Teknoloji milyarderi ABD’li iş insanı Elon Musk’ın, Starlink uydu interneti aracılığıyla uydu iletişimi konusunda neredeyse dünyadaki etkili insan haline gelmesi şimdiden bazı endişeleri de beraberinde getirdi.
Yüksek stratejik önemdeki bu gücün kontrolünün sadece bir kişide olması, ülkelerin gündeminde. Şimdiye kadar uzaya 4 bin 500’den fazla uydu gönderen Musk, şu an uzayda çalışır vaziyetteki tüm uyduların yarısında fazlasının sahibi.
Musk’ın planı ise gelecek yıllarda yörüngede 42 bin uyduya sahip olmak. Diğer yandan, uydu internetinin gezegendeki savaş ve krizlerle öneminin daha da artmasıyla SpaceX şirketinin değeri 120 milyar doları aştı.
Starlink Ukrayna’nın gündeminde
The New York Times’ın haberine göre, 17 Mart’ta, Genelkurmay Başkanı General Mark A. Milley ve Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin lideri General Valeriy Zaluzhnyi, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini görüşmek üzere bir telefon görüşmesi yaptı.
Güvenli hat üzerinden iki askeri lider, hava savunma sistemleri, gerçek zamanlı savaş alanı değerlendirmeleri ve Rusya’nın askeri kayıpları hakkında istihbarat paylaştı.
Konuşmadan haberi olan 3 kişi, General Zaluzhnyi’nin Musk’ın roket şirketi SpaceX tarafından yapılan uydu internet teknolojisi Starlink konusunu gündeme getirdiğini söyledi.
General Zaluzhnyi, Ukrayna’nın savaş alanı kararlarının iletişim için Starlink’in sürekli kullanımına bağlı olduğunu ve ülkesinin erişimi sağlamak ve hizmetin maliyetini nasıl karşılayacağını tartışmak istediğini belirtti.
Elon Musk giderek daha fazla otoriter hale geliyor
SpaceX, Tesla ve Twitter’a liderlik eden Musk, stratejik açıdan önemli olan uydu internet alanında istikrarlı bir şekilde güç toplarken, uzaydaki en baskın oyuncu haline geldi.
Yine de çok az düzenleme ve gözetimle karşı karşıya kalan Elon Musk, dengesiz tarzı nedeniyle bazen otoritesini öngörülemeyen bir şekilde kullanıyor ve bu durum, dünyanın dört bir yanındaki orduları ve siyasi liderleri giderek daha fazla endişelendiriyor.
Musk, 2019’dan beri neredeyse her hafta uzaya düzinelerce koltuk büyüklüğünde uyduyu yörüngeye taşıyan SpaceX roketleri gönderiyor. Uydular, Dünya’daki terminallerle iletişim kuruyor ve böylece gezegenin neredeyse her köşesine yüksek hızlı internet sağlayabiliyor.
Bugün, tüm aktif uyduların yüzde 50’sinden fazlasını oluşturan 4.500’den fazla Starlink uydusu gökyüzünde.
Musk’ın önümüzdeki yıllarda yörüngede 42.000 kadar uyduya sahip olma planlarını hesaba katmadan önce bile, gece gökyüzünün rengini değiştirmeye başladılar bile.
Starlink, genellikle savaş bölgelerinde, uzak bölgelerde ve doğal afetlerin vurduğu yerlerde internet erişimi elde etmenin tek yoludur. Ayrıca uydular, Ukrayna’da drone saldırılarını ve istihbarat toplamayı koordine etmek için kullanılıyor .
ABD Savunma Bakanlığı büyük bir Starlink müşterisiyken, Japonya gibi diğer ordular da teknolojiyi test ediyor.
Ancak Musk’ın uydu internet üzerindeki neredeyse tamamen kontrolü, endişelerin boyutunu artırıyor.
Örneğin ünlü milyarder, bir müşteri veya ülke için Starlink internet erişimini kapatmaya tek başına karar verebilir ve hizmetin topladığı hassas bilgilerden yararlanabilir.
Ukrayna’da interneti kısıtladı
Ukrayna’da bazı korkular gerçekleşti. Duruma aşina olan kişiler, Musk’ın savaş sırasında birçok kez Starlink erişimini kısıtladığını söyledi.
