Bilim insanlarından tarihi keşif: Dünyanın ilk pandemisinin nedeni bulundu

M.S. 541–549 yılları arasında Bizans İmparatorluğu’nu sarsan ve on milyonlarca kişinin ölümüne yol açtığı düşünülen Justinianus Vebasının nedeni nihayet bilimsel olarak kanıtlandı. Florida Üniversitesi’nden bilim insanları, Ürdün’ün Jerash kentindeki toplu mezarda Yersinia pestis bakterisinin genetik izlerini ortaya çıkardı. Bu bulgu, yazılı kaynaklarla sınırlı kalan anlatılara ilk kez biyolojik doğrulama sağladı.

1.500 YILLIK GİZEM ÇÖZÜLDÜ

Justinianus Vebası, Bizans İmparatoru I. Justinianus döneminde başlayarak Doğu Akdeniz’e yayılan ve tarihte kayda geçen ilk pandemi olarak biliniyor. 541’den 549’a kadar süren bu salgın, Bizans’ın siyasi ve ekonomik gücünü sarsmış, sonraki yüzyıllarda imparatorluğun zayıflamasına yol açan faktörlerden biri olmuştu.

Araştırmacılar, Jerash’ta keşfedilen toplu mezardan alınan örneklerde vebanın etkeni Yersinia pestis’in doğrudan genetik kanıtına ulaştı. Çalışmanın başyazarı Rays Jiang, “Yüzyıllardır yazılı kaynaklara dayanıyorduk. Şimdi elimizde bu pandemiyi biyolojik olarak doğrulayan ilk genetik pencere var” dedi.

PANDEMİLERİN KÖKENİNE YENİ BAKIŞ

Bilim insanları, bu bulgunun yalnızca tarihsel bir ayrıntı olmadığını, aynı zamanda pandemilerin nasıl ortaya çıktığını ve neden tekrarlandığını anlamak açısından da kritik olduğunu belirtiyor. Çalışmaya göre, veba salgınları tek bir kökenden değil, farklı bölgesel odaklardan bağımsız biçimde ortaya çıktı.

Araştırmacılar, “Bu keşif, vebayı yalnızca geçmişe ait bir olay değil, ekolojik ve çevresel koşullarla şekillenen kalıcı bir zoonoz olarak yeniden tanımlıyor” ifadesini kullandı.

VEBA HÂLÂ YAŞIYOR

Her ne kadar tarihte kalmış gibi görünse de Yersinia pestis bugün hâlâ dünyada dolaşımda. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), vebanın günümüzde de Asya, Afrika ve ABD’nin bazı kırsal bölgelerinde nadir ama kalıcı şekilde görüldüğünü belirtiyor.

Geçtiğimiz Temmuz ayında Arizona’da bir kişi pnömonik veba nedeniyle hayatını kaybetti. Bu, 2007’den bu yana ABD’de görülen ilk ölüm vakası oldu. Ardından Kaliforniya’da, kamp sırasında pire ısırığı sonucu enfekte olduğu düşünülen bir kişide veba vakası tespit edildi. CDC’ye göre antibiyotiklerle tedavisi mümkün olan bu hastalıkta, tedaviye geç kalınması ölüm riskini artırıyor.