‘Enflasyonun nedeni engelliler değildir!’

2026 yılı Bütçe Kanun Tasarısı, Bütçe Plan Komisyonunda görüşmelerin tamamlanmasıyla 8 Aralık Pazartesi günü TBMM Genel Kuruluna gelecek. Yarın ise 3 Aralık Dünya Engelliler Günü… Onların da bütçeden beklentileri var. Engellilerin Haklarına Erişim Platformu Sözcüsü Av. Turhan İçli engellilerin bütçe taleplerine ilişkin açıklama yaptı.

Bütçe hakkının, İngiltere’de 1215 yılında yayımlanan Büyük Özgürlükler Bildirgesiyle birlikte insanlığın gündemine girdiğini anımsatan İçli, “Devletlerin bütçesi yurttaşlardan toplanan dolaylı ve dolaysız vergilerden oluşmaktadır. Yani her devletin bütçesinin asıl sahibi, o devletin halkıdır. Bu nedenle bütçenin nerelere ve nasıl harcanacağı sorunu özünde halkın sorunudur. Dolayısıyla halkın kendi gelirlerinden oluşan bütçeyi denetleme hakkı, en temel yurttaşlık hakkıdır. Yurttaşlar, bu hakkı, seçerek parlamentoya gönderdikleri temsilcileri aracılığıyla kullanırlar. İktidarlar, yurttaşlar adına bütçeyi yaparken onun asıl sahibi olan yurttaşların haklarını ve çıkarlarını korumak; bütçeden hak ettikleri payı vermek zorundadırlar” dedi.

‘SOSYAL GÜVENCEDEN YOKSUNUZ’

Engellilerin, 10 milyonu aşan nüfusuyla önemli bir toplum kesimini oluşturduğunu belirten İçli, “Bu nedenle devasa sorunlarının çözümü için bütçeden hak ettikleri payı isteme hakkına sahiptirler. Ne var ki, 2026 bütçesinde engellilere ayrılan pay, bütçenin yüzde 2’sini bile bulmamaktadır. Biz engellilerin temsilcisi örgütler olarak bunu kabul etmiyoruz. Bütçeden nüfusumuza orantılı bir pay istiyoruz.

Bugün ülkemizde engellilerin ancak yüzde 20’si istihdam olanağı bulabilmektedir. Okul çağındaki engellilerin sadece yüzde 10’u eğitim görme olanağına sahiptir. Engellilerin ezici çoğunluğu sosyal güvenceden yoksundur. Kurumsal ve evde bakım hizmetleri gereksinmeye karşılık vermenin çok uzağındadır. Son yıllarda ortaya çıkan ve bir salgın gibi yaygınlaşmaya başlayan bir olgu bizleri derin endişelere sevk etmektedir. Engelli çocuğu olan anne-babalar “bizden sonra çocuklarımızın hali ne olacak” kaygısıyla önce çocuklarını öldürmekte; ardından da intihar etmektedirler.

Uşak, Antalya, Trabzon, Bursa ve Denizli’den sonra meydana gelen bu vahim olayların son örneği geçtiğimiz haftalar içerisinde İzmir’de yaşanmıştır. Bizler, engelli ailelerinin kaygılarının ancak kapsamlı bir bakım sigortası sistemiyle sona erdirilebileceğini düşünüyoruz. İvedilikle Bakım Sigortası Yasası çıkarılmalı; engellilere bakan kişiler sosyal güvenlik şemsiyesi altına alınmalıdır” diye konuştu.

‘ERİŞİLEBİLİRLİK YASASI ÇIKARILMALI’

Engellilerin; haklara, hizmetlere, fiziksel çevreye, bilgiye ve ürünlere erişimlerinin önünde ciddi engeller bulunduğu için toplumsal yaşama etkin bir biçimde katılamadıklarını söyleyen İçli, “İvedilikle kapsamlı bir erişilebilirlik yasası çıkarılmalı; toplumsal yaşamın tüm alanları engellilerin erişimine uygun hale getirilmelidir. Engelliler, yüzyıllardan beri toplumsal bilinç altına yerleşmiş olumsuz değer yargıları nedeniyle ötekileştirilmekte; dışlanmakta ve görünmez hale getirilmektedir. Bu nedenle ivedilikle kapsamlı ve ayrıntılı bir ayrımcılık yasası yürürlüğe konulmalı; toplumsal farkındalığın ve bilinçlenmenin artırılması için hızla etkin önlemler alınmalıdır.

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde tüm siyasal ve yönetsel yetkiler, Cumhurbaşkanının elinde toplanmış olduğu için milletin vekillerinden oluşan parlamento etkisiz hale getirilmiştir. Bu yüzden, toplumun çeşitli kesimleri seçtikleri temsilciler aracılığıyla yasalaştırma süreçlerine müdahale edememekte; haklarını ortadan kaldıran yasal düzenlemeleri değiştirememektedir. Bu bağlamda, demokratik parlamenter rejime geçiş, bütün hak arayan toplumsal kesimlerin olduğu gibi engellilerin de en önemli talebi haline gelmiştir” ifadelerini kullandı.

‘ENGELLİ POLİTİKALARI KURULU OLUŞTURULMALI’

İçli son olarak şunları söyledi: “Son yıllarda ülkemizde engellilerin hakları birer birer ellerinden alınmakta veya kısıtlanmaktadır. Derin ekonomik kriz koşullarında tasarruf tedbirlerine engellilerden başlanmaktadır. Oysa, ekonomik krizin ve gittikçe artan enflasyonun nedeni engelliler değildir. Engellilerin ihtiyaçları için tanınan 5 yılda bir ÖTV muafiyetli araç alımı 10 yıla çıkarılmış; fiyat limitlerinin yanı sıra araçların en az yüzde 40 yerli üretim olması gibi koşullarla bu imkan neredeyse kullanılamaz hale getirilmiştir. Beş yılda ÖTV’siz araç alma hakkını on yıla çıkaran ve yüzde 40 yerli üretim zorunluluğunu getiren 7537 sayılı kanun yürürlükten kaldırılmalıdır. 7538 sayılı Kanun ile 1 Ekim 2008 öncesi işe başlayan engellilerin, vergi indirimi ile başvuru yapabildikleri erken emeklilik hakkı ellerinden alınmış böylece çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranı esas alınmak suretiyle erken emeklilik hakkı bir hayli sınırlandırılmıştır.

Üstelik birden fazla engelliliği olanların, erken emeklilik değerlendirmesinde, en yüksek engel oranı dışındaki sakatlıklar yok sayıldığı için erken emeklilik hakkı artık yok hükmündedir. Ayrıca bugüne dek emekli olup yaşlılık aylığı bağlanmış engelliler, yeni şartlar ile kontrol muayenesine tabi tutularak emeklilikleri iptal edilmektedir. Bu nedenle 7538 sayılı Kanun’un söz konusu maddelerinin iptali edilmesini ve erken emeklilikte yeniden, sakatlık oranının esas alınmasını istiyoruz. Engellilerin burada söz ettiğimiz ve etmediğimiz sorunlarının çözümü ancak bağımsız bir bütçesi olan icracı bir Engelliler Bakanlığı ile mümkündür. Engelliler Bakanlığı zaman kaybetmeksizin kurulmalı; Cumhurbaşkanlığı bünyesinde Engelli Politikaları Kurulu oluşturulmalıdır.”