Ayrıca SpaceX CEO’su, Ukrayna ordusunun savaş alanı stratejisini etkileyen Kırım yakınlarında Starlink’i açma talebini reddetti.
Musk’ın teknolojisine aşırı bağımlılıktan endişe duyan Ukraynalı yetkililer, diğer uydu internet sağlayıcılarıyla görüştüler, ancak Starlink’in hizmetine rakip olmadığını kabul ettiler.
Ukrayna’nın dijital bakanı Mykhailo Fedorov bir röportajda “Starlink gerçekten de şu anda tüm iletişim altyapımızı sağlıyor.” dedi.
Tartışmalar hakkında brifing alan iki ABD istihbarat yetkilisi, Avrupa ve Orta Doğu da dahil olmak üzere en az dokuz ülkenin de son 18 ayda Amerikalı yetkililerle Starlink’i gündeme getirdiğini ve bazılarının Musk’ın teknoloji üzerindeki gücünü sorguladığını söyledi.
ABD Hükümeti, roketlerini NASA görevleri için kullanan ve askeri gözetleme uyduları fırlatan SpaceX’in en büyük müşterilerinden biridir.
Savunma Bakanlığı, Starlink ile sözleşme yaptığını doğruladı, ancak “bu sistemlerin kritik doğasını” öne sürerek ayrıntı vermeyi reddetti.
Diğer hükümetler temkinli. Tayvanlı ve Amerikalı yetkililer, bir Çin işgali durumunda savunmasız olabilecek bir internet altyapısına sahip olan Tayvan’ın, kısmen Musk’ın Çin ile ticari bağlantıları nedeniyle hizmeti kullanmakta isteksiz olduğunu söyledi.
Çin’in kendi endişeleri de var. Musk, geçen yıl Pekin’in interneti sansürlediğini ve verilerin devlet tarafından kontrol edildiğini, bu nedenle Starlink’i ülkede açmak için güvence istediğini söylemişti.
2020’de Çin, kendisine ait 13.000 internet uydusu fırlatmak için uluslararası bir kuruluşa kaydoldu.
Kısmen Starlink ve Musk hakkındaki şüphelerden etkilenen Avrupa Birliği de geçen yıl sivil ve askeri kullanımı amaçlayan bir uydu takımyıldızı inşa etmek için 2,4 milyar euro bütçe ayırdı.
Silverado Policy Accelerator adlı düşünce kuruluşunun kurucularından olan ve hükümetlere uydu internet konusunda tavsiyelerde bulunan siber güvenlik uzmanı Dmitri Alperovitch, “Bu yalnızca bir şirket değil, tek bir kişi. Tamamen onun kaprislerine ve arzularına bağlısın.” dedi.
Elon Musk’ın yükselişi
SpaceX CEO’su, 2019’da ilk Starlink uydularını yörüngeye fırlattı. O zamanlar uydu interneti aptalca bir iş olarak görülüyordu.
1990’larda ve 2000’lerde, diğer şirketler düşük yörüngeli iletişim uydularını uzaya götürmenin maliyeti ve teknik zorlukları nedeniyle pek başarılı olamadılar.
Ama Musk’ın bir avantajı vardı. SpaceX’in roketleri, uzaya yapılan bir yolculuktan sonra Dünya’ya geri döner ve kısmen yeniden kullanılabilir.
Artık neredeyse her hafta, Starlink uyduları yüklü bir SpaceX roketi California veya Florida’daki bir bölgeden havalanıyor. Her uydu yaklaşık üç buçuk yıl çalışacak şekilde tasarlandı.
Starlink, genellikle saniyede 100 megabit civarında internet indirme hızları sağlıyor. SpaceX genellikle bireysel müşterilerden uzaydan bağlantı alan her terminal için yaklaşık 600 ABD doları ve aylık yaklaşık 75 ABD doları tutarında bir hizmet ücreti alıyor.
2021’de birkaç ülkede resmi olarak kullanıma sunulan hizmet şu anda ABD, Japonya, Avrupa’nın çoğu ve Latin Amerika’nın bazı bölümleri dahil olmak üzere 50’den fazla ülke ve bölgede sunuluyor.
