Hedefler hep ıskalandı, orta vadeli program ‘temenni listesi’ne döndü: ‘Saldım çayıra programı’

Önümüzdeki üç yılı kapsayacak yeni orta vadeli programın (OVP) bugün Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz başkanlığında düzenlenecek toplantıyla duyurulması bekleniyor. Bütçe rotasını, yatırım ve istihdam politikalarını belirlemek, büyüme ve kişi başı gelir gibi ekonomik hedefleri ortaya koymayı amaçlayan OVP’lerle hükümet, kamu ve özel kesim için öngörülebilirliği artırdığı iddiasında. Ekonomistlere göre ise program hazırlanış yöntemi ve içeriği bakımından tartışmalı.

OVP’lerin en temel iddiası enflasyonu kontrol altına almak. Ancak bugüne kadar sonuçlar, hedeflerin uzağında kaldı. 2021’de açıklanan programda 2023 hedefi yüzde 8’ken bir yıl sonra bu hedef üç katına, yüzde 24.9’a revize edildi, gerçekleşen enflasyon ise yüzde 64.8 oldu. 2024 için önce 33, ardından yüzde 41.5 enflasyon hedeflendi ancak yıl yüzde 44 üzeri bir enflasyonla kapandı. OVP 2025 için yüzde 17.5 derken Merkez Bankası ise son raporunda her ne kadar hedefini yüzde 24 belirlese de “tahmin” hanesine yüzde 25-29 yazdı. Uzmanlar bu durumu, “aslında ortada ekonomiyi dönüştürme ve geliştirmeye dönük gerçek bir çaba olmaması, stratejik model çalışmalarıyla ortaya konmuş hedefler olmaması” yönündeki eleştirilerle açıklıyor.

‘PLANLAMA UNUTULDU’

Prof. Aziz Konukman, “Ülkede planlama geleneği tasfiyeyle yok edildi. Türkiye’de model ‘saldım çayıra mevlam kayıra’ modeli” diyor ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz’ın programın katılımcılık ve şeffaflık anlayışıyla hazırlandığı iddiasına karşı “KESK gibi birçok sivil örgütlenmenin ancak Resmi Gazete’de göreceği programda ne katılımcılığından bahsediyorsunuz?” diye soruyor.

İktidarın, en iddialı olduğu bir makro hedefte bile ciddi şekilde yanılmasının sebeplerine ilişkin açıklama yapma gereği duymadığına dikkat çeken Konukman, ayrıca OVP’lerin yasaya aykırı şekilde, kalkınma planlarıyla uyumsuz hazırlandığının da altını çizerek eleştirilerini şöyle sürdürüyor:

“OVP’de cumhurbaşkanı imzası var yani bu bir siyasi belge ama kamuoyuna memur statüsündeki Cevdet Yılmaz sunuyor. Tıpkı bütçenin sunulması gibi burada da asıl muhatap ortada yok. OVP içinde laf olsun diye yapısal reformların uygulanmasına dair takvim yazılıyor ama o takvim işlemiyor, ne yapıldığına dair bilgi veren yok. Vergi muafiyet ve istisnalar tasfiye edilecek yazıyor ama tam gaz devam ediyor.”

‘TEMENNİ LİSTESİ’

Doç. Dr. Oğuz Demir ise OVP’lere ilişkin, “Türkiye’de demokrasi ve adaletin bu kadar tartışmalı hale geldiği, 3 gün sonra dahi neyle karşı karşıya kalacağımızı bilmediğimiz bir dönemde OVP politika ve hedeflerini değerlendirmek anlamsız” diyor.

Büyüme beklentisi ve sonuçlara ilişkin, “Sürdürülebilir olmadığını deneyimledik” diyen Demir, son oran yüksek gelse de sahadaki firma ve tüketicilerin tam tersini söylediğini, sadece “belli odakların” büyüdüğünü vurguluyor. Faizin yükünün beklentilerin aksine sürekli arttığını, kişi başı gelirde de “kâğıt üzerinde olumlu” tablo çizildiğini belirten Demir, “Gelir artışı büyük ölçüde kur ve fiyatlardaki nominal yükselişten kaynaklı” diyor ve ekliyor: “OVP artık yol haritası değil, bir temenni listesinden ibaret. Kurumlar siyasetin gölgesinde kaldıkça programların anlamı yok.”