Yeni yılın en eski ritüeli: Kokina almak nereden geliyor?

Aralık ayı geldiğinde kırmızı ve canlı görünümüyle evlere yeni yıl ruhu katan kokina, yüzyıllardır İstanbul’un kültürel hafızasında yerini koruyor. Bereket getirdiğine inanılan, Rum geleneklerinden günümüze taşınan bu bitki demeti; her yılbaşında sokak tezgâhlarında beliren nostaljik bir simge olmayı sürdürüyor.

İSTANBUL’UN YILBAŞI GELENEĞİ: KOKİNA

Kokina, yılbaşı döneminin vazgeçilmez sembollerinden biri olarak kabul ediliyor. Tek bir bitkiden oluşmayan kokina; dikenli yapraklara sahip Ruscus aculeatus ile kırmızı meyvelerin el emeğiyle birleştirilmesiyle hazırlanıyor. Meyveler tek tek dikenli gövdeye bağlanıyor ve böylece o klasik yeni yıl demeti ortaya çıkıyor. Gelenek, başta Rumlar olmak üzere İstanbul’daki Yahudi ve Ermeni toplulukları arasında yaygınlaşarak günümüze kadar ulaşıyor.

KÖKENİ OSMANLI’YA DAYANIYOR: “KOKİNO KIRMIZI DEMEK”

Kokinanın yılbaşıyla özdeşleşmesinin temeli Osmanlı dönemine kadar uzanıyor. Adını Rumca “kırmızı” anlamına gelen “kokino” kelimesinden alan bitki, tarih boyunca kötülüklerden korunma ve bereketin sembolü olarak görüldü. Beyoğlu, Balat ve Samatya gibi bölgelerde yaşayan Rum ailelerin sürdürdüğü gelenek zamanla farklı topluluklar arasında da kabul gördü.

NEDEN YILBAŞININ SEMBOLÜ HALİNE GELDİ?

Bir çiçek olmamasına rağmen kokina, rengi ve dayanıklılığı sayesinde yeni yıl süslemelerinin başrolünü üstlendi. Canlı kırmızı meyveleri yılbaşı dekorasyonuyla uyum sağlarken, uzun süre bozulmadan kalması da onu dönemlik bir süs haline getirdi. Geçmişte yılbaşı alışverişinin ayrılmaz bir parçası olan sokak tezgâhlarından kokina satın alma geleneği, günümüzde nostaljik bir ritüel olarak yaşatılıyor.

Kokina; tarihi, el işçiliği ve taşıdığı anlamla yalnızca bir dekor değil, kuşaklar boyunca aktarılan bir yılbaşı geleneği olarak İstanbul kültüründe varlığını sürdürüyor.