Suriye parasında yeni dönem: Sıfırlar atılıyor

Suriye’nin başkenti Şam‘da, Kasım 2024‘te iktidarı ele geçiren cihatçı HTŞ örgütün kontrolündeki Suriye Merkez Bankası, yeni banknotları tanıttı. Başkan Abdülkadir Hasriyye, El Arabiya’ya verdiği demeçte bunun, mali ve ekonomik istikrarı sağlamayı hedefleyen para politikası paketinin bir parçası olduğunu, ayrıca ‘paradan iki sıfır atmayı planladıklarını’ açıkladı.

Hasriyye’ye göre, sıfırların silinmesi, güveni artırıp ödemeleri kolaylaştıracak. Ancak pek çok ekonomist, olumlu etkinin ‘psikolojik’ olmaktan öteye gidemeyeceğini düşünüyor.

“FİİLİ FAYDASI YOK…”

Arap dünyasından ekonomistler, bu adımların olası etkilerini hararetle tartışıyor. Ekonomi analisti Lana Badvan, “Suriye poundundan (SYP) sıfırların silinmesi, mevcut siyasi ve ekonomik koşullar altında sadece rakamların basitleştirilmesi anlamına gelen stratejik bir adımdır” dedi.

Badvan, güvenilir biçimde banknot basma kapasitesine sahip ülke sayısının az olduğunu; Rusya, Almanya ve ABD’nin gelişmiş teknoloji ve yüksek güvenlik standartlarına sahip olduklarını, bunun da sahteciliği azalttığını söyledi.

Suriyeli ekonomist Ammar Yusuf ise El Arabiya’ya demecinde, “İlke olarak, sıfırların silinmesinin hiçbir faydası yok; tam tersine bu işlem, işleri daha da karmaşıklaştırır” dedi.

Yusuf, sözlerine şöyle devam etti:

Bu düzenleme eski para biriminden yeniye geçişi gerektirir; enflasyon ve Suriye lirasının gücü üzerinde etkisi olmayacaktır. Örneğin, bu adım uygulanırsa 1 dolar = 100 SYP olacaktır. Peki bu 100 lira ile ne satın alabileceğiz? Cevap: Bugünkü dolar değerinin sağladığı aynı miktar/alım gücü. Dolayısıyla bu düzenleme yalnızca psikolojik bir durumu ifade eder; fiili bir faydası yoktur…

BANKNOTLARDA KİMLERİN RESMİ OLACAK?

Yeni banknotlarda kimlerin portrelerinin olacağı henüz açıklanmadı. Zira Suriye Merkez Bankası, yeni banknotların tasarım ve portre detaylarını kamuya duyurmadı.

Kesin olarak bilinen tek şey, yeni serinin Esad ailesinin portrelerini taşımayacağı; yani 2 binlik banknotlarda bulunan Beşar Esad ve binlik banknotlardaki baba Hafız Esad görselleri, yeni seride doğal olarak yer almayacak.

Resmî açıklamalara göre, Aralık başında, iki sıfır atılmış yeni kupürler tedavüle sokulacak. Üzerlerinde kimlerin olacağı ve görsel temalar ise tanıtım kampanyası ile birlikte paylaşılacak.

SURİYE EKONOMİSİ 15 YILDA NASIL ÇÖKTÜ?

Suriye lirası, savaş öncesi 1 dolar = 47 Suriye poundu (SYP) düzeyinden (2010–2011) Ağustos 2025’te 1 dolar = 12–13 bin SYP bandına gerileyerek nominalde yüzlerce kat değer kaybetti; bu çöküş hane halkı alım gücünü tümüyle eritti.

Ekonomi 2010–2023 döneminde yüzde 84 daraldı; 2023’te GSYH 20 milyar dolar, kişi başına düşen milli gelir ise 847 dolar seviyesine indi. Bugün nüfusun yüzde 90’ından fazlası yoksulluk sınırının altında yaşıyor ve 16,7 milyon kişi insani yardıma muhtaç.

Suriye’de enflasyon, Haziran 2024’te yıllık yüzde 108,5’e çıktı; Mart 2024’te beş kişilik ‘referans gıda sepeti’ ortalama 957 bin 731 SYP idi; Şubat 2024’te asgari ücretin, 278 bin 910 SYP’ye yükseltilmesine rağmen, bu tutar, asgari harcama sepetinin yalnızca yüzde 10’unu karşılayabiliyordu.

Savaşın toplam tahribatı ise devasa. BM Ekonomik ve Sosyal Komisyonu, ilk sekiz yıldaki kümülatif ekonomik kaybı 442 milyar dolar olarak hesapladı. Üstelik 2025’te yaşanan 36 yılın en kötü kuraklığı buğday üretimini yaklaşık yüzde 40 düşürdü. Bu da ekmek sübvansiyonları ve gıda fiyatlarını daha da baskılayarak kırılganlığı artırdı.

Yeni yönetim, bu tablo karşısında yeniden imar, ekonomiyi güçlendirme, güvenliği sağlama ve doğrudan yabancı yatırımı çekme sözü veriyor; ancak düşük döviz rezervleri ve süregelen arz şokları (enerji–tarım) nedeniyle bunun oldukça zorlu bir hedef olacağı değerlendiriliyor.