Uygulanmayan kararlar ve siyasal baskı: AYM krizin odağında

Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın geçmiş yılllarda yaptığı, “AYM kararına saygı duymuyorum” ve “AYM yanlışları arka arkaya yapar hale geldi” çıkışları… MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin ise bir dönem sıklıkla dile getirdiği, “AYM kapatılsın” çağrısı…

Öte yandan; Anayasa Mahkemesi’nin (AYM), Gezi davası nedeniyle tutuklu olan ve Türkiye İşçi Partisi’nden Hatay milletvekili seçilen Can Atalay hakkında 2023 yılındaki kararının uygulanmaması sonucunda meydana gelen Anayasal kriz, ardından eski başkan Zühtü Arslan dahil birçok üyenin görev süresinin dolmasıyla birlikte Mahkemenin yapısının değişmesi, sistemdeki konumunu tartışmalı hale getirdi.

20 Nisan 2024’te görev süresi dolan AYM Başkanı Zühtü Arslan’ın yerine, 21 Mart 2024 tarihinde yapılan seçimlerde Kadir Özkaya seçildi. Özkaya, Erdoğan tarafından AYM’ye atananlar arasında Başkan seçilen ilk üye oldu. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’ndan Yargıtay’a, oradan AYM üyeliğine getirilen isimler; Cumhurbaşkanlığı bürokrasisinden yüksek yargıya taşınan kadrolar; yıllardır tek bir kadın üyenin bile atanmadığı erkek ağırlıklı yapı…

Yakın zamanda, Gezi davasında 18 yıl hapis cezasına mahkum edilen şehir plancısı Tayfun Kahraman’ın adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine ve bu nedenle yeniden yargılanması gerektiğine dair kararına rağmen, İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nin yeniden yargılama talebini reddetmesiyle, AYM kararlarının uygulanması tekrar gündeme geldi.

Tüm bu gelişmeler, “Türkiye’nin en yüksek yargı organı sistemde nereye savruluyor?” sorusunu gündeme taşıdı. Eski Adalet Bakanı Prof. Dr. Hikmet Sami Türk ve avukat Batıkan Erkoç, konuya ilişkin detayları Cumhuriyet’e değerlendirdi.

“Hak ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde dosya üzerinden karar verilmeli”

Prof. Dr. Hikmet Sami Türk, Can Atalay ve Tayfun Kahraman üzerinden örnek vererek Anayasa Mahkemesi’nin kararlarına uyulması gerektiğini, Anayasa’nın ilgili maddeleri üzerinden vurgulayarak şunları söyledi:

“Anayasa’nın 153. maddesine göre, Anayasa Mahkemesi’nin kararları kesindir. “İhlal” kararı verilmesi halinde, ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere hükmedilir. Tespit edilen ihlal, bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Anayasa Mahkemesi’nin kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde, mümkünse dosya üzerinden karar verilir. Yapılması gereken bu. Aksi takdirde hem Anayasa hem yasa hükümleri çiğnenmiş olur.”

“ANAYASAYA AYKIRI KARAR VERİLİYOR”

Hukukun üstünlüğü ilkesinin altını çizen Türk, “Hukuka saygı, hukukun üstünlüğü, Anayasa’nın üstünlüğü tam olarak uygulanmıyor. Anayasa’nın açık hükümleri dikkate alınmıyor, onlara aykırı karar veriliyor. Türkiye Cumhuriyeti bir sosyal hukuk devletidir. Eğer bir hukuk devleti olduğumuzu göstermek istiyorsak Anayasa Mahkemesi kararlarına uyulmak zorundadır” diye konuştu.

“AND İÇMİŞ BİR CUMHURBAŞKANININ SÖYLEMEMESİ GEREKEN SÖZLER”

Erdoğan’ın geçmiş yılllarda yaptığı, “AYM kararına saygı duymuyorum” ve “AYM yanlışları arka arkaya yapar hale geldi” çıkışlarına ilişkin de değerlendirme yapan Prof. Dr. Türk, “Şu anda Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarının uygulanmadığı bir dönemdeyiz. Hukuk devleti üzerine and içmiş bir Cumhurbaşkanının söylememesi gereken sözlerdir” dedi.

“MECLİS, AYM’NİN KARARLARINI UYGULAMAMAYA DEVAM EDİYOR”

AYM’nin iptal ettiği birçok düzenleme hakkında Meclis tarafından gerekli düzenlemeler yapılmayarak, Mahkeme kararlarının uygulanmasının önüne geçildiğini vurgulayan avukat Erkoç ise, “Her ne kadar AYM’nin Can Atalay veya Tayfun Kahraman başvurularında verdiği kararların uygulanmaması kamuoyunda gündem yaratsa da Mahkemenin uygulanmayan kararları bunlar ile sınırlı değil. Mahkemenin verdiği birçok iptal kararına rağmen Meclis aynı düzenlemeleri yeniden geçirerek veya herhangi bir düzenleme yapmayarak, Mahkemenin kararlarını uygulamamaya devam ediyor” dedi.

“ERİŞİM ENGELİ UYGULAMASI AYM KARARINA RAĞMEN DEVAM EDİYOR”

Erkoç, Yüksek Mahkemenin, İnternet Kanunu’nun “kişilik haklarının ihlal edildiği” iddiasıyla erişim engeli getirilmesini düzenleyen 9. maddesini iptal etmesine karşılık, bazı hakimliklerin iptal edilen hükme dayanarak erişim engeli kararı verdiğine dikkat çekti.

AYM kararına rağmen erişim engeli uygulamasına devam edildiğini belirten Erkoç, “İnternet Kanunu’nun milli güvenlik nedeniyle erişim engeli getirilmesini öngören 8/A maddesi, 9. maddenin yerine kullanılarak, erişim engeli uygulamasına Anayasa Mahkemesi kararına rağmen devam ediliyor. Yeni yargı paketinde yer alan yeni 9. madde düzenlemesinde ise AYM’nin iptal ettiği düzenleme çok az değişiklik yapılarak yeniden düzenleniyor” ifadelerini kullandı.