Mahfi Eğilmez tek tek sıraladı: Enflasyon hedeflerinin tutmamasının 4 sebebi!

Ünlü iktisatçı Mahfi Eğilmez, “Tutmayan Enflasyon Hedefleri” başlıklı yazısında, para ve maliye politikalarının son yıllardaki seyrine bakarak, Merkez Bankası’nın yüzde 5 olan enflasyon hedeflerinin neden tutmadığını anlattı.

Eğilmez, enflasyon hedeflerinin tutmamasında beklentilerin etkisini de vurguladı.

Mahfi Eğilmez’in enflasyon hedeflerini değerlendirdiği yazısı şöyle:

“Merkez Bankası (TCMB), uzunca bir süredir enflasyon hedeflemesi yöntemine uygun para politikası izleyerek enflasyonu o hedefe indirmeye çalışıyor. Hükümetle birlikte TCMB’nin belirlediği enflasyon hedefi yıllardır hep aynı: Yüzde 5.

Ne var ki üç yıl dışında (2009, 2010 ve 2012) hedefe yaklaşamamış bulunuyor.

Bir de Orta Vadeli Programlarla belirlenen yıllık enflasyon tahminleri söz konusu. O tahminler, enflasyon hedeflerine göre daha gerçekçi ama onlar da gerçekleşen enflasyon çok uzak tahminler.

Aşağıdaki tablo enflasyon hedeflerini, OVP enflasyon tahminlerini, gerçekleşen enflasyonu, gerçekleşen enflasyondan yüzde sapmaları ve TCMB politika faizlerini yıllar itibarıyla gösteriyor.

Tablo, enflasyon hedefinden, OVP’lerdeki tahminlerden sapmaların yüksekliğini ve TCMB politika faizinin hedefe veya OVP tahminlerini yakalamak konusunda ne kadar yetersiz kaldığını net bir biçimde ortaya koymakla birlikte, durumu daha iyi gösterebilmek için bu verileri bir grafiğe taşıyalım:

Grafik, hedef ve tahminlere göre sapmaları çok daha açık biçimde sergiliyor. Eliptik çerçeve (gri oklarla gösterilen) sapmaların anormalleştiği dönemi (2021 Eylül – 2023 Haziran) ortaya koyuyor. Bu dönem yükselen enflasyonu düşürebilmek için TCMB’nin faizleri düşürmeye başladığı dönemdir. Bu büyük yanlışı, olmayacağını bilsem de her seferinde kulağımıza küpe olsun diye vurguluyorum.

HEDEF VE TAHMİNLER Mİ YANLIŞ?

Bu aşamada sormamız gereken soru şudur:

Hedef ve tahminler mi yanlış yoksa TCMB’nin uyguladığı para politikası mı yanlış? Yoksa her ikisi de mi yanlış?

Eğer hedef ve tahminler doğruysa o zaman TCMB bu hedef ve tahminlere uygun para politikası izlemiyor demektir. Eğer hedef ve tahminler yanlışsa yanlışta yıllardır niçin ısrar ediliyor? Maliye politikası, para politikasına yeterince destek olmuyor mu?

MALİYE POLİTİKASI, PARA POLİTİKASINA DESTEK OLDU MU?

2023 yılında bütçe açığının GSYH’nin yüzde 5,1’ine, 2024 yılında da yüzde 4,7’sine ulaştığını bütçe açığının boyutuna baktığımızda maliye politikasının para politikasına söz konusu yıllarda destek olmadığını söyleyebiliriz.

Bütçedeki bu sapmalarda yaşanan depremin önemli etkisi var. Bunun 2023 hedefi ve tahminlerini olumsuz etkilemesi kabul edilebilir ama aynı şey 2024 için söylenemez.

2024’te bütçe açığının büyüyeceği öngörüldüğüne göre enflasyon hedefi ve tahmini çok daha gerçekçi yapılabilirdi. Buna karşılık 2025 yılında bütçe açığının GSYH’nin yüzde 3’ünün altında kalacağı tahmin edildiğine göre bu yıl maliye politikasının para politikasına destek olmadığını söylemek mümkün değildir.

DOĞRU POLİTİKALARI UYGULAMAK GEREKİR

TCMB’nin, kurdaki artışın enflasyona ve petrol fiyatının tahminlere göre düşük kalmasına karşın hedefleri ve tahminleri tutturamamasının ardında yatan nedenler şöyle sıralanabilir:

1. İnsanlar açıklanan enflasyon oranlarına inanmıyorlar ve dolayısıyla belirlenen faiz oranlarının kendilerine reel kazanç getireceğini düşünmüyorlar.
2. Açıklanan enflasyon oranlarına olan inançsızlık, geleceğe ilişkin enflasyon beklentilerinin kırılmasını engelliyor.
3. TCMB, para arzını yeterince sıkı kontrol edemiyor.
4. Kamu kesimindeki israf, insanların enflasyonun düşeceğine inanmamasına yol açıyor ve bu da talep davranışını etkiliyor.

20 yıllık uygulamadan çıkan ders şudur: Önce hedefi gerçekçi belirlemek, sonra da o hedefe ulaşmak için doğru politikaları uygulamak gerekir.”