Türkiye, Lahey Grubu ortak bildirisini imzaladı, UNCLOS maddelerine şerh düştü… Bu ne anlama geliyor?

İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırılarına karşılık uluslararası hukuki ve siyasi önlemlerin tartışıldığı Lahey Grubu Olağanüstü Bakanlar Konferansı, 15–16 Temmuz tarihlerinde Kolombiya‘nın başkenti Bogota‘da düzenlendi.

Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 30 ülkenin temsilcileri, İsrail’e yönelik 6 maddelik eylem planı üzerinde uzlaştı.

Türkiye, Ortak Bildiri‘ye imza atarken, bildiride geçen Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS) maddelerine şerh düşerek, “bu sözleşmeye ilişkin ulusal tutumunda bir değişiklik olmadığını” vurguladı.

Dışişleri Bakanlığı, kamuoyunda Türkiye’nin plana katılmadığı yönünde ortaya atılan iddialara yazılı bir açıklamayla yanıt verirken, bildiride yer alan önlemlerin büyük bölümünün Türkiye tarafından halihazırda uygulandığını öne sürdü.

DIŞİŞLERİNİN AÇIKLAMASI

İsrail’e karşı alınabilecek önlemlerin ele alındığı zirvede Türkiye’yi Dışişleri Bakan Yardımcısı Zeki Levent Gümrükçü temsil etti. Zirvenin ardından yayımlanan ortak bildiride, Türkiye’nin şerhi şu şekilde ifade edildi:

Türkiye Cumhuriyeti, Ortak Bildiride 10 Aralık 1982 tarihli ‘Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne yapılan atıflarla bağlı değildir. Türkiye Cumhuriyeti’nin bu Ortak Bildiriye katılması, söz konusu Sözleşme’ye ilişkin mevcut hukuki tutumunda herhangi bir değişiklik doğurmayacaktır.

Öte yandan Dışişleri Bakanlığı, İsrail’e karşı alınacak 6 maddelik önlemin yer aldığı Ortak Bildiri‘de Türkiye’nin eylem planına katılmadığı yönündeki iddialar üzerine bir yazılı açıklama yayınladı.

Açıklamada şu ifadeler yer aldı:

Toplantı sonunda yayımlanan Ortak Bildiride yer alan hususlardan bazıları, ülkemizin uluslararası hukuki yükümlülükleri bakımından kurumlararası eş güdüm gerektirmektedir. Bu çerçevede, Ortak Bildiriye katılım öncesinde ilgili tüm kurum ve kuruluşlarımızın gerekli hazırlıkları tamamlaması icap etmektedir. Esasen, Ortak Bildiride zikredilen tedbirlerin tamamına yakını ülkemiz tarafından halihazırda uygulanmaktadır. Türkiye, bundan önce olduğu gibi, bundan sonra da Filistinlilerin haklarını koruyan her türlü girişimi en güçlü şekilde destekleyecektir.

ŞERH KOYULAN MADDELER

ANKA’da yer alan habere göre 2. madde, “Gemilerin İsrail’e silah, mühimmat, askeri yakıt, ilgili askeri teçhizat ve çift kullanımlı malzemeleri taşıma amacıyla kullanılma riskinin açıkça bulunduğu tüm durumlarda; kara sularımız ve limanlarımızın soykırım, savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve diğer uluslararası hukuk ihlallerini mümkün kılan veya kolaylaştıran faaliyetlere aracılık etmemesini teminen; kendi yetki alanımızda, uygun olduğu hallerde, UNCLOS dahil olmak üzere ilgili uluslararası hukuk kurallarına tam riayetle, herhangi bir limanda gemilerin geçişine, demirlemesine ve hizmet almasına engel olunması” tedbirini öngörüyor.

3. maddede ise, “Bayraklarımızı taşıyan gemiler aracılığıyla İsrail’e silah, mühimmat, askeri yakıt, ilgili askeri teçhizat ve çift kullanımlı malzemelerin taşınmasının önlenmesi; bu yasağın ihlali halinde, bayraktan çıkarma dahil olmak üzere tam hesap verebilirliğin sağlanması; bu süreçte UNCLOS dahil olmak üzere ilgili uluslararası hukuk kurallarına tam riayetle hareket edilmesi ve İsrail’in İşgal Altındaki Filistin Topraklarındaki hukuka aykırı varlığının sürdürülmesine hiçbir surette yardım veya destek sağlanmaması” yönünde bir tedbir öngörülüyor.

TÜRKİYE NEDEN ŞERH KOYDU?

Türkiye, Lahey Grubu Olağanüstü Bakanlar Konferansı sonucunda yayımlanan ve İsrail’e karşı alınması öngörülen altı maddelik Ortak Bildiri’ye imza atarken, bildirinin 2. ve 3. maddelerinde yer alan Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne (UNCLOS) yapılan atıflara şerh koydu.

Peki, bu karar neden alındı ve ne anlama geliyor?

Dışişleri kaynaklarına göre, söz konusu maddelerde öngörülen tedbirlerin uygulanmasında açık şekilde ‘UNCLOS’a tam riayet’ vurgusu yer alıyor.

Ancak Türkiye, 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne taraf değil. Ankara, sözleşmenin özellikle Ege Denizi’ndeki kara suları, kıta sahanlığı ve adaların deniz yetki alanları gibi konularda Türkiye’nin aleyhine hükümler içerdiğini savunuyor.

Bu nedenle Türkiye, uzun yıllardır UNCLOS’u imzalamıyor ve bu sözleşmeye yapılan atıfların uluslararası belgelerde yer almasına temkinli yaklaşıyor.

Diplomatik kaynaklar, Türkiye’nin Ortak Bildiri’ye imza atarken söz konusu iki maddeye şerh koymasının nedenini, bu tür atıfların Ege ve Doğu Akdeniz’deki deniz yetki alanlarına ilişkin mevcut tutumunu zayıflatmamak olduğunu vurguluyor.

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da daha önce yaptığı açıklamada, bildirideki UNCLOS atfı nedeniyle Türkiye’nin bu iki maddeye çekince koyduğunu ifade etmişti.