Türk Demokrasi Tarihi’nin kara lekesi, 28 Şubat’ın üzerinden 26 yıl geçti…
O gün, tankların caddelerde yürümesi ve başörtülü bayanların gözyaşları ile akıllara kazındı.
28 Şubat postmodern darbesinin karanlığı, Refah Partisi’nin 1995 seçimindeki galibiyeti ile başladı…
Refah Partisi (RP) ve Gerçek Yol Partisi (DYP) tarafından kurulan 54. Hükümet, 28 Haziran 1996’da ülke idaresine geçti.
Merhum Necmettin Erbakan’ın Başbakan, DYP Genel Lideri Tansu Çiller’in ise Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı olarak misyon aldığı hükümet, “rejimi tehdit ettiği” argümanıyla tartışmaların odağı oldu.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, Erbakan’ın, 24 Ocak 1997’de Kayseri’ye yaptığı seyahat sırasında, tek tip elbise giyip bere takan vilayet örgütü görevlileriyle ilgili partiye ikazda bulundu.
“30 gün içinde vazifeden el çektirilmesini istedi”
Söz konusu durumun “Siyasi Partiler Maddesi’ne karşıt olduğunu” belirten başsavcılık, RP Kayseri Vilayet İdare Şurasının 30 gün içinde misyondan el çektirilmesini istedi.
Başsavcılık, “fesih sürecinin yapılmaması halinde, RP hakkında kapatma istemiyle dava açılacağını” da partiye bildirdi.
Kudüs Gecesi’nde rejim tartışmaları alevlendi
RP’li Sincan Belediye Lideri Bekir Yıldız’ın 31 Ocak 1997’de düzenlediği Kudüs Gecesi’nde İran’ın Ankara Büyükelçisi Muhammed İstek Bagheri’nin de katılarak bir konuşma yapması ve sergilenen şovlar, “rejim tartışmalarının” daha da alevlenmesine neden oldu.
Başörtüsünü özgür bırakan kararname imzaya açıldı
Başbakan Erbakan, 1 Şubat 1997’de itirazlara ve DYP’li kimi bakanların “imza atmayız” reaksiyonuna karşın “üniversitelerde başörtüsünü özgür bırakan” kararnameyi, Bakanlar Heyetinde imzaya açtı.
İran’ın Ankara Büyükelçisi protesto edildi
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı ve Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) Başsavcılığı, yansılara yol açan Kudüs Gecesi’ni düzenleyen RP’li Belediye Lideri Yıldız hakkında 2 Şubat 1997’de başka ayrı soruşturma başlattı.
Bu gecede konuşan İran’ın Ankara Büyükelçisi Bagheri, 3 Şubat 1997’de Dışişleri Bakanlığına çağrılarak protesto edildi.
“Sincan’dan tanklar geçti”
Bu ortada, 28 Şubat sürecinde hafızalara kazanan “Sincan’dan tankların geçmesi” olayı yaşandı.
Sincan’da 4 Şubat 1997’de 15 tank ve 20 meslek, ilçeden geçerek Yenikent’teki tatbikat alanına gitti.
“Darbe oluyor sesleri yükseldi”
“Askerin uyarısı” olarak bedellendirilen bu gelişme, Sincanlılar tarafından “darbe oluyor” biçiminde algılanarak, şaşkınlığa yol açtı.
Belediye lideri misyondan uzaklaştırıldı
Yaşanan gelişmeler üzerine harekete geçen periyodun İçişleri Bakanı Meral Akşener, Sincan’dan tankların geçtiği gün Belediye Lideri Yıldız’ı misyondan uzaklaştırdı.
Ankara DGM’deki sorgusunun akabinde Terörle Çaba Şubesince gözaltına alınan Yıldız, beraberindeki 9 şahısla “yasa dışı silahlı çeteye yardım, halkı kin ve düşmanlığa tahrik” argümanıyla tutuklandı.
Yaşananlar, devrin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in de dahil olduğu önemli siyasi tartışmalara neden oldu.
Dönemin Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller’in yaşanan süreçten duyduğu rahatsızlığı Başbakan Erbakan’a iletmesi ve sonrasındaki gelişmeler, koalisyon ortakları ortasında meselelere yol açtı.
