Tevifk Fikret, Servet-i Fünun edebiyatının önde gelen temsilcilerinden biri olarak bilinir ve bilhassa “Aşiyan” ismini verdiği konutuyla, Türk şiirine ve edebiyatına kazandırdığı derinlik ve yeniliklerle tanınır. Şiirlerinde toplumsal meselelere ve ferdi özgürlüklere sıkça yer veren Fikret, yapıtlarında devrin toplumsal adaletsizliklerine karşı duruşunu cesurca söz etmiştir. Bilhassa “Sis” ve “Tarih-i Kadim” üzere yapıtlarıyla devrin gerçeğini gözler önüne sererken, “Rübab-ı Şikeste” adlı şiir kitabı, onun sanatsal ustalığını yansıtan en değerli yapıtlardan biri olarak kabul edilir.
Tevfik Fikret, yalnızca bir şair değil, birebir vakitte idealist bir eğitimciydi. Galatasaray Lisesi’nde müdürlük yaparken genç jenerasyonları aydınlatmak ve onlara çağdaş bir eğitim vermek için büyük uğraş sarf etti. Fikret’in eğitimci kimliği, onun ilerici kanılarının ve toplumun gelişimine olan inancının bir yansımasıydı.
Ölümünün üzerinden geçen 109 yıl boyunca, Tevfik Fikret’in yapıtları ve niyetleri hala yeniliğini korumakta ve yeni jenerasyonlar tarafından okunmakta ve anlaşılmaktadır. Onun edebiyatımıza kazandırdığı bedeller, Türk şiirinin kozmik seviyede kabul görmesine büyük katkı sağladı.
TEVFİK FİKRET KİMDİR?
Hariciye Kaleminde memurluk ve çeşitli vilayetlerde mutasarrıflık yapan Çankırılı Hüseyin Efendi ile ailesi sonradan Müslüman olan Sakız adası Rumlarından Hatice Refia Hanım’ın oğlu Mehmet Tevfik Fikret, 26 Aralık 1867 tarihinde İstanbul Aksaray’da dünyaya geldi.
Annesi Refia Hanım, 1879’da gittiği hac yolundan dönerken yolda kolera salgını yüzünden hayatını kaybedince şair Fikret, 12 yaşında öksüz kaldı. Fikret’in babası Arabistan’a sürgüne gönderilince, kız kardeşi Sıdıka ile anneannesinin yanında yaşamaya başladı.
Eğitimine Mahmudiye Rüşdiyesi’nde başlayan ve akabinde Galatasaray Lisesi’nde (Mekteb-i Sultani) devam eden şair, Recaizade Mahmut Ekrem ve Muallim Naci’den dersler aldı.
Usta şairin lise birinci sınıftayken, Nazmi mahlasıyla gazel şeklinde yazdığı birinci şiiri, hocası Muallim Fevzi sayesinde Tercüman-ı Hakikat’te (1884-1885) yayınlandı.
Liseyi 1888’de birincilikle bitiren Fikret, çeşitli misyonlarda memurluk yaptığı sırada kuzeni Nazime Hanım’la 1890’da dünyaevine girdi. Fikret çiftinin Haluk ismini verdiği ve Haluk’un Vedaı yapıtına ilham olan oğulları, 1895’te dünyaya geldi.
Tevfik Fikret, Ticaret Mekteb-i Alisi’nde sınır ve Fransızca dersleri vererek, 1891’de “Mirsad” mecmuasının açtığı şiir yarışında birincilik kazanınca edebiyat etraflarında ismini duyurmaya başladı. 1892’de Galatasaray Lisesi’ne Türkçe öğretmeni olarak atandı ve 1894’te “Malumat” mecmuasını çıkaranlar ortasında yer aldı.
Yaşadığı devirde hükümetin memur maaşlarında kesinti yapmasını protesto için vazifesinden ayrılan Fikret, 1896’da Servet-i Fünun Mecmuası’nın Yazıişleri Müdürlüğü’ne getirildi. Mecmua onun periyodunda Edebiyat-ı Cedide’nin yayın organı kimliği kazandı. Tıpkı yıl Türkçe öğretmeni olarak Robert Koleji’ne girdi. Aydınlar üzerinde süren ağır baskılar nedeniyle birkaç defa gözaltına alınan şair, bir mühlet sonra mecmuadaki vazifesinden ayrıldı.
