Yeni Tür: Pülümür Çarşağı
Mattiastrum cinsine ait yeni bir tür olan Mattiastrum pulumurense, halk arasında Pülümür Çarşağı olarak bilinen bitki, Türk bilim dünyasına kazandırıldı. Bu önemli keşif, Turkish Journal of Botany Dergisi’nde yayımlandı ve Tunceli’nin Pülümür ilçesinde gerçekleştirilen kapsamlı araştırmalar sonucunda ortaya çıktı. 2017 yılından bu yana var olan bitki türlerini kayıt altına almak ve yeni türlerin varlığını tespit etmek amacıyla yürütülen bu çalışmalar, bilim insanlarının özverisiyle şekillendi.
Bilim insanları Aslı Doğru Koca, Mustafa Gökmen, Gülderen Yılmaz ve Mehmet Yavuz Paksoy’un katkılarıyla gerçekleştirilen bu araştırmada, dünyada yalnızca Pülümür ilçesine bağlı iki köyde yayılış gösteren Pülümür Çarşağı tespit edildi. Bu bitkinin keşfi, Tunceli’nin zengin biyoçeşitliliğini gözler önüne sererken, bölgedeki ekosistem hakkında da önemli bilgiler sunuyor.
Munzur Üniversitesi Tunceli Meslek Yüksekokulu Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik Bölümü’nden Doç. Dr. Mehmet Yavuz Paksoy, bitkinin çok sınırlı bir alanda yaşadığını ve madencilik faaliyetleri ile aşırı otlatmanın türün nesli için ciddi bir tehdit oluşturduğunu belirtti. Paksoy, “Bu çalışmalar sonucunda Boraginaceae (Hodangiller) familyasına ait yeni bir türü keşfettik. Bitkimizin yayılışı Pülümür’ün Karagöz ve Şampaşakaraderbent köyü olmak üzere sadece iki lokalde bilinmektedir. Yani hem Türkiye hem dünya için sadece Pülümür’de iki köyde yayılışı olan bir bitkiden bahsediyoruz. Latince ismi Mattiastrum pulumurense, Türkçesi ise Pülümür Çarşağı olarak belirlendi.”
Bitkinin 1800 ila 2000 rakımda, genellikle taşlık ve çalılık alanlarda yayıldığını ifade eden Paksoy, “Şampaşakaraderbent bölgesinde step diyebileceğimiz bir alanda, Karagöz köyünde ise taşlık, çalılık steplerde yayılışı var. Popülasyonu aşırı zengin değil ve küçük taş ile kaya parçalarının arasında öbek oluşturan küçük popülasyonlar mevcut. Bu yüzden bitki zarar görme tehlikesi altında. Çünkü bölgede madencilik faaliyetleri yapılmaktadır. Bitkimizin yetişmiş olduğu toprak maden toprağı olarak kullanılacağından nesli tehdit altındadır.” diye vurguladı.
Paksoy, ayrıca, “Bu nedenle bu faaliyetlerin durdurulması ya da başka bölgelere kaydırılması gibi seçenekler ya da bu bitkiyi koruma altına alabilecek faaliyetler yapılmalıdır. Duyarlı davranmamız gerekiyor.”
Türün keşfi, 4 bilim insanının ortak çalışmasıyla Turkish Journal of Botany Dergisi’nin Temmuz sayısında yayımlandı. Bu keşif, Tunceli’nin bitki çeşitliliği açısından ne kadar zengin olduğunu da gözler önüne seriyor. Paksoy, Tunceli’deki bitki türleriyle ilgili şu bilgileri verdi:
- Tunceli genelinde daha önce yapılan çalışmalarda 922 bitki tespit edilmiştir.
- “Bizim yaptığımız çalışmada Pülümür ilçesinde bulduğumuz tür sayısı 957’dir ve bunlardan 115’i endemik, 5 bitki ise lokal endemiktir. Çalışmalarımız devam ediyor. 2023-2024 yıllarında topladığımız bitkiler bu listeye dahil edilmedi.”
- “Sırf bu çalışmadan yola çıkarak diğer ilçeleri de katarsak, 2000’e yakın bitkiye ulaşacağımızı rahatlıkla düşünüyoruz.”
Pülümür Çarşağı’nın keşfi, bölgenin ekosistemini korumak ve zengin biyoçeşitliliği sürdürülebilir kılmak adına atılan önemli bir adım olarak kaydediliyor.
News
