Tiyatro sahnesinde söylenmesi yasak! “Macbeth” neden uğursuz sayılıyor?

Tiyatro dünyasında “Macbeth” kelimesi, adeta yasaklı bir sözcük gibidir. William Shakespeare’in bu ünlü trajedisi, sanatsal değeri kadar etrafındaki uğursuzluk inancıyla da dikkat çeker. Pek çok oyuncu ve tiyatrocu, sahne arkasında bu adı söylemekten özellikle kaçınır. Peki, tiyatrolarda “Macbeth” adının anılmasının uğursuz sayılmasının ardında ne var?

MACBETH LANETİ NEDİR?

Tiyatro çevrelerinde bu inanç, “Macbeth laneti” olarak bilinir. Söylentilere göre, bu oyunun adı prova ya da sahne arkasında yüksek sesle söylendiğinde, teknik aksaklıklar, oyuncu sakatlanmaları ve hatta ölümler yaşanabilir. Bu nedenle tiyatrocular, oyunun adını doğrudan söylemek yerine genellikle “İskoç Oyunu” (The Scottish Play) ifadesini kullanmayı tercih ederler.

LANETİN KÖKENİ NEREDEN GELİYOR?

“Macbeth laneti” ile ilgili söylenceler, oyunun ilk sahnelendiği 1606 yılına kadar uzanır. Shakespeare’in, oyunun büyü sahnelerinde gerçek cadı büyüleri kullandığı ve bu nedenle doğaüstü güçleri kızdırdığına inanılır. Bu da oyunu lanetli hâle getirmiştir.

Bazı dikkat çeken vakalar:

Oyunun ilk sahnelenmesinde Lady Macbeth rolünü oynayan aktör hastalanır ve Shakespeare’in kendisi rolü devralmak zorunda kalır.

1937 yılında Laurence Olivier’in başrolünde oynadığı yapımda, dekorun düşmesi sonucu bir teknisyen hayatını kaybeder.

1950’lerde Kraliyet Tiyatrosu’ndaki bir sahnelemede ise yapımcının kalp krizi geçirdiği ve bir oyuncunun bıçakla yaralandığı kayıtlara geçmiştir.

TİYATRO GELENEĞİNDE “ARINDIRMA RİTÜELİ”

Eğer birisi kazara “Macbeth” kelimesini tiyatroda yüksek sesle söylerse, bu uğursuzluğu ortadan kaldırmak için geleneksel bir arındırma ritüeli uygulanır. Genellikle kişi sahneden çıkar, üç kez döner, yere tükürür ya da küfür eder, ardından tekrar sahneye dönerek uğursuzluğu “kovmuş” olur.

NEDEN HALA CİDDİYE ALINIYOR?

Modern çağda bu tür batıl inançlar kulağa saçma gelebilir. Ancak tiyatrocular için sahne, hem kutsal hem de uğursuzluklardan korunması gereken bir alandır. “Macbeth” adının getirdiği uğursuzluk korkusu, bir nevi geleneksel refleks hâlini almıştır.

Bu nedenle, özellikle klasik tiyatro topluluklarında hâlâ “The Scottish Play” deyimi tercih edilir. Çünkü işin içinde sanat kadar, sahne güvenliği, enerji ve kolektif inanç da vardır.