İnsanlık altıncı büyük yok oluşa gidiyor: Dinozor felaketine rakip olacak kadar tehlikeli

İngiltere’deki York Üniversitesi’nden bilim insanlarının hazırladığı yeni bir araştırma, insanlığın doğaya verdiği zararın boyutunu gözler önüne serdi. Bilim insanlarına göre, insan etkisiyle yaşanan yok oluş oranı son 66 milyon yılda eşi görülmemiş düzeyde. Eğer bu hızla devam edilirse, dünya bir kez daha kitlesel yok oluş sürecine girebilir. Araştırmacılar, geçmişteki beş büyük yok oluş olayıyla günümüzü karşılaştırarak, insanın gezegenin geleceğini şekillendiren en baskın tür hâline geldiğini ortaya koydu.

DİNOZORLARIN YOK OLUŞUNDAN BU YANA EN BÜYÜK TEHDİT

Araştırma ekibi, çevresel değişimlerle ilgili onlarca yıllık veriyi inceledi ve fosil kayıtlarıyla karşılaştırmalar yaptı. Bulgular, modern çağda insan eliyle yok olan türlerin geçmiş dönemlerdeki kitlesel yok oluş oranlarına tehlikeli biçimde yaklaştığını gösterdi. Bilim insanları, memelilerden kuşlara, deniz canlılarından bitkilere kadar birçok türün 130 bin yıl öncesinden bu yana insan faaliyetleri nedeniyle yok olduğunu belirtiyor. Mamutlar ve dev tembel hayvanların kaybıyla başlayan süreç, bugün hâlâ devam ediyor.

Araştırmayı yürüten ekolojist Jack Hatfield, “Bugün gözlemlediğimiz değişim hızı, son 66 milyon yılda bildiğimiz hiçbir döneme benzemiyor. Ancak unutmayalım, hâlâ çok geç değil” diyerek uyarıyor.

ALTINCI KİTLESEL YOK OLUŞ EŞİĞİ

Doğa Tarihi Müzesi’nin tanımına göre, bir “kitlesel yok oluş”, dünyanın türlerinin en az yüzde 75’inin 2,8 milyon yıldan kısa bir sürede yok olmasıyla tanımlanıyor. York Üniversitesi araştırmacılarına göre, insan kaynaklı yok oluşlar bu eşiğe hızla yaklaşıyor.

Hatfield, yaptığı açıklamada, “İnsan etkisiyle gerçekleşen yok oluşlar, dinozorların sonunu getiren felaketten bu yana en hızlı ve en geniş kapsamlı olanlar. Henüz altıncı kitlesel yok oluş seviyesinde değiliz ama bu hızla gidersek oraya ulaşmamız an meselesi” dedi.

GEÇMİŞİN İZLERİ: BÜYÜK YOK OLUŞLAR

Dünya tarihinde şimdiye kadar beş büyük kitlesel yok oluş yaşandı. En büyüğü, yaklaşık 252 milyon yıl önceki Permiyen Dönemi’nin sonunda, yani “Büyük Yok Oluş” olarak bilinen dönemde gerçekleşti. Bu olayda, deniz canlılarının yüzde 81’i, kara türlerinin ise yüzde 70’i yok oldu. Bilim insanları, bu felaketin Sibirya’da gerçekleşen devasa volkanik patlamalar sonucu oluşan iklim ve okyanus değişimlerinden kaynaklandığını düşünüyor.

En çok bilinen diğer olay ise 66 milyon yıl önceki Kretase–Paleojen (K–Pg) yok oluşu. Meksika’nın Yucatán Yarımadası’na çarpan dev bir asteroidin sebep olduğu bu olay, yeryüzündeki bitki ve hayvan türlerinin yaklaşık yüzde 75’ini ortadan kaldırdı.

100 BİN YILDA YAŞANAN DEĞİŞİM

Araştırmacılar, günümüzdeki yok oluş hızının, yaklaşık 34 milyon yıl önceki Eosen–Oligosen yok oluşuna daha yakın olduğunu belirtiyor. O dönemde yaşanan küresel soğuma ve Antarktika’da oluşan buz tabakaları birçok türün yok olmasına neden olmuştu. Ancak fark şu ki, o değişim milyonlarca yıl sürmüştü; insan etkisiyle yaşanan bugünkü yok oluş sadece 100 bin yılda bu seviyeye ulaştı.