Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki iki zelzele, 11 vilayette büyük yıkıma yol açtı.
Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adana, Adıyaman, Osmaniye, Hatay, Kilis, Malatya ve Elazığ’da binlerce can kaybına neden olan zelzelelerin akabinde en büyük kaygı ise salgın hastalıklar…
Özellikle tuvalet sorunu, bu hastalıkları tetikleyebilir.
“Tehlike bizi bekliyor”
Prof. Dr. Faruk Aydın, oluşabilecek sıhhat problemlerine değinerek, birtakım ihtarlarda bulundu.
Bölgede yaşayan afetzedelerin güçlü ömür şartlarının, çeşitli enfeksiyonlara da yer oluşturduğunu söz eden Aydın “Öncelikle afete uğrayan insanların travma nedenli sıhhat sıkıntılarına süratli iştirak edebilen mikrobiyal casuslar karşımıza çıkarken sırasıyla beslenme bozukluğu, hijyen şartlarının yetersizliği, toplu ve çok yakın temas, çeşitli araç ve gereçlerin toplu kullanılması üzere birtakım tehlikeler bizi beklemektedir.” dedi.
En sık teneffüs yolu enfeksiyonları görülüyor
Afet sırasında yaralanan bireylerin tetanoz, gazlı gangren, yara enfeksiyonları ve aspirasyon pnömonisi riski bulunduğunu lisana getiren Aydın, şöyle devam etti:
Bu enfeksiyonların önlenebilmesi için öncelikle yaraların uygun formda antisepsisi ehemmiyet arz etmektedir. Tıpkı vakitte ilgili bireylerin en yakın sıhhat kuruluşunda tetanoz aşısı olması gerekmektedir. Zira sanılanın bilakis her yaş kümesinden insanın tetanoz aşısı yaptırmaya gereksinimi vardır. Çadır kent ve konteyner alanları üzere afetzedelerin bir ortada yaşadığı ortamlar teneffüs yolu hastalıklarına karşı risk oluşturmaktadır. Çalışmalar göstermektedir ki afetlerden sonra en sık teneffüs yolu enfeksiyonlarına ait salgınlar görülmektedir.
“Maske kullanın” önerisi
Bu süreçte teneffüs yolu hastalıklarının önüne geçmek için maske kullanımına da dikkat çeken Aydın, şunları söyledi:
Solunum yolu etkenleri damlacıklar ve hava yoluyla bulaşmakta olup, maske kullanımı bu etkenlerin bulaşını önlemektedir. Bu nedenle bölgede yaşayan afetzedelerin bilhassa bir ortada bulundukları ortamlarda maske kullanması kıymetlidir. Ayrıyeten bölgede hizmet veren sıhhat işçisinin kendisini, hastaları ve öteki çalışma arkadaşlarını müdafaası ismine maske kullanması önerilmektedir.
Enfekte tehlikesi
Solunum yolu enfeksiyonlarında salgın oluşturmasından tasa ettiğimiz etkenlerin başında Influenza, Respiratuar Sinsityal Virus ve SARS-CoV-2 gelmektedir. Bu virüslere ek olarak kızamık virüsü hava yolu ile yayılan çok bulaşıcı bir virüstür. Hasta kişinin etrafındaki her yaş kümesinden her 9 bireyden 10’u şayet bağışık değiller ise enfekte olur. Bu nedenle çocukluk çağında kızamık aşısının yapılması çok kıymetlidir. Birebir vakitte, bir teneffüs yolu enfeksiyonu olan tüberkülozun sinsi bir formda başlayarak afet sonrasında ilerleyen periyotta karşımıza çıkabileceğini öngörüyoruz.
‘Sahra tuvaletleri kurulsun’
Özellikle şahısların en acil gereksinimlerinden birinin tuvalet olduğunu ve hijyen açısından sahra tuvalet teklifinde bulunan Aydın, şu tabirleri kullandı:
Bu maksatla hijyen açısından kâfi tuvaletler bölgeye kurulana kadar, akut devirde muhtaçlığı giderebilecek ‘sahra tuvaletleri’ kurulmasını önerebiliriz. Uygun alanlara 25 cm eninde 75 cm derinliğinde hendeklerin açılması ve iki ucuna tahtalar yerleştirilmesi kâfi olacaktır. Gereksinimini gideren şahıslar hendek içine toprak atarak alanın kapatılmasını sağlayabilir. Bu biçimde dışkı aracılığı ile bulaşan enfeksiyonların önüne geçmek mümkün olur. Zira ilerleyen devirde de su ve besin kaynaklı enfeksiyonlar beklemekteyiz. Dışkı ile kirlenen ellerin bir biçimde ağza götürülmesi ile kolera, norovirus ve rotavirus olmak üzere birçok ölümcül olabilen bakteriyel ve viral enfeksiyonlar oluşabilmektedir.
ORS nasıl hazırlanır?
Kolera tüm yaştan bireyleri etkileyebilmekte şiddetli dehidrasyon ve tedavi alınmazsa vefata yol açabilmektedir. Bu durumda süratlice en yakın sıhhat kuruluşuna ulaşılmasını öneriyoruz. İlgili kuruma ulaşana kadar oral rehidratasyon sıvısı (ORS) hazırlanarak şahısların dehidrasyon durumunun geç kalınmadan minimuma indirilmesi gerekmektedir. ORS hazırlanması için bir litre kaynatılmış suya, bir çorba kaşığı toz şeker, bir çay kaşığı tuz, bir çay kaşığı karbonat eklenerek karıştırılması kâfi olacaktır. Bununla birlikte rotavirus başta bebekler ve çocuklar olmak üzere uzun süren ishal ve kusmalara neden olabilmekte bu manada çocukların da hijyen konusunda şuurlu olması gerekmektedir.
Sinekler artarsa…
Aydın ayrıyeten bölgede sineklerin artması durumunda da ihtarlarını şu sözlerle sonlandırdı:
Afet sonrası daha da ilerleyen devirde, bölgede sineklerin artışına bağlı olarak artropod kaynaklı sıtma, riketsiya, tifüs üzere enfeksiyonlar artmaktadır. Bu nedenle vektörlerle savaşı göz arkası etmememiz gerekmektedir. Ayrıyeten ilerleyen periyotlarda afet bölgesinde yaşayan şahısların şarbon ve uyuz üzere cilt enfeksiyonlarına karşı da riskleri bulunmaktadır. Çadır kentler üzere toplu ömür alanları ilgili etkenlerin yayılımına neden olmaktadır. Tüm bunların yanında hayat şartlarına bağlı olarak hayvan kaynaklı leptospiroz ve kuduz üzere enfeksiyonlar da göz gerisi edilmemelidir. Afet sonrası geç periyotta Hepatit A, E ve çocuk felci hadiselerinin sayısının arttığı bildirilmiştir. Sonuç olarak afet sonrası enfeksiyon idaresi uzun bir süreçtir ve bütün elemanları ile dikkate alınmalıdır. Her bir enfeksiyon için ilgili enfeksiyon denetim tedbirleri alınmalıdır.