“Balans ayarı yaptık” ifadesi
Siyasiler ortasında yaşanan gerginlik, kamuoyuna da yansıdı. Bu kapsamda, sivil toplum örgütlerinin bayan temsilcileri tarafından Ankara’da geniş iştirakli bir miting düzenlendi.
İran Büyükelçisi Bagheri ise Kudüs Gecesi’ndeki konuşmalarının akabinde artan reaksiyonlar üzerine ülkesine gitmek zorunda kaldı.
Kudüs Gecesi’nden 4 gün sonra İçişleri Bakanlığına bir yazı gönderen periyodun Cumhurbaşkanı Demirel, “belediyelerdeki köktendinci kadrolaşmanın derhal incelenmesini” istedi.
Bunun üzerine İçişleri Bakanı Meral Akşener, valiliklere gönderdiği yazıda “Cumhurbaşkanı’na bilgi verilmek üzere” bahsin araştırılması talimatını verdi.
Başbakan Erbakan, 21 Şubat 1997’de, Cumhurbaşkanı Demirel ile yaptığı görüşme sonrasında “Türkiye’nin rejim problemi yok.” açıklaması yaptı.
Aynı gün, Washington’da Türk-ABD Kurulu kapanış balosunda konuşan periyodun Genelkurmay İkinci Lideri Orgeneral Çevik Bir, yıllarca zihinlerden silinmeyecek “Sincan’da demokrasiye balans ayarı yaptık.” sözünü kullandı.
Demirel mektup gönderdi
Tartışmaların en ağır devrinde, Cumhurbaşkanı Demirel’in, 26 Şubat’ta Başbakan Erbakan’a “rejim konusunda kaygılarını lisana getiren bir mektup gönderdiği” ortaya çıktı.
Yaşanan tüm bu gelişmelerin ışığında, 28 Şubat 1997’de MGK, Cumhurbaşkanı Demirel’in başkanlığında toplandı.
MGK’nın en uzun toplantılarından biri
MGK tarihinin en uzun toplantılarından biri olan, Türkiye’ye siyasal ve toplumsal manada yeni bir istikamet çizen bu toplantı, 8 saat 45 dakika sürdü. Çankaya Köşkü’nde saat 15.10’da başlayan toplantı, saat 23.55’te sona erdi.
MGK toplantısına Başbakan Necmettin Erbakan, Genelkurmay Lideri Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı, Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller, Ulusal Savunma Bakanı Turhan Tayan, İçişleri Bakanı Meral Akşener, Kara Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Hikmet Köksal, Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral İnanç Erkaya, Hava Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Ahmet Çörekçi, Jandarma Genel Kumandanı Orgeneral Teoman Koman ve MGK Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç da katıldı.
Toplantıda, MİT Müsteşarı Sönmez Köksal, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Onur Öymen, Emniyet Genel Müdürü Alaaddin Yüksel, İnanılmaz Hal Bölge Valisi Necati Bilican ve Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Necdet Seçkinöz, Genelkurmay İstihbarat Lideri Korgeneral Çetin Taner ile MGK Genel Sekreter Başyardımcısı Korgeneral Necdet Timur da hazır bulundu.
MGK Bildirisinde laiklik vurgusu
– MGK Bildirisi’nde “laiklik” vurgusu
Toplantı sonrasında yayımlanan 4 unsurluk MGK bildirisinde özetle “Cumhuriyet ve rejim aleyhtarı yıkıcı ve bölücü kümelerin, laik ve anti-laik ayrımı ile demokratik ve toplumsal hukuk devletini güçsüzleştirmeye yeltendiklerinin müşahede edildiği” belirtilerek, “Anayasa ve Cumhuriyet maddelerinin uygulanmasından asla taviz verilmeyeceği” vurgulandı.