TANİN GAZETESİNİ KURDU
Robert Koleji’nin yanında 1906’da mesken yaptırıp “Aşiyan” ismini veren Fikret, eşi ve oğlu Haluk’la birlikte buraya yerleşti. 1908’de II. Meşrutiyet’in ateşli savunucularından biri olan Tevfik Fikret, Hüseyin Kazım Kadri ve Hüseyin Cahit Yalçın ile “Tanin” gazetesini kurdu. Gazete İttihat ve Terakki’nin yayın organı haline getirilmek istenince, Fikret karşı çıkarak Tanin’den ayrıldı.
31 MART İSYANI’NI PROTESTO ETTİ
Şair Fikret, Galatasaray Lisesi Müdürlüğü yaparken, 31 Mart olaylarını protesto için misyonundan ayrıldı lakin öğrencileri ve Maarif Nazırı Nail Bey’in ısrarlarıyla vazifesine geri döndü. 8 ay sonra yeni Maarif Nazırı Emrullah Efendi ile anlaşamayınca bir daha dönmemek üzere vazifesini bıraktı. İttihat ve Terakki iktidarına da karşı çıkan Fikret, Aşiyan’a çekildi.
Küçük yaşlardan itibaren şiir yazmaya başlayan Tevfik Fikret, başlangıçta Muallim Naci ile Recaizade Mahmut Ekrem şiirleri ortasında uzunca bir arayış periyodu geçirdi.
Edebiyatta yenilik yapmaya istekli gençlerle yeni bir edebi topluluk kurmayı dilek eden Recaizade Mahmud Ekrem, 1896’da öğrencisi Ahmed İhsan Tokgöz’ün yayımladığı Servet mecmuasını Servet-i Fünun ismiyle edebi bir mecmua haline getirmeye ve akabinde Tevfik Fikret’i bu mecmuanın başına geçmeye ikna etti.
Dergi, Tevfik Fikret’in idaresinde Şubat 1896 tarihli 256. sayısından itibaren edebiyatta ve bilhassa şiirde yenilik yapmak isteyen gençlerin toplandığı bir yer haline geldi.
Türk edebiyatı tarihinde birinci ve ikinci Tanzimat jenerasyonundan sonra edebiyatta Batılı manada asıl yenilikleri gerçekleştiren Servet-i Fünun topluluğunun bütün faaliyeti büyük ölçüde Fikret’in idaresindeki bu mecmua etrafında gerçekleşti.
ÜNLÜ ŞAİRLERDEN ETKİLENDi
Daha sonra Fransız şiiriyle tanışan ve bilhassa Nobel Edebiyat Mükafatı sahibi şair François Coppee’den etkilenerek kendi şiirini yazmaya çalışan Fikret, çok titiz tavrı ve en küçük detaylar üzerinde dikkatle durması nedeniyle kendine mahsus bir üslup oluşturarak, periyodunun edebiyat ve şiiri üzerinde tesirli oldu.
Tevfik Fikret, yazdığı sürece biçimsel korkuları göz arkası etmeden daima yenilik aradı. 1900’de yayınlanan “Rübab-ı Şikeste”de toplumsal meselelere tartı veren şiirlerin yanı sıra günlük konuşma lisanına yakın yazdığı şiirleriyle ön plana çıkarak şairin betimlemelerinde verdiği detay konusundaki becerikli tavrı, ressam olmasına bağlandı.
Aynı yıllarda şeker hastalığına yakalanan ve kolundan olduğu bir ameliyatın akabinde 48 yaşında 19 Ağustos 1915 tarihinde hayatını kaybeden Tevfik Fikret, Eyüp’teki aile mezarlığına defnedildi. Şairin mezarı daha sonra Aşiyan’daki müze konutuna taşındı.
ATATÜRK: BEN İNKILAP RUHUMU ONDAN ALDIM
‘…Tevfik Fikret’in vefatından üç yıl sonra Mustafa Kemal, Aşiyan’a çıkarken manej hocası Emin Bey’e, ‘Ben inkılap ruhunu ondan aldım. Ziyaret edeceğim yerlerin başında elbette ki Aşiyan gelir’ der.
TEVFİK FİKRET ESERLERİ
“Rübab-ı Şikeste”, “Tarih-i Kadim”, “Haluk’un Defteri”, “Rübab’ın Cevabı”, “Şermin”, “Hasta Çocuk”, “Sis”, “Millet Şarkısı”, “Doksan Beşe Doğru”, “Han-ı Yağma”, “Balıkçılar”, “Haluk’un Çocukluğu”, “Rübab-ı Cevab”, “Bir İçim Su”, “Verin Zavallılara”, “Ferda”, “Yeşil Yurt”, “İnanmak İhtiyacı”
News
