Son yıllarda ABD ve Çin arasında giderek artan gerilim, teknoloji sektöründe çip üretimi ve tedarik zincirleri üzerindeki etkilerini daha da belirgin hale getiriyor.
İki süper güç arasındaki rekabet; ekonomi, güvenlik ve inovasyon alanlarında büyük değişikliklere yol açarken, dünya ticaret dengesini de ciddi şekilde etkiliyor.
ABD ve Çin, son yıllarda mikroçipler, yarı iletkenler ve ileri teknoloji ürünleri gibi kritik alanlardaki üstünlüklerini sağlamak için yoğun bir yarış içindeler.
Çipler, akıllı telefonlardan bilgisayarlara, yapay zeka uygulamalarından savunma teknolojilerine kadar birçok alanda kullanılıyor.
Bu nedenle, çip üretimi ve tedarik zincirleri ulusal güvenlik ve ekonomik rekabet açısından hayati öneme sahip.
Çin, ABD’nin açık ara önünde
Avustralya Stratejik Politika Enstitüsü’nün (The Australian Strategic Policy Institute-ASPI) araştırmasına göre, Çin teknoloji alanında ABD karşısında açık ara önde bulunuyor.
Çin, 44 teknoloji alanının 37’sinde liderliği elinde bulundururken ABD 7 alanda Çin’in önünde bulunuyor.
Küresel çip sektöründeki üreticilere bakıldığında Çin, en büyük üreticiler arasında bulunmuyor. Ancak en büyük tüketici konumunda bulunan Çin’in ihtiyacı olan çip üretimini ABD ve Doğu Asya’daki diğer şirketler yapıyor.
Çip üretiminin yaklaşık yüzde 75’i Doğu Asya’da gerçekleşiyor. Tayvan, Güney Kore ve Japonya çip üretimi konusunda ön plana çıkıyor.
Ancak çipin üretiminde kullanılan ve stratejik öneme sahip olan galyum ve germanyumun en büyük üretici ise Çin olarak ön plana çıkıyor.
Avrupa endüstri derneği Critical Raw Materials Alliance’a (CRMA) göre dünya çapındaki germanyumun yaklaşık yüzde 60’ını Çin üretiyor.
ABD’nin çabaları sürüyor
Geçen yıl 27-28 Temmuz tarihlerinde ABD Kongresi’nden geçen “Çip ve Bilim Yasası”, yerli çip üretimini teşvik etmek amacıyla 280 milyar dolarlık teşvik çağrısında bulundu.
ABD Başkanı Joe Biden tarafından 9 Ağustos’ta imzalanan anlaşma, yarı iletken sektörünü desteklemek için 52 milyar dolarlık doğrudan finansman sağlıyor.
Bu yasaya göre, yurt içinde çip üretimi ve yeni inşa edilen fabrikalara dört yıl süreyle yüzde 25 vergi muafiyeti uygulanacak.
Bu önlemlerle, ABD’nin yerli çip üretimini artırması ve küresel teknolojik rekabette daha güçlü bir konuma gelmesi hedefleniyor.
Uzmanlar, ayrıca Çin’in bölgede Tayvan’a karşı uyguladığı politikalar ve olası bir sıcak çatışma durumunda yaşanması muhtemel çip krizinin önlenmesi için ABD’nin çip üretimini anakarasına çekmek istediğini belirtiyor.
“Çip ve Bilim Yasası”nın amacı, bu tehlikeyi ortadan kaldırarak, teknoloji açısından bu kadar kritik öneme sahip bir ürünün üretimini daha güvenli hale getirmek.
Yasanın sağladığı teşvik ve finansmanlar, yerli çip üreticilerini desteklemek ve ABD içinde yeni çip fabrikalarının inşasını teşvik etmek için tasarlandı.
Bu sayede ABD çip üretimini çeşitlendirecek ve yerelleştirerek, tedarik zincirindeki dış bağımlılığı azaltmayı ve çip üretiminin güvenliğini artırmayı amaçlıyor.
“Amerika geri döndü”
Son olarak ABD Başkanı Joe Biden 6 Ağustos’ta Twitter adresinden yaptığı açıklamada, şu ifadeleri kullanmıştı:
Amerika geri döndü. Dünyaya liderlik edeceğiz. Çünkü Çip ve Bilim Yasası hakkında konuştuğumuz her şey Amerika’da üretilecek. Bu, iyi maaşlı işler yaratacak. Biz yarı iletkenlerde ve bilgisayar çiplerinde dünyaya liderlik ediyorduk. Bunu yeniden yapacağız.
Çin’den ABD’ye karşı hamle
Tüm bu gelişmelerin ardından Çin, çip üretimini etkileyecek bir karar aldı ve çip üretiminde önemli ham maddeler olan galyum ve germanyuma ihracat kısıtlaması getirdi.
Çin’in kararı gereği, galyum ve germanyum ihracatından önce ilgili makamlardan onay alınması gerekiyor.
Kısıtlama, 1 Ağustos itibarıyla yürürlüğe girdi. Uzmanlar Çin’in bu kararı, diğer devletlere bir uyarı olarak, kısıtlamalara karşı kendilerinin de misilleme seçeneklerinin olduğunu hatırlatmak için aldığını kaydetti.
Ev aletlerinden araç içi elektronik sistemlere, savunma sanayisinden giyilebilir teknolojilere kadar her alanda büyük önem taşıyan ve yarı iletkenler olarak da adlandırılan çipler küresel anlamda krizlere neden olabiliyor.
Çipler, elektronik cihazların temel unsurları arasında yer alıyor ve “beyin” olarak kabul ediliyor.
Son dönemdeki hızlı teknolojik ilerleme ve sürekli yeni cihazların piyasaya sürülmesi, çiplere olan talebi büyük ölçüde artırdı.
Özellikle akıllı telefonların ve diğer akıllı cihazların popülerliğinin artması, çip üreticilerini yüksek talepleri karşılamak için zorlayan bir faktör oldu.
Yaşanan çip krizi sebebiyle dünyanın en büyük şirketlerinden biri olan Apple, iPhone 12 model telefonunun tanıtımını çip krizi sebebiyle belirli bir süre ertelemek zorunda kalmıştı.
Çip savaşları dünyayı etkiliyor
ABD ve Çin arasındaki çip savaşları, küresel ekonomik dengeleri de etkiliyor. Tedarik zincirlerinde yaşanan aksaklıklar, elektronik ürünlerin üretimini ve dağıtımını olumsuz etkileyerek fiyatların yükselmesine neden olabiliyor.