Bildirinin en dikkati çeken sözleri ise şunlar oldu:
Toplantıda özellikle Anayasa ile Atatürk milliyetçiliğine bağlı demokratik, laik, toplumsal hukuk devleti olarak belirlenen Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne karşı çağ dışı bir kisve altında taban oluşturmaya yönelik rejim aleyhtarı faaliyetler de gözden geçirilmiş; Türkiye Cumhuriyeti’nin varlığını, Atatürk unsur ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş medeniyet yolunda, demokratik sistem içerisinde ilerlemesini teminat altına alan Anayasa ve Cumhuriyet maddelerinin uygulanmasından asla taviz verilmemesi gerektiği; Anayasa’nın tanımladığı Cumhuriyet’in demokratik, laik ve toplumsal hukuk devlet prensiplerinin sağlıklı bir halde düzenlenmesine imkan sağlayacak güvenlik, huzur ve toplumsal barışın ehemmiyet ve öncelik taşıdığı; Cumhuriyet ve rejim aleyhtarı yıkıcı ve bölücü kümelerin laik ve anti-laik ayrımı ile demokratik ve toplumsal hukuk devletini güçsüzleştirmeye yeltendikleri; Türkiye’de laikliğin yalnızca rejimin değil, tıpkı vakitte demokrasinin ve toplumun huzurunun da teminatı ve bir hayat stili olduğu; devletin yapısal özünü oluşturan toplumsal hukuk devleti ve adalet prensipleri anlayışından vazgeçilemeyeceği, maddelerle belirlenmiş kuralların göz gerisi edilerek yapılan çağ dışı uygulamaların da hukukun üstünlüğü prensibiyle bağdaşmayacağı; Türkiye’nin 1997 yılı içinde AB’ye tam üye olacak ülkeler listesine girmeyi öncelikli bir gaye alarak sürdürdüğü, bu türlü bir devirde resmi ve sivil kurum ve kuruluşların bu sürece katkıda bulunmasının gerekli olduğu, bu sebeple, demokrasimiz hakkında kuşkulara yol açacak, Türkiye’nin yurt dışındaki imajını ve prestijini zedeleyecek her türlü spekülasyona son vermek gerektiği, Türkiye Cumhuriyeti’nin laik, demokratik insan haklarına saygılı, toplumsal bir hukuk devleti olduğu yolundaki temel unsurlarının Anayasamızın ve devletimizin teminatı altında olduğu; rejimin, kendisine ve geleceğine yönelik tartışmaların, içinde bulunduğumuz ortamda Türkiye’ye faydadan çok ziyan verdiği; açıklanan bu asıllar tersine davranışların, toplumumuzda huzur ve inancı bozarak yeni gerginliklere ve yaptırımlara neden olacağı değerlendirilmiş, bu bahislerde alınacak ve alınması gereken önlemlerin Bakanlar Heyetine bildirilmesine karar verilmiştir.
“Hükümet TBMM’de kurulur, MGK’da kurulamaz”
MGK bildirisinin yayımlanmasının akabinde, 1 Mart 1997’de askerlerin MGK toplantısına getirerek, hükümetten yapılmasını istediği 20 husus ortaya çıktı. Bu taleplerin ortasında, de vardı.
Erbakan, bu 20 husustaki birtakım tabirleri kabul etmeyerek, kararları imzalamadı. 3 Mart’ta DYP’nin birtakım önde gelen isimleri, hükümetten çekilme davetinde bulundu.
Çiller, Başbakanlık’ta bir ortaya geldiği Erbakan’ı “MGK kararlarını imzalaması” konusunda iknaya çalıştı.
Bu süreçte bir basın toplantısı düzenleyen Erbakan, yeni hükümet arayışlarına reaksiyon göstererek, “Hükümet TBMM’de kurulur, MGK’da kurulmaz” dedi.
Bazı sivil toplum kuruluşları da açıklamalar yaparak, MGK kararlarına tam takviye verdiklerini söz etti.
MGK kararları için Uygulama Komitesi Kuruldu
Cumhurbaşkanı Demirel, MGK’nın anayasal ve kendine has bir kuruluş olduğunu vurgulayarak, “MGK kararlarının uygulanmaması halinde devletin yürümeyeceğini, uygulamayanların sorumlu olacağını” kaydetti.
Bunun üzerine Erbakan, MGK kararları için RP’li bakanlar Fehim Adak ve Şevket Kazan ile DYP’li Nevzat Ercan’dan oluşan bir “uygulama komitesi” kurdu.
Bundan sonraki süreçte, başta 8 yıllık kesintisiz eğitim olmak üzere MGK kararlarının uygulanmasında ortaya çıkan tartışmalar, DYP ve RP ortasındaki yol ayrımını hızlandırdı.
Refah Partisi’nin kapatılması istemiyle dava
– RP’nin daima kapatılması istemiyle dava açıldı
Başbakan Yardımcısı Çiller, DYP Küme Toplantısı’nda yaptığı konuşmada, MGK kararlarına direnilmemesini istedi. Bundan sonra DYP’de “hükümetten çekilelim” sesleri yükselmeye başladı.
