Toprak da zehirlendi: Zehirli mandalinayı toprağa gömdüler: ‘Halk sağlığı böyle mi korunur?’

T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 20 Kasım 2025 tarihinde paylaştığı videoda, Artvin Sarp Sınır Kapısı’nda Mersin’den Gürcistan’a ihraç edilmek istenen 6 bin100 kilogram mandalinada pestisit kalıntısı tespit edildiği ve ürünlerin imha edildiği duyuruldu. Videoda mandalinaların plastik kasalarıyla birlikte kepçelerle ezilerek toprağa gömüldüğü görüldü.

Gıda Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Uğur Toprak, söz konusu imha yönteminin hem çevresel açıdan hem de yasal açıdan ciddi sorunlar barındırdığını belirterek “Bu uygulama mevzuatın ruhuna aykırıdır” dedi.

“AÇIK GÖMME YASAK, TEHLİKELİ ATIK SINIFINA GİRER”

“İMHA ÖNCESİ AYRIŞTIRMA ZORUNLUDUR”

“HASAT ÖNCESİ DENETİM PROGRAMI YETERSİZ”

6.1 ton mandalinanın sınır kapısına kadar ulaşıp ancak orada tespit yapılmış olmasına dikkat çeken Toprak, asıl sorunun denetim zincirindeki kopukluk olduğunu belirterek, “Bu kadar büyük bir tonajın araçlara yüklenip sınır kapısına kadar gitmesi, Hasat Öncesi Kalıntı Denetim Programı’nın kapsayıcılığındaki zafiyeti gösteriyor. Riskli ürünlerde hızlı tarama zorunludur. Soru şu olmalıdır: Bu ürünler Sarp Sınır Kapısı’na gelene kadar neden kontrol edilmedi?”

“BAKANLIKLAR ARASI KOORDİNASYON ŞART”

Toprak, tarımsal ürünlerin imhasında yetki karmaşasına işaret ederek, “Tarım ve Orman Bakanlığı gıda güvenliği açısından imha kararını verir; ancak imhanın nasıl yapılacağına Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı karar vermelidir. Bu süreçte yerel yönetimlerin, çevre mühendislerinin ve ziraat mühendislerinin ortak çalışması gerekir. Yönetmeliğe ek bir tebliğ çıkarılması artık zorunludur.”

“BAŞARI DEĞİL, SİSTEMİN EKSİKLİĞİNİN GÖSTERGESİ”

ERHAN ADEM: “ŞEFFAF VE ZORUNLU İMHA SİSTEMİ KURULMALIDIR”

CHP Tarım ve Orman Bakanlığından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Erhan Adem, Türkiye’de pestisitli ürünlerin denetim ve takip süreçlerindeki eksikliklere dikkat çekerek mevcut uygulamaların hem ihracat hem de iç piyasa açısından ciddi riskler taşıdığını söyledi. Adem, “Numune alma, laboratuvar kapasitesi ve hızlı analiz konusunda büyük açıklar var. Bu nedenle uygunsuz ürünler hem iç piyasaya hem de ihracata yönelebiliyor” dedi.

Adem, birçok üretim bölgesinde düzenli numune alınmadığını ve laboratuvarların sonuçları hızla değerlendiremediğini vurgulayarak “Sistem yavaş işledikçe risk büyüyor” ifadelerini kullandı.

“ÜRETİCİ DOZ, BEKLEME SÜRESİ VE DOĞRU YÖNTEMLERİ BİLMİYOR”

Adem, pestisit kullanımında üreticilerin önemli bir bölümünün yeterli bilgiye sahip olmadığını belirterek, “Hangi pestisitin hangi dozda kullanılacağı, hasat bekleme süreleri, biyolojik mücadele yöntemleri konusunda ciddi bilgi eksikliği var. Devlet destekli eğitimler yetersiz olduğu için yanlış uygulamalar devam ediyor” dedi.

“İHRACATTA REDDEDİLEN ÜRÜNLERİN İÇ PİYASAYA SIZMA RİSKİ VAR”

Adem’in dikkat çektiği en ciddi sorunlardan biri ise geri dönen ürünlerin akıbeti. Adem, bu riskin tüketici sağlığı için alarm verici olduğunu söyleyerek, “İhracattan dönen ürünlerin bazen yeterli kontrol olmadan iç piyasaya yöneltildiği iddiaları hep gündemde. Bu ihtimal bile başlı başına tehdit” ifadelerini kullandı.

“ÜRÜN TAKİP SİSTEMİ KAĞIT ÜZERİNDE VAR”

Ürün takip sisteminin teoride mevcut olsa da uygulamada aksadığını belirten Adem, “Bazı üretim bölgelerinde kayıtlar düzenli tutulmuyor. Bu yüzden bir üründe pestisit kalıntısı tespit edildiğinde sorumlu üreticiye ulaşmak zorlaşıyor. Zincirin herhangi bir halkası kopunca tüm sistem çöker” dedi.

İHRACATTAN DÖNEN TARIM ÜRÜNLERİ NASIL İMHA EDİLMELİ?

Erhan Adem, geri gönderilen ürünlerin imhasının zorunlu, takip edilebilir ve kamuya açık bir süreç olması gerektiğini belirterek, “Gümrükte geri dönen her ürün anında kayıt altına alınmalı; üreticisi, miktarı, gönderildiği ülke ve geri dönüş nedeni kamuya açık şekilde yayınlanmalıdır..Bakanlık laboratuvarları değil, bağımsız ve akredite laboratuvarlar da teyit analizi yapmalı. Sürecin objektif olması için bu zorunludur. MRL’yi aşan ürünlerin iç piyasaya yönlendirilmesine kesinlikle izin verilmemeli. Böyle ürünlerde zorunlu imha kararı uygulanmalıdır.”

LİSANSLI İMHA TESİSLERİ KULLANILMALI

Adem, imha işleminin rastgele uygulamalarla gerçekleştirilemeyeceğini söyleyerek, “Bu ürünler lisanslı tesislerde, enerji geri kazanımı sağlayan yakma tesislerinde bertaraf edilmelidir. Güvenli olmayan ürünler için düzenli depolama alanları kullanılmalıdır.”

ŞEFFAF İMHA TUTANAKLARI

“İmha işlemi bağımsız gözlemcilerin, gerekirse sivil toplum temsilcilerinin katılımıyla yapılmalı. İmha tutanakları kamuya açık olmalı ki ‘Gerçekten imha edildi mi?’ sorusu ortadan kalksın.”

SORUMLU ÜRETİCİYE YAPTIRIM ŞART

Adem, yaptırımların caydırıcı olması gerektiğini belirterek, “Uygunsuz ürün nedeniyle hem üreticiye hem ihracatçıya ciddi yaptırımlar uygulanmalı. Tekrar eden ihlallerde sertifikaların iptali ve tüm desteklerin kesilmesi gerekir” şeklinde konuştu.

“SİSTEM GÜÇLENDİRİLMEZSE HEM İHRACAT HEM TÜKETİCİ SAĞLIĞI ZARAR GÖRÜR”

Erhan Adem, mevcut sistemin pestisitli ürünleri yakalama ve önlemeye yönelik kapasitesinin yetersiz olduğunu vurgulayarak “Şeffaflık, bağımsız denetim ve zorunlu bertaraf süreçleri işletilmezse hem tüketici sağlığı hem de Türkiye’nin tarım ihracatı ciddi zarar görmeye devam eder” dedi.