Batılı ülkelerin kimi ülkelere yönelik “yaptırım” uygulamalarının aslında hiçbir işe yaramadığının birinci örneği İran’dı, ilgilenenler bilir. Elbette güç durumda kalmıştır lakin yaptırımlar nedeniyle ulaşamadığı eserleri kendisi üretmeyi başarmıştı İran …
Batılı ülkelerin kimi ülkelere yönelik “yaptırım” uygulamalarının aslında hiçbir işe yaramadığının birinci örneği İran’dı, ilgilenenler bilir. Elbette güç durumda kalmıştır ancak yaptırımlar nedeniyle ulaşamadığı eserleri kendisi üretmeyi başarmıştı İran. Ukrayna savaşı öncesinden başlayarak savaş sonrası güzelce artan yaptırımların da Rusya’yı pek etkilemediği görülüyor.
Bu bir varsayım değil alışılmış. IMF yaptırımlarla boğuşan Rusya’nın iktisadında önemli büyüme olduğunu duyurdu birkaç gün evvel. IMF’ye nazaran Rusya’nın üretimi bu yıl yüzde 0,3, gelecek yıl ise yüzde 2,1 oranında artacak. Bu bilgiler bu ülkeye ait yapılan tam karşıtı kestirimlerin gerçekleşmediğini kesin olarak ortaya koydu. Yani yaptırımlar Rusya’yı hem mali hem de askeri açıdan sanıldığı (ya da ileri sürüldüğü) kadar etkilemiyor.
İşsizlik yüzde 4’ün altında
Oysa 24 Şubat’tan bu yana Rusya’ya yöneltilen ekonomik yaptırımlar son derece ağırdı. Örneğin Rus bankalarının memleketler arası süreçlerde kullanılan Belçika merkezli SWIFT iletileşme sisteminden çıkarılması, merkez bankasına uygulanan yaptırımlarla birlikte, bir ülke için eşi gibisi görülmemiş bir yaptırımdı. Fakat buna karşın Rusya iktisatta durumunu daha da güzelleştirmeye devam ediyor. Rusya İktisat Bakanlığı tarafından yapılan hesaplamalara nazaran, Rusya iktisadı 2022 yılında yüzde 2,5 oranında küçülmüştür. Buna karşılık birebir devirde Ukrayna iktisadında yüzde 33’lük bir daralma yaşandı. Putin geçtiğimiz günlerde Rusya’nın işgücü piyasasında “istikrarı koruduğunu”, işsizliğin yüzde 4’ün altına inerek rekor kırdığını söyledi.
The New York Times’a nazaran, global ticaretten koptuğu sanılan Rusya’nın ithalatı savaş öncesi düzeylere ulaşmış durumda. Gazete cep telefonları, çamaşır makineleri, bilgisayar çipleri üzere eserlerin satışlarının Rusya’nın komşuları ile müttefikleri ortasında artış gösterdiğini ileri sürüyor. Gazetede bu durum “Türkiye, Çin, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan üzere ülkelerin, Batılıların Moskova’yı cezalandırmak için kesmeye çalıştığı birçok eseri Rusya’ya sağlamak için devreye girdiğini gösteriyor” sözleriyle belirtiliyor. (bknz:Russia Sidesteps Western Punishments, With Help From Friends – The New York Times (nytimes.com)
Yaptırım batıya ziyan verdi
Ünlü haber ajansı Reuters’da değişik bir tahlil yer aldı. Tahlile nazaran Rusya’nın petrol/doğalgaz ihracatına uygulanan yaptırımlar şimdiye kadar batıya “yarardan çok zarar” getirdi. Tahlilde işgalin birinci devirlerinde Batılı ülkelerin Rusya’dan petrol/doğalgaz alımlarının büyük ölçüde durması yüzünden güç fiyatlarının yükseldiği, bunun da Rusya’ya kar sağladığı kaydediliyor. (bknz: Trying to bankrupt Russia could backfire | Reuters) Hakikaten de Rusya’nın ticaret ile yatırım akışlarının cari fazlası geçen yıl iki katına çıkıp 227 milyar dolara ulaşarak rekor kırdı.
Bazı ülkelerin bu durumu düzeltmek için Rusya’nın petrol ile doğalgaz ihracatına daha fazla kısıtlama getirmeye çalıştığı, fakat “bunu yapmanın büyük ekonomik riskler taşıdığı”, hatta “Batı’nın Kiev’e verdiği hayati askeri takviyesi sürdürme isteğini zayıflatabileceği” de belirtiliyor Reuters’in tahlilinde.
Rusya’da günlük hayatın yaptırımlardan hiç etkilenmediği de görülebiliyor. Yaptırımlara katılıp ülkeden çekilen McDonald’s’ların yerini süratli lokal firmalar aldı örneğin. Batılı lüks malların satışı da devam ediyor. Yani yaptırımlar uygulanan günümüz Rusyası devletin, toplumun, iktisadın birebir anda çöktüğü 1990’ların başındaki Rusya’ya hiç mi hiç benzemiyor.
Tabii ünlü Amerikan mecmuası Foreign Affairs yeniden de zıddını söyleyerek yaptırımların Rus iktisadını sekteye uğrattığını ileri sürüyor ısrarla. Rusya’nın yaptırımlardan etkilenmemiş sanılmasının Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in “bilgi kirliliği” yaymadaki hünerinden kaynaklandığını belirtiyor. Buna inanmak hakikaten güç, mecmua iktisadın aslında düzgün olmadığını yazmasına karşın “Sovyetler Birliği’nin dağılmasının da gösterdiği üzere, uzun müddettir bastırılan toplumsal hoşnutsuzluk açığa çıktığında değişim süratli olabilir, bu nedenle siyaset yapıcılar yaptırımların işe yaraması için vakit tanımalıdır” diyerek evvelki söyledikleriyle çelişkiye de düşüyor. (Bknz: The Sanctions on Russia Are Working | Foreign Affairs)
Yıllardır yaptırımlarla İran’ın onlarca yıldır çökertilememesi, Rusya’nın dize getirilememesi batının da artık gücünü yitirmesiyle, kendi ortalarında ortak tavır almamasıyla da ilgili. Çok kutuplu dünyada milletlerarası aktörlerin birbirleriyle kurduğu ilgilerde belirleyici olan ticari çıkarlar olağan. AB içinde Rusya’yla hatta İran’la ekonomik münasebetler kuran, bu ilgileri korumak isteyen ülkeler olduğunu unutmayalım. Yaptırımların etkisiz olmasının en değerli nedeni Rusya’nın başta doğalgaz olmak üzere kıymetli ihraç kalemlerine sahip olmasıdır. Dünyanın bunlardan yoksun kalmasıyla kaos çıkacağını bilmek için falcı olmaya gerek yok.
Batının yaşadığı doğal gaz badiresini hatırlamak kâfi.