Rusya ve Ukrayna, İstanbul’daki 3. tur görüşmelere hangi taleplerle geliyor?

Rusya ile Ukrayna arasında yürütülen doğrudan barış müzakerelerinin üçüncü turu 23 Temmuz’da (bugün) İstanbul’da, Çırağan Sarayı’nda yapılıyor.

Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, görüşmeden büyük beklentiler içinde olunmaması gerektiğini vurgularken, “Ukrayna meselesi son derece karmaşık. Esir değişimi ya da ölen askerlerin naaşlarının iadesi gibi konularda varılacak anlaşmalar dahi başarı sayılmalı,” dedi.

ÖNCEKİ TURDA NELER OLDU?

Barış görüşmeleri, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 2022’de yarım kalan süreci yeniden başlatma önerisiyle 2025 Mayıs’ında başlamıştı. Şimdiye kadar 16 Mayıs ve 2 Haziran’da iki tur görüşme yapıldı. İlkinde taraflar “1000’e 1000” formülüyle esir değişiminde anlaştı. İkinci turda ise ölen askerlerin cenazelerinin iadesi gündeme geldi.

Üçüncü turda Rusya’yı Devlet Başkanı Yardımcısı Vladimir Medinski, Ukrayna’yı ise eski Savunma Bakanı ve Ulusal Güvenlik ve Savunma Konseyi Sekreteri Rüstem Umerov temsil edecek.

MASADA NELER VAR?

Haziran başındaki ikinci görüşmede taraflar, barışın çerçevesini belirleyen mutabakat metinlerini birbirlerine sundu. Üçüncü turda bu belgeler tartışılacak. Putin, söz konusu metinleri “birbirine tamamen zıt” olarak nitelese de, “Müzakerelerin amacı zaten bu zıtlıkları yakınlaştırmak,” ifadelerini kullandı.

RBC.ru‘da yer alan habere göre, Rusya’nın mutabakat taslağı özetle şunları içeriyor:

• Kırım, Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson’un Rusya’ya ait olduğunun uluslararası tanınması.
• Ukrayna’nın herhangi bir askeri bloka katılmaması (Ör. NATO) ve topraklarında üçüncü ülkelerin askerî varlığına izin vermemesi.
• Ukrayna’nın nükleer silah sahibi olmayacağına dair garanti.
• Ukrayna ordusunun azami gücünün sınırlanması, aşırı milliyetçi grupların lağvedilmesi.
• Rusça konuşanların haklarının güvence altına alınması, Rusçaya resmi dil statüsü verilmesi.
• Nazizmin yüceltilmesine ve propagandasına yasal yasak.
• Rusya’ya yönelik yaptırımların kaldırılması.
• Aile birleşimleri ve yerinden edilmiş kişilerle ilgili insani sorunların çözümü.
• Ukrayna Ortodoks Kilisesi üzerindeki kısıtlamaların kaldırılması.
• Diplomatik ve ekonomik ilişkilerin (doğal gaz geçişi dahil) yeniden tesis edilmesi.

ATEŞKES KOŞULLARI

Ukrayna ordusunun ilgili bölgelerden tamamen çekilmesi ve Rus sınırına güvenli mesafe bırakılması ya da on maddelik bir ‘paket teklif’ önerisi.

Bu pakette; mobilizasyonun durdurulması, yabancı silah sevkiyatının kesilmesi, yabancı askerî varlığın sonlandırılması, sabotajlardan vazgeçilmesi, ateşkesi denetleyecek bir ortak merkez kurulması, karşılıklı af, sıkıyönetimin sona erdirilmesi, seçim ilanı gibi adımlar yer alıyor.

UKRAYNA’NIN TEKLİFİ

Ateşkes mutabakatının imzalanmasından, BM Güvenlik Konseyi tarafından bağlayıcı kararla onaylanmasına kadar 9 aşamalı bir süreç öngörülüyor.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Rusya’nın önerilerini “bir ültimatom” olarak nitelendirdi ve “Ciddiye alınamaz” diyerek reddetti.

Ukrayna’nın mutabakat önerisi ise şu başlıklardan oluşuyor:

Temel ilkeler:

Koşulsuz ve tam bir ateşkesin barış görüşmeleri için ön koşul olması.

Güven artırıcı önlemler:

• Sürgün edilen kişilerin ve kaçırılan çocukların geri iadesi, “herkes karşılığında herkes” esir değişimi.
• Yeniden saldırının önlenmesi.
• Ukrayna’nın egemenliği ve uluslararası güvenlik garantileri.
• NATO üyeliği dahil Batı entegrasyonu hedeflerinden vazgeçmemesi.
• 2014 sonrası Rusya’nın el koyduğu toprakların müzakere konusu olmaması, sadece ateşkesten sonra statü tartışması yapılması.
• Yaptırımların kademeli kaldırılması ama yeniden devreye alınabilecek şekilde (snapback mekanizması).
• Nihai bir yol haritası üzerinde mutabakat sağlanması.
• Ateşkes ve liderler düzeyinde görüşme hazırlığı:
• ABD ve AB’nin dahil olacağı bir mekanizma ile ateşkes sürecinin ve liderler zirvesinin gündeminin belirlenmesi.

