Merkez bankalarının dijital para yarışı

Yeni gelişmeler ve oluşturduğu tehditler önlemleri beraberinde getiriyor.

Kripto para ünitelerinin ve sabitcoinlerin klâsik ödeme sistemlerine rakip olmalarının finansal istikrara ziyan verebileceğine dair tasalar arttı.

Merkez bankaları kendi dijital para ünitelerini oluşturmak için çalışmalarını hızlandırıyor.

Küresel para sistemi içinde kripto paralar ve sabitcoinler yaygınlık kazandı.

Dijitali denetlemede sorun var

Dijital varlıklara yönelik düzenleme ve denetleme sistemlerinin yetersizliği telaşlara neden oluyor.

Merkez bankaları da dijital varlıkların klâsik ödeme sistemlerine rakip olmalarının doğurabileceği riskler nedeniyle alternatif araçlar üzerinde çalışıyor.

Merkez Bankası Dijital Para Ünitelerine (CBDC) yönelik global ilgi ağırlaştı.

Resmi para ünitelerinin dijital hali

Merkez Bankası Dijital Para Ünitesi, bir ülkenin resmi para ünitesinin dijital hali olarak tanımlanıyor.

Bir merkeze bağlı olarak üretilmeleri, Merkez Bankası Dijital Para Ünitelerini Bitcoin üzere kripto para ünitelerinden ayıran en temel özellik olarak gösteriliyor.

Merkez Bankası Dijital Para Ünitelerinin, fiziki paraya nazaran birtakım avantaj ve dezavantajları mevcut.

Dijital para geliştirmenin zorlukları

Potansiyel fırsatlarının yanı sıra ülkelerin Merkez Bankası Dijital Para Ünitelerini geliştirmelerinin kimi zorlukları da var.

Bu zorlukların başında, vatandaşların Merkez Bankası Dijital Para Üniteleri satın alarak bir seferde bankalardan çok fazla para çekebilmesi gösteriliyor. Bu durumun bankalardan kaçışı tetikleyerek borç verme kabiliyetleri ile faiz oranlarını etkileyebileceği belirtiliyor. Bunun bilhassa finansal sistemleri istikrarsız ülkeler için sorun olduğuna dikkat çekiliyor.

Siber hücumlara karşı savunmasız

Merkez Bankası Dijital Para Ünitelerinin siber ataklara karşı savunmasız olmaları da operasyonel riskler taşıyor.

Kara para aklamayı tedbire standartları

Merkez Bankası Dijital Para Üniteleri, kapalılık, tüketicinin korunması ve kara para aklamayı tedbire standartlarını içeren karmaşık bir düzenleyici çerçevenin de oluşturulmasını gerektiriyor.

Uygulamalar ulusal güvenlik gayelerini tehlikeye atabilir

Yeni ödeme sistemlerinin vatandaşların günlük hayatlarını etkileyen ve muhtemelen ülkelerin ulusal güvenlik amaçlarını tehlikeye atabilecek dışsallıklar da yaratacağına dikkat çekiliyor.

114 ülkenin merkez bankası dijital para ünitesi araştırması yapıyor

Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) mevzuya ait bir raporuna nazaran, Merkez Bankası Dijital Para Ünitelerinin para siyaseti, finansal istikrar ve milletlerarası para sistemi üzerinde kıymetli tesirlerinin olması bekleniyor.

IMF’nin raporunda, Merkez Bankası Dijital Para Ünitesi araştırmalarının, ekseriyetle kripto varlıkların ortaya çıkmasına karşılık olarak, Kovid-19 salgını sırasında hızlandığı belirtiliyor.

Atlantic Council’in datalarına nazaran, global iktisadın yüzde 95’inden fazlasını temsil eden 114 ülke, Merkez Bankası Dijital Para Ünitesine yönelik etkin araştırma yapıyor

Ülkelerin bu alandaki araştırmalarının ağırlaştığı dikkati çekerken, Mayıs 2020’de sadece 35 ülkenin Merkez Bankası Dijital Para Ünitesini değerlendirdiği kayıtlarda yer alıyor.

Çin’in uygulaması genişleyecek

Aralarında Bahamalar, Jamaika, Nijerya ve 8 Doğu Karayip ülkesinin bulunduğu 11 ülke dijital para ünitesini büsbütün piyasaya sürerken, Çin’in 260 milyon şahsa ulaşan pilot uygulamasının 2023’te ülkenin geneline yayılması bekleniyor.

Jamaika, Merkez Bankası Dijital Para Ünitesi JAM-DEX’i piyasaya süren en son ülke olarak öne çıkıyor.

Rusya’ya yönelik yaptırımlar ülkeleri dolardan kaçmaya yöneltiyor

Rusya’ya yönelik mali yaptırımlar ülkeleri dolardan kaçınan ödeme sistemlerini düşünmeye yöneltirken, bu yıl 20’den fazla ülkenin merkez bankasının dijital para ünitesi pilot uygulamasına yönelik değerli adımlar atması bekleniyor.

