Frengiyi Avrupa’ya Kolomb mu taşıdı? Antik DNA’dan çarpıcı kanıt

Yeni bir araştırma, frenginin (sifiliz) kökeninin Güney Amerika’ya uzandığını ve hastalığın Avrupa’ya Kristof Kolomb’un yolculuğuyla taşındığını gösteriyor.

1495 baharında, Fransa Kralı VIII. Charles’ın ordusu beklenmedik bir düşmanla karşı karşıya kaldı. Askerlerin bedenlerinde önce yaralar belirdi, kısa sürede bu gizemli hastalık Avrupa’yı kasıp kavurdu. Hayatta kalanlar ise ömür boyu süren ağır deformasyonlarla yaşamak zorunda kaldı. Tarihçiler bugün hemfikir: bu salgın frenginin Avrupa’daki ilk büyük patlamasıydı.

Ancak yüzyıllardır tartışılan bir soru vardı: Frengi Kolomb’un seferinden sonra mı Avrupa’ya girdi, yoksa çok daha önce mi kıtada mevcuttu?

AMERİKA BAĞLANTISI

Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nden bilim insanlarının 2024’te yayımladığı çalışma bu tartışmaya ışık tuttu. Araştırmacılar, Güney Amerika’da bulunan beş iskelet üzerinde genetik inceleme yaptı. Kemiklerde frengi ve benzeri treponemal hastalıkların izleri tespit edildi. Daha da önemlisi, elde edilen bakteri genomları 8 bin yıl öncesine kadar tarihlendirildi.

“Beş iskeletin dördü 1492’den öncesine ait. Yani bu patojen çeşitliliği Kolomb’un kıtayla temasa geçmesinden önce zaten Amerika’da vardı” diyen moleküler paleopatolog Kirsten Bos, bulguların net biçimde Amerika kökenine işaret ettiğini vurguladı.

EVRİMSEL ZAMAN ÇİZELGESİ

Bilim insanları antik DNA ile günümüzdeki frengi suşlarını karşılaştırarak Treponema pallidum bakterisinin evrimsel geçmişini çıkardı. Sonuçlara göre cinsel yolla bulaşan frengi türü yaklaşık 500–600 yıl önce, yani Kolomb’un Amerika’ya ayak bastığı dönemlerde ortaya çıktı.

Bos’un ifadesiyle: “Veriler, frenginin ve akrabalarının kökünün Amerika kıtasına dayandığını açıkça gösteriyor.”

YERELDEN KÜRESELE: BİR SÖMÜRGECİLİK MİRASI

Araştırma, sömürgeciliğin istenmeyen sonuçlarına da dikkat çekiyor. Avrupa’dan Amerika’ya çiçek hastalığı, kızamık ve pek çok ölümcül hastalık taşınırken; frengi de Yeni Dünya’nın Avrupa’ya geri dönüş armağanı olmuş olabilir.

“Amerika’daki yerli topluluklar bu hastalıkların erken formlarını barındırıyordu, ancak onları tüm dünyaya yayan Avrupalılar oldu” diyen Bos, hastalığın Avrupa’nın Afrika, Asya ve ötesine yayılmasının sömürgecilik, insan ticareti ağları ve küresel ticaret yollarıyla hızlandığını vurguladı.