Nobel Ödülü’ne aday gösterilen ilk Türk kadını Neva Çiftçioğlu Ankara’da

Ankara Kent Konseyi Yüksek İstişare Kurulu ve Point Kültür Sanat’ın iş birliği ile düzenlenen söyleşide klasik müzik üzerine çalışmalar ve TRT Radyosu’nda programlar yapan ağabeyi Vefa Çiftçioğlu de yer aldı. Çiftçioğlu kardeşler “Sanat ve Bilim” başlığı altında bu iki disiplinin bir araya geldiğinde birbirini nasıl beslediğini örneklerle gözler önüne serdi.

VEFA ÇİFTÇİOĞLU’DAN SİSTEM VURGUSU

Vefa Çiftçioğlu konuşmasında, TRT Erzurum Radyosu’nu 1960’ların başında babasının kurduğunu, o yıllarda henüz beş yaşında bir çocuk olarak babasına yardım ettiğini, klasik müziğe de merakının o günlerinde başladığını, klasik müziğin önemli isimlerinden Debussy ve Ravel dinleyerek büyüdüğünü ifade etti.

Çiftçioğlu, klasik müzik sevgisinden hareketle küçükken verilen her eğitimin gelecekteki insan karakterini şekillendirdiğini belirtti. Çiftçioğlu konuşmasında sanat ve bilimin birbirini her zaman beslediğini, bunun gelişimi için devletlerin mutlaka destek vermesi gerektiğini, verilmediği takdirde bu alanlardaki başarıların bireysellikten öteye geçemeyeceğini dile getirdi. Ayrıca sistemin önemini vurgulayan Çiftçioğlu II. Dünya Savaşı’ndan sonra Almanya’nın her ne kadar yenik ayrılmış olsa da büyük bir atılım yaptığını, sistem içerisinde birçok sanatçı ve bilim insanının yetiştiğini örneklerle anlattı.

NOBEL’E ADAY İLK VE TEK TÜRK KADINI NEVA ÇİFTÇİOĞLU

Biyolog Doç. Dr. Neva Çiftçioğlu Banes bilim ve sanatın birbiriyle olan ilişkisini örneklendirdiği konuşmasında keşfettiği “nanopartikül” ile bilim dünyasındaki gelişmelere ve mesleki tecrübelerine yer verdi. Çiftçioğlu konuşmasında çocukken okulda çok soru sorduğunu, öğrenmeye her daim aç olmasının başarıyı getirdiğini ifade etti. Bilimi sevdirmenin önemini vurgulayan Çiftçioğlu bir dönem Habertürk gazetesinde Fatih Altaylı’nın arzusuyla bilim yazıları kaleme aldığını da sözlerine ekledi.

Yazılarından birinin insan hayatını nasıl değiştirebileceğine şahit olduğunu ifade ederek şunları aktardı:

“Aslında bu yazılarım ne kadar okunuyor bilmiyordum. Sıkıcı olmasın diye eğlenceli yazmaya gayret ediyordum. Bir gün Emine adında tanımadığım bir hanımdan mektup aldım. Ev hanımıymış, okuma yazma bilmiyormuş. Bir gün gazetedeki makalemin üstündeki fotoğrafımı görünce ilgisini çekmiş ve eşine ‘şu yazıyı bana okusana’ demiş. Kocası makalemi okumuş, Emine Hanım’ın daha da ilgisini çekmiş. Ardından da okuma yazma öğrenip gazetedeki makalelerimi kendi okumak istemiş. Alfabeyi söküp okuma yazma öğrendikten sonra da hayatındaki ilk mektubu teşekkür için bana yazmış. Ben ‘bilim makalesini kim okuyor’ derken işte ne güzel bir örnek, bir yazı bir kadının hayatını nasıl değiştiriyor, bundan güzel mutluluk olur mu?”

YAŞADIĞI ZORLUKLAR

Bilimin geleceğine dair de tespitlerde bulunan Çiftçioğlu, NASA’nın yönlendirmesiyle Children Garden’da bilimi sevdirmek için çocuklarla bilim üzerine sohbet ettiğini, yeni neslin yaratıcı ve sorgulayıcı bir zekâsı olduğunu ifade etti. Söyleşide ayrıca “bilimde etik” ve “bilimde rekabet” konusuna da değinerek tecrübelerini aktaran Çiftçioğlu kimi zaman Türk ve kadın olmasından dolayı yaşadığı zorluklar olduğunu da itiraf etti.

Çiftçioğlu, Finlandiya’da çalıştığı üniversitede bölüm başkanının bir erkek olması gerektiği düşüncesinin yaygın olduğunu görünce şaşırdığını, NASA’da görev yaparken bir projede özel bir mikroskobun kullanılması konusunda ikinci planda kaldığını aktardı. Ünlü Türk bilim insanı konuşmasında dünyada birçok farklı milletten insanla çalıştığını, Türklerin çok özel bir zekâsı olduğunu ve desteklendiğinde dünya çapında büyük işlere imza atabilecek kabiliyette olduğunu belirtti. Çiftçioğlu Türkiye’de bilimsel çalışmalara daha fazla yer verilmesi gerektiğinin de altını çizerek konuşmasını sonlandırdı.

NEVA ÇİFTÇİOĞLU BANES KİMDİR?

1991 senesinden itibaren yaklaşık 35 senedir bilimsel çalışmalarını yurt dışında sürdüren Neva Çiftçioğlu Ankara Üniversitesi’nde doktorasını tamamladıktan sonra Finlandiya’da Kuopio Üniversitesi’nde görev yaptı. Aynı üniversitede görevli Dr. Olavi Kajander ile “nanopartiküller” üzerine yaptığı çalışmasıyla Nobel Tıp Ödülüne Finlandiya adına aday gösterildi. Bu başarısıyla da tıp alanında Nobel’e aday gösterilen ilk ve tek Türk kadını unvanını elde etti. Çiftçioğlu’nu bu adaylığa götüren ise “nanobakteri” sonradan değiştirdiği adıyla “nanopartikül” keşfi oldu. Damarlarda kireçlenmeye ve buna bağlı olarak tıkanmalara neden olan partikülleri keşfederek bilim dünyasında büyük bir yankı uyandırdı. Çiftçioğlu bu keşfiyle damar tıkanmalarını erken tanı ile engellemesinin de önünü açtı. Çalışmaları uluslararası boyutta ses getirdikten sonra Çiftçioğlu bu konuda benzer çalışmalar yapmak isteyen NASA’dan da iş teklifi aldı ve Houston’daki NASA Johnson Uzay Merkezi’nde 9 seneye yakın çalıştı. Uzaya gönderilen astronotların yer çekimsiz ortamda kemik kaybı yaşadığı ve böbrek taşı oluşturduğunun tespit edilmesi üzerine NASA’da bu sorunların çözümü üzerine çalıştı. Ayrıca NASA’nın Mars çalışmalarında da yer aldı. Halen ABD’de yaşayan Neva Çiftçioğlu bilimsel çalışmalarına devam ediyor.

(Fotoğraf: Ramazan Karaca)