Anayasa Mahkemesinin kuruluş yıl dönümünde konuşan Cumhurbaşkanı Demirel, “Kimse laik Cumhuriyet’e alternatif aramaya kalkışmasın” sözlerini sarf etti.
Demirel, 22 Nisan’daki bir öbür konuşmasında ise Türkiye’nin içinde bulunduğu krizden çıkış yolunu “seçim” olarak gösterdi.
MGK, 26 Nisan’da toplandı ve 28 Şubat’ta alınan kararların ne kadar uygulandığını belirleyebilmek için “İzleme Komitesi” kurulmasını kararlaştırdı. Bu komite, her ay MGK’ya bir de rapor sunacaktı.
Dönemin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Vural Savaş, 21 Mayıs 1997’de, “Anayasa’nın laiklik prensibine ters aksiyonların odağı haline geldiği açıklıkla anlaşıldığı” gerekçesiyle, RP’nin daima kapatılması istemiyle dava açtı.
Erbakan, hükümetin istifasını sundu
Genelkurmay Başkanlığı bünyesinde 11 Haziran’da irticaya karşı “Batı Çalışma Grubu” oluşturuldu.
Haziranın 18’inde Başbakan Necmettin Erbakan ile yardımcısı Tansu Çiller, “giderek artan toplumsal gerginlik nedeniyle hükümetin nasıl devam edeceği” konusundaki görüşmelerinde uzlaştılar.
Başbakanlığı Çiller devralacak, BBP hükümete girecek ve erken seçim yapılacaktı. Bu muahededen sonra Erbakan tıpkı gün hükümetin istifasını Cumhurbaşkanı Demirel’e sundu.
Erbakan, Demirel ile görüşmesinde RP, DYP ve BBP’nin anlaştığını, Bakanlar Şurası ve hükümet programının hazır olduğunu bildirdi ve hükümeti kurma vazifesinin Çiller’e verilmesini istedi.
Cumhurbaşkanı Demirel sonraki gün muhalefet önderi Mesut Yılmaz, Bülent Ecevit, Deniz Baykal ve Hüsamettin Cindoruk ile görüştü, akabinde da hükümeti kurma misyonunu ANAP Genel Lideri Yılmaz’a verdi. Yılmaz’ın görevlendirilmesine RP, DYP ve BBP başkanları reaksiyon göstererek, Demirel’i eleştirdi.
Yılmaz Başkanlığı’nda yeni hükümet kuruldu
Demirel başkanlığında 25 Haziran’da gerçekleşen MGK toplantısı, Erbakan’ın katıldığı son MGK toplantısı oldu. 30 Haziran’da 55. Cumhuriyet Hükümeti, ANAP Genel Lideri Mesut Yılmaz’ın başbakanlığında kuruldu.
ANAP-DSP ve DTP paydaşlığıyla kurulan hükümette DSP önderi Bülent Ecevit Başbakan Yardımcısı olarak misyon aldı.
MGK kararlarından en çok tartışılan 8 yıllık kesintisiz eğitim ile ilgili yasa tasarısı, 16 Ağustos 1997’de, TBMM’de 242’ye karşı 277 oyla kabul edildi. 8 yıllık kesintisiz eğitim uygulaması, 1997-1998 eğitim-öğretim yılının açıldığı 15 Eylül’den itibaren uygulanmaya başlandı.
Bu ortada, Anayasa Mahkemesi, RP’yi, 16 Ocak 1998’de “demokratik ve laik cumhuriyet unsurlarına muhalif davranarak, devletin ülkesi ve milletiyle parçalanamaz bütünlüğü ve millet egemenliği prensiplerini çiğnediği ve irticai faaliyetlerin odağı olduğu” gerekçesiyle kapattı. Genel Lider Necmettin Erbakan ile Şevket Kazan, Ahmet Tekdal, Şevki Yılmaz, Hasan Hüseyin Ceylan, İbrahim Halil Çelik’in milletvekillikleri düşürüldü ve 5 yıl siyaset yasağı konuldu.
Kararın, 22 Şubat 1998’de, Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla RP’nin 14 yıl süren siyasi hayatı sona erdi.
