İnsanlığın ilk sözcüğü: Dünyanın en eski dili hangisi?

İnsanlık tarihi boyunca iletişimin en temel aracı olan dil, aynı zamanda geçmişin sırlarını da içinde barındırıyor. Peki, “dünyanın en eski dili” hangisi? Bu sorunun yanıtı binlerce yıllık arkeolojik, filolojik ve genetik tartışmaların merkezinde yer alıyor.

ZAMANIN TOZLU SAYFALARINDA BİR ARAYIŞ

İnsanlık tarihi, dilin doğuşuyla başlar. Ancak ilk kelimenin ne zaman ve kim tarafından söylendiğini bilmek, neredeyse imkânsız. Arkeolojik bulgular yazının M.Ö. 3200’lü yıllarda Sümerler tarafından icat edildiğini gösterse de, diller çok daha önce konuşuluyordu. Yazı, yalnızca var olan bir dili görünür kıldı.

SÜMERCE: YAZIYLA KAYDA GEÇEN İLK DİL

Bilim insanlarının büyük bölümü, Sümerceyi “dünyanın bilinen en eski yazılı dili” olarak kabul eder. Mezopotamya’da bulunan çivi yazılı tabletlerdeki Sümerce metinler, yaklaşık 5 bin yıl öncesine uzanıyor. İlginç olan, Sümerce’nin bilinen hiçbir dil ailesine tam olarak uymaması. Yani, izole bir dil. Bu yönüyle, insanlık tarihindeki birçok dilin kökünü etkilemiş olabileceği düşünülüyor.

MISIR, TAMİL VE ÇİNCE: ANTİK DİLLERİN DİRENİŞİ

Mısır hiyeroglifleri, Antik Mısır dilini M.Ö. 3100’lere taşıyor. Güney Hindistan’da konuşulan Tamilce ise günümüzde hâlâ yaşayan en eski dillerden biri olarak kabul ediliyor; yazılı örnekleri M.Ö. 500’lere dayanıyor, kökleri ise binlerce yıl öncesine uzanıyor.

Benzer şekilde, Çince de aralıksız evrim geçiren bir diğer kadim dil. Bugünkü Mandarin’in temeli, 3 bin yıldan uzun süredir kullanılan yazı sistemine dayanıyor.

TARTIŞMALI BİR SORU: “İLK DİL” GERÇEKTEN VAR MI?

Bilim insanları arasında “tek bir ilk dil”in olup olmadığı hâlâ tartışmalı. Bazı dilbilimciler, insanlığın tek bir ortak atadan gelen proto-dil konuştuğunu öne sürerken; bazıları farklı toplulukların dilleri eş zamanlı geliştirdiğini savunuyor.

Genetik araştırmalar ise Afrika’dan yayılan ilk Homo sapiens gruplarının iletişim biçimlerinin, bugünkü dillerin kökeninde yer alabileceğini ortaya koyuyor.

DİL, SADECE SES DEĞİL KİMLİKTİR

Dünya üzerindeki yaklaşık 7 bin dil, aslında insanlığın kültürel çeşitliliğinin aynası. Her biri, tarih boyunca bir toplumun düşünme biçimini, doğayla ilişkisini ve yaşam tarzını yansıtır. Dolayısıyla “dünyanın en eski dili” sorusu, yalnızca bir tarihsel merak değil; aynı zamanda kimliğimizi anlamanın da anahtarı.