Bilim insanlarının keşfetme arzusu, insanlık tarihi boyunca ilginç deneylerin kapısını araladı.
Gerçekleştirilen sayısız deney, bazen başarılı oldu ve bilgiler ortaya koydu; bazen ise etik ve bilimsel tartışmalara konu oldu.
Kamuoyunda en çok bilinen deneyler genellikle ilginç ve korkunç olarak tanımlandı.
Örneğin; psikolojide Stanford Hapishane Deneyi, davranış biliminde insan doğasının karanlık yanlarını ortaya koydu.
Tıpta, Tuskegee Sifiliz Deneyi etik ihlallerinin en acı örneklerinden biri olarak hafızalara kazındı.
Bugün ise bahsi geçen deney, genetiği ile oynanarak doğan ilk bebekleri konu alıyor.
Çin’de yapılan bu deney, “Lulu ve Nana” adlı ikizlerin hayatını değiştiriyor.
Deneyde kullanılan CRISPR teknolojisi, genetik müdahalenin nasıl yapıldığı, Lulu ve Nana’nın kim olduğu, deneyin sonuçları, etik boyutları ve günümüzde bu bebeklerin ne durumda olduğunu sizler için araştırdık.
İşte, tarihin tozlu raflarında kalmış ama acı gerçekleri barındıran o deney…
GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ÇİN BEBEKLERİ: LULU VE NANA
2018 yılının Kasım ayında, dünya bilim tarihinde bir dönüm noktasına tanıklık etti. Çinli bilim insanı He Jiankui, dünyada ilk kez genetik olarak düzenlenmiş insan bebeklerinin doğduğunu duyurdu. Buna imkan sağlayan sistemin adı ise “CRISPR” idi.
İlk olarak, genetik düzenlemenin temel aracı olan CRISPR-Cas9 teknolojisi nedir inceleyelim.
CRISPR –CAS9 NEDİR
CRISPR-CAS9, DNA üzerinde tabiri caizse ameliyat yapabilmeyi sağlayan bir teknoloji.
Zararlı mutasyonları kalıcı olarak düzelterek veya hastalığa neden olan genleri kesmeyi sağlayarak hastalıkları tedavi ediyor.
Nobel Kimya Ödülü 2020 yılında, “CRISPR-Cas9” siteminin geliştirilmesine katkılarından ötürü”, Fransız mikrobiyolog Emmanuelle Charpentier ile ABD’li biyokimyacı Jennifer A. Doudna’ya verildi.
DENEYİN SAHİBİ: HE JIANKUI
1984 yılında Çin’in Hunan eyaletinde doğan He Jiankui; lisans eğitimini 2007 yılında Şanghay Jiao Tong Üniversitesi’nde tamamladı, yüksek lisansını ve doktorasını Rice Üniversitesi ve Stanford Üniversitesi’nde sürdürdü.
He, özellikle CRISPR-Cas9 teknolojisi üzerine çalışmalar yaptı.
He Jiankui, dünya çapında büyük yankı uyandıran ve tartışmalara neden olan 2018 yılında gerçekleştirdiği deneyle tanındı.
Deney ile birlikte dünyada ilk kez genetik olarak değiştirilmiş bebeklerin doğumunu sağladı.
Dünyanın birçok ülkesinde ağır eleştiriler aldı, pek çok bilim insanı tarafından etik dışı ve tehlikeli bulundu.
Çin hükümeti de bu gelişme üzerine soruşturma başlattı ve He Jiankui’yi “yasaları ihlal etmek” ve “tıbbi etik standartlarını çiğnemek”le suçladı.
2019 yılında Çin’de mahkemeye çıkarıldı ve genetik deneyleri nedeniyle 3 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Ayrıca para cezası aldı ve bilimsel çalışmalarından men edildi.
TASARIM BEBEKLER DENEYİ
He Jiankui, HIV pozitif babaya sahip çiftlerden alınan embriyolar üzerinde CRISPR teknolojisini kullanarak CCR5 genini değiştirdi.
Böylece, bu embriyoların doğduğunda HIV virüsüne karşı dirençli olması hedeflendi.
Genetiği değiştirilmiş embriyolar daha sonra rahme transfer edildi.
Ekim 2018’de ikiz kız bebekler Lulu ve Nana dünyaya geldi.
He, bu bebeğin genetik olarak düzenlenmiş ilk insan bebekleri olduğunu duyurdu.
He Jiankui, deneyini gizli yürüttü ve sonuçları bağımsız bilimsel kurumlarla paylaşmadı.
NEDEN YAPTI
CRISPR teknolojisinin yeni ve potansiyeli yüksek olması, bilim insanlarının zaten ilgisini çekmişti.
Amaç, bu geni etkisiz hale getirerek çocukları doğuştan HIV virüsüne karşı bağışıklıklı hale getirmekti.Bunu başarabilirse, tarihte bir “ilk” olacağını kendisi de biliyordu.
Kazanacağı prestij ve kariyeri de düşünerek deneye adım attı ancak peşini etik tartışmaları bırakmadı.
Amacı tedavinin dışına çıktı ve kendi girişimini kurmuştu, özel fonlar alıyordu ve uluslararası basında görünür olmak istiyordu.
Deneyin çoğu Çin’de gizlice ve yerel etik kurulların dışından yürütüldü.
Deneye katılan ailelere “eksik ve yanıltıcı bilgi” verildiği iddia edildi.
Şöhret yerine hapis, prestij yerine ise bilim dünyasından aforoz geldi.
LULU VE NANA ŞİMDİ NE YAPIYOR
Deneyden sonra Lulu ve Nana’nın sağlık durumuyla ilgili net ve doğrulanmış bilimsel bilgiler kamuya açıklanmadı.
He Jiankui, bu çocukların sağlıklı olduğunu ve normal bir yaşam sürdüklerini iddia ediyor.
kaydırmaya devam ederek gündemden son dakika ve magazin haberlerine havadiskolik.com üzerinden anında erişebilirsiniz.
kaynak
News