Ukrayna’daki savaş Elon Musk’ın gücünü kanıtladı
Ukrayna’daki savaş nedeniyle Elon Musk’ın gücü bir kez daha kanıtlandı. 42.000’den fazla Starlink terminali şu anda Ukrayna’da ordu, hastaneler, işletmeler ve yardım kuruluşları tarafından kullanılıyor.
Geçen yıl yaygın elektrik kesintilerine neden olan Rus bombalamaları sırasında, Ukrayna’nın kamu kurumları çevrimiçi kalmak için Starlink’e başvurdu.
Zub veya Tooth takma adıyla anılan ve güvenlik nedenleriyle adının açıklanmaması koşuluyla konuşan Ukraynalı bir komutan yardımcısı, “Starlink olmadan uçamayız, iletişim kuramayız.” dedi.
Ormanlarda, tarlalarda, köylerde bulunan ve askeri araçların çatılarına monte edilen teknoloji, Ukrayna ordusuna Rus kuvvetleri karşısında büyük bir avantaj sağladı.
Topçu ekiplerinin, komutanların ve pilotların çevrimiçi sohbet ederken aynı anda drone görüntülerini izlemelerini sağladı.
Askerler, bir hedefi bulmadan onu vurmaya kadar olan tepki sürelerinin yaklaşık 20 dakikadan yaklaşık bir dakikaya indirildiğini söyledi.
Ücret tartışmaları
Bu sırada, Starlink’in Ukrayna’daki hizmeti için kimin ödeme yapacağına dair sorular ortaya çıktı. SpaceX başlangıçta maliyetlerin bir kısmını karşılamıştı, Amerika Birleşik Devletleri ve diğer müttefikler de fon sağlıyordu.
Daha sonra SpaceX, ABD Savunma Bakanlığı’na anlaşmayı sürdüremeyeceğini söyledi ve Pentagon’dan finansmanı devralmasını istedi.
CNN tarafından bildirilen ve The New York Times tarafından doğrulanan bir SpaceX mektubuna göre şirket, maliyetin 12 ayda yaklaşık 400 milyon dolar olduğunu tahmin etti.
Biden yönetimi, arabuluculuk yapması için üst düzey bir Pentagon yetkilisi olan Colin H. Kahl’ı görevlendirdi.
Kahl, Musk’ı aradı ve Ukrayna’nın Starlink’i sadece kendini savunmak için değil, aynı zamanda Rusya tarafından ele geçirilen toprakları geri kazanmak için de kullanacağından korktuğunu ifade etti.
Bu görüşmenin ardından SpaceX CEO’su, Ukrayna’daki bazı Starlink terminallerine erişimi kapattı.
Konu hakkında bilgisi olan iki kişinin söylediğine göre, geçen yılın sonlarında, satın alınan yaklaşık 1.300 Starlink terminali, Ukrayna hükümetinin her biri için aylık 2.500 dolarlık ücreti ödeyememesi üzerine ülkede çalışmayı durdurdu.
Rusya’nın toprak kazanması ve Ukrayna’nın geri almak için mücadele etmesi nedeniyle Starlink erişimi de savaşın hareketlerine bağlı olarak değişti.
Savaş hatları değiştikçe Musk, Starlink’in ön hatlarda mevcut olduğu yerleri kısıtlamak için coğrafi sınırlama adı verilen bir süreç kullandı. Ancak bu durum, tartışmalara neden oldu.
Fedorov ve silahlı kuvvetler üyeleri, Musk ve SpaceX çalışanlarına, ordunun ilerlemekte olduğu bölgelerde hizmetin yeniden sağlanması için mesaj gönderdi.
Tartışmalara aşina iki kişinin söylediğine göre Elon Musk, Ukrayna’nın geçen yıl Karadeniz’de demirlemiş Rus gemilerine patlayıcı dolu bir insansız hava aracı gönderebilmesi için Starlink erişimi sağlama talebini reddetti. Musk daha sonra yaptığı açıklamada, Starlink’in uzun menzilli drone saldırıları için kullanılamayacağını söyledi.
Musk’ın davranışı Ukraynalı yetkilileri ikiye böldü. Başkan Vladymyr Zelensky’nin danışmanlarından Mykhailo Podolyak, SpaceX’in bir taraf seçmesi gerektiğini söyledi.