Edirne’de Balkan Savaşları sırasında kentin savunulmasının en kıymetli ögesi olan tabyaların bir kısmı yok olma tehlikesi altında.
Kentin etrafında bulunan 35 tabyadan 2’sinin restore edilerek korunmasına karşın geriye kalan tabyalar atıl durumda kaldı. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Lideri Prof. Dr. Engin Beksaç, “Buralar da müze olarak kullanılabilir. Bunların da bir an evvel toparlanması lazım. Bu tabyalar bir bütün, tek bir tabya değil. Bütün olarak korunması gereken bir askeri ve kültürel bir miras. Bunlar yok olup gidecek. Tarihi mirasımızın kıymetli bir dokümanını kaybedeceğiz” dedi.
Osmanlı devrinde Balkan Savaşları öncesi Edirne’nin savunulması maksadıyla kentin etrafında oluşturulan 35 tabyadan karargah olarak kullanılan Hıdırlık Tabya ve Şükrü Paşa anıtının bulunduğu Kıyık Tabya restore edilerek müzeye dönüştürüldü.
Bu 2 tabyayı her yıl binlerce kişi ziyaret ederken, Arnavutköy Tabyası ile yakındaki bir tabya ise bakımsızlık nedeniyle yok oldu. Öbür 31 tabya ise definecilerin yanı sıra olumsuz kaideler nedeniyle tahribata uğradı.
Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Lideri Prof. Dr. Engin Beksaç, çağının en değerli müdafaa çizgilerinden biri olan Edirne tabyalarının korunması gerektiğini söyledi.
Kentin kuzeydoğu sınırında bulunan tabyaların, Edirne etrafında bulunanların bir örneği olduğunu belirten Prof. Dr. Beksaç, “Bildiğimiz kadarıyla Edirne etrafında 35 tane tabya var. Bu tabyalardan 2 tanesi restore edildi, tanıtıldı. 2 tanesi yok olup gitti, şu anda izi bile yok. 2 tane korunmuş olan Hıdırlık ve Şükrüpaşa tabyası olarak bilinen Buçuktepe Tabyası dışındakiler maalesef mukadderatına terk edilmiş durumda. Evvelce kırsal bir yapının ortasında kalan bu tabyalar, günümüzde artık büsbütün kentleşmenin tehdidi ile karşı karşıya olup, yeni binalar tabyaları tehdit eder duruma geldi” dedi.
‘DÖNEMİN EN KIYMETLİ ASKERİ SAVUNMA HATLARI’
Tabyaların büyük bir kısmının defineciler ve öbür olumsuz kuralların tehdidi altında olduğunu belirten Prof. Dr. Beksaç, “Çoğunda ağır tahribat izleri mevcut. Bunların bir an evvel korunmaya alınması lazım. Zira hakikaten Edirne tarihinin, her ne kadar çok beğenilen olmasa da acı da olsa, belli bir safhasını temsil ediyor” dedi.
Prof. Dr. Beksaç, tabyaların devrinin en değerli askeri sistemlerinden biri olarak yapıldığını söz ederek, “Tabyaların yapılış süreci Balkan Savaşlarının çabucak öncesindeki kademeyi temsil ediyor. Balkanların kaybedilmesi ile birlikte 20’nci yüzyıl başından itibaren Edirne’nin korunması değerli bir nitelik kazanıyor. Bunun üzerine tabya faaliyetine geçildi. Periyodun en kıymetli askeri savunma çizgilerinden bir teşkil edildi ve buraya çok güzel ölçüde toplar ve başka savunma gereci kondu. Çağının en kıymetli muhafaza sınırlarından birisi olarak Edirne tabyaları ortaya çıktı” dedi.
‘EDİRNE’NİN MÜDAFAASINDA BÜYÜK ROL OYNADI’
Edirne’nin müdafaasında tabyaların çok büyük bir rol oynadığını kaydeden Prof. Dr. Beksaç, “Bu tabyaların, saldırmakta olan Bulgar kümelerine karşı değerli bir mani teşkil ettiği bir gerçektir. Fakat her ne kadar bu olsa da ikmal yollarındaki yetersizlikler, öteki kaideler nedeniyle tabyalar maalesef istenileni gösterememiştir. Tabyalar çok âlâ örgütlenmiş biçimdeydi. Edirne’nin bütün etrafını kuşatmaktaydı. Bilhassa batı, kuzeybatı, doğu, kuzeydoğu tabyaları daha yüklü olarak tahkim edilmişti. Şu anda Yunanistan hudutları içinde kalan birkaç tabyamız var. Hatta tabyaların ortasında bir dekovil sınırı olduğunu da biliyoruz. Bu dekovil yoluyla tabyalar ortasında ikmal yapılmakta, mühimmat ve zahire temini sağlanmaktaydı. Bunun dışında çok yeterli örgütlenmiş olan bir cephaneliği vardı. Tam da tabyalar sınırının ortasına gizlenmiş bir cephanelikti. Çağının en kıymetli askeri mimari örneklerinden biri olarak bu tabyalar kıymetli bir kıymetli doküman niteliğine haizdir” dedi.
‘DEFİNECİLİK YAPILMASINI GEREKTİRECEK HİÇBİR ŞEY YOK’
Prof. Dr. Beksaç, tabyalarda define arayanlara da reaksiyon göstererek, “Defineci faaliyeti yapılmasını gerektirecek hiçbir şey yoktur. Zira burada definecilerin aradığı hiçbir şeyi bulmak mümkün değil. Yıkılması tarihe karşı ihanet, cetlerimize karşı ihanetten diğer bir şey değildir. Zira burada hiçbir şey bulunmaz. Burası bir askeri savunma tesisidir” dedi.
Tabyaların sit alanı özelliğine dikkat çeken Prof. Dr. Beksaç, “Buraları sit alanı olarak teşhis edildi. Lakin buraların temelinde daha farklı biçimde korunması gerekliydi. Maalesef o bahiste biraz geç kalındı. Bunlar 1970’li yıllara kadar kullanılıyor. Bu süreçten sonra artık askeri sistemin, yapılaşmanın ve stratejinin değişmesi ile birlikte bu tabyalar büsbütün mukadderatına terk ediliyor. Askerin çıkmasından sonra büsbütün tabyaların hepsi atıl duruma düşüyor” diye konuştu.
‘MÜZE OLARAK KULLANILABİLİR’
Atıl durumda olan tabyaların da kıymetlendirilmesi gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Beksaç, “Aynı formda buraları da müze olarak kullanılabilir. Bunların da bir an evvel toparlanması lazım. Bu tabyalar bir bütün, tek bir tabya değil. Bütün olarak korunması gereken bir askeri ve kültürel bir miras. Turizm olmasa bile buraların korunması, tertiplenmesi ve muhakkak bir ölçüde dikkat altına alınması gerekiyor. Bunlar yok olup gidecek. Tarihi mirasımızın değerli bir evrakını kaybedeceğiz” tabirlerini kullandı.
