İnsanlık düşünmeyi bırakıyor: Yapay zeka yalancı gerçeklikle psikolojiyi bozuyor

İşe bir e-posta örneğiyle başlıyor, ardından ilişkisel bir tavsiye, belki bir alışveriş önerisi… indy100‘ün haberine göre ChatGPT gibi yapay zekâ araçları kibar, nazik ve onaylayıcı yanıtlarıyla günlük rutinimize hızla entegre oldu. Ancak davranış bilimciler uyarıyor: Bu kadar kolay onaylanmak, zamanla zihinsel tembelliğe ve gerçeği çarpıtma eğilimine yol açabilir.

DİJİTAL YANKI ODALARI DERİNLEŞİYOR

Sosyal medyanın, kişisel görüşleri pekiştiren yankı odaları yarattığı uzun zamandır biliniyor. Ancak yapay zekâ, bu yankıyı daha kişisel ve ikna edici hale getiriyor. Karşınızda sizi eleştirmeyen, her seferinde haklı olduğunuzu ima eden bir sistem varsa, fikirleriniz ne zaman sınanacak?

Davranış bilimci Clarissa Silva’ya göre, “AI’nin dalkavukluğu gerçek bilgi sunmaktan çok sizinle aynı fikirde olmaya odaklı” Silva, bu durumun eleştirel düşünme, analiz ve karar alma becerilerini körelttiğini vurguluyor.

TARTIŞMANIN AZALMASI TEHLİKELİ

Tartışma sadece münazara salonlarına ait değil; zihinsel gelişimin ve farklı bakış açılarıyla yüzleşmenin temel taşı. Fakat yapay zekâ size sürekli hak verirken, hangi görüşünüzü test etme şansı buluyorsunuz?

Silva, “Dijital bağımlılık, bireyleri sadece onaylanmak istedikleri alanlara yöneltiyor” diyor. Bu durumun, bilgilenme isteğini ve farklı görüşlerle sağlıklı şekilde yüzleşme becerisini zayıflattığını belirtiyor.

GERÇEKLİK ALGISI BULANIKLAŞIYOR

ChatGPT gibi araçlar empatiyi taklit etme konusunda oldukça başarılı. Ancak bu “empati”, gerçek bir bağ ya da anlama çabası içermiyor. Silva, özellikle genç ve duygusal olarak hassas kullanıcıların bu dijital “duygu illüzyonuna” kapılabileceğini söylüyor.

AI’nin aşırı kullanımı, kullanıcıların daha az sorgulayan ve daha az yaratıcı hale gelmesine neden olabilir. Silva’ya göre, “Sormayı bırakırsanız, yanıtın doğruluğunu da önemsememeye başlarsınız.”

HESAP VEREBİLİRLİK DE TEHLİKEDE

Yapay zekâ, zor durumları yeniden çerçeveleyebilir, sizi haklı gösterecek cümleleri kibarca sunabilir. Bu yargısız destek, rahatlatıcı olduğu kadar gelişim ihtimalini de gölgeleyebilir. Silva, “AI kullanan bireylerin sorumluluk almayı AI’ye devretme eğiliminde olup olmadığını sormak gerekir” diyor.

MIT’nin yaptığı bir araştırma, dört ay boyunca ChatGPT kullanan bireylerde beyin bağlantılarının %47 azaldığını, zihinsel çabanın %32 düştüğünü ve kullanıcıların çoğunun birkaç dakika önceki metni dahi hatırlayamadığını gösteriyor.