Avustralya, Tayland, Brezilya, Hindistan, Güney Kore ve Rusya’nın bu yıl pilot testlere devam etmeyi yahut başlamayı planladığı kaydediliyor.

G7 ekonomileri

Aralık 2022 prestijiyle tüm G7 ekonomilerinin Merkez Bankası Dijital Para Ünitesi geliştirme kademesine geçtiği belirtilirken, G20 ülkelerinden 18’inin geliştirmenin ileri etabında olduğu, bunlardan 7’sinin halihazırda pilot uygulama evresinde bulunduğu kayıtlarda yer alıyor.

ECB dijital euro için bölge merkez bankalarıyla birlikte çalışıyor

Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) da muhtemelen gelecek yıl pilot uygulamaya başlaması öngörülüyor.

ECB, halihazırda dijital bir avronun piyasaya sürülüp sürülmeyeceğini araştırmak için Avro Bölgesi’nin ulusal merkez bankalarıyla birlikte çalışmalarını sürdürüyor.

Bankanın web sitesinde yer alan bilgilerde, dijital avronun, Euro Bölgesi’nde herkesin kullanabileceği bir elektronik ödeme aracı sunacağı, nakit para üzere inançlı ve kullanıcı dostu olacağı belirtiliyor.

Ekim 2021’de başlayan araştırma etabının, yaklaşık iki yıl sürmesi ve Ekim 2023’te sona ermesi bekleniyor.

Merkez bankalarının dijital para yarışı

Fed dijital dolar konusunda şimdi karar vermedi

ABD Merkez Bankası (Fed) ise Merkez Bankası Dijital Bara ünitesi çıkarma konusunda rastgele bir karara varmış değil. Fed, teknolojik araştırma ve deneyler de dahil olmak üzere çeşitli açılardan merkez bankası dijital para ünitelerinin potansiyel yarar ve risklerini araştırmaya devam ediyor.

Fed Lideri Jerome Powell, mart ayında yaptığı açıklamada, merkez bankası dijital para ünitesi konusunda “gerçek bir karar verme aşamasında” olmadıklarını kaydetmişti.

Öte yandan, New York Fed’in, bankalar ve Fed ortasında kullanımı emelli “toptan” merkez bankası dijital para ünitesi deneyi “Project Cedar” ile ABD’yi araştırmadan geliştirme evresine taşıdığı belirtiliyor.

Boston Fed de Massachusetts Institute of Technology’nin Dijital Para Ünitesi Teşebbüsü ile “Project Hamilton” üzerinde iş birliği yapıyor.

Çin dijital para ünitesi çalışmalarında önde

Çin Merkez Bankası (PBoC) ise dijital para üniteleri aracılığıyla yurt içi ve hudut ötesi ödeme ağlarının geliştirilmesine öncülük ediyor.

“e-CNY” olarak isimlendirilen Dijital Para Ünitesi Elektronik Ödemeleri projesine 2017’de başlayan Çin’de, projenin 2019’da başlayan pilot uygulamasının 260 milyon bireye ulaştığı kaydediliyor.

Mevcut ödeme kanallarını e-CNY ile daha güzel entegre etmek için çalışan Çin’in Ocak 2023’te para ünitesi sirkülasyon hesaplamalarına e-CNY’yi dahil ettiği ve dijital yuanın merkez bankasındaki nakit ve rezervlerin yüzde 0,13’ünü oluşturduğu belirtiliyor.

Merkez bankalarının dijital para yarışı

Dijital Türk Lirası’na yönelik çalışmalar sürüyor

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) öncülüğünde de Dijital Türk Lirası Projesi yürütülüyor.

Projenin birinci faz çalışmaları kapsamında, geçen yıl aralık ayında, Dijital Türk Lirası Ağı üzerindeki birinci ödeme süreçleri başarılı bir biçimde gerçekleştirilmişti.

TCMB’den yapılan açıklamada, bankanın teknoloji paydaşları ile birlikte yürüttüğü dar kapsamlı ve kapalı devre pilot uygulama testlerine 2023 yılının birinci çeyreğinde de devam edileceği bildirilmişti.

Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu’nun 2023’te seçili bankalar ve finansal teknoloji firmalarının iştirakleriyle genişletileceği ve geniş iştirakli pilot testlerin gerçekleştirileceği ileri fazlara geçileceği aktarılmıştı.

Bu kapsamda, dağıtık defter teknolojilerinin ödemeler ekosistemlerinde kullanımı ve anlık ödeme sistemleri ile entegrasyonu üzere bahislerde tasarlanan özgün mimari kurgulara ilişkin testlere devam edileceği belirtilirken, bu yıl boyunca Dijital Türk Lirası’nın teknolojik ihtiyaçlarının yanı sıra iktisadi ve hukuksal çerçevesine dair çalışmalara da öncelik verileceği kaydedilmişti.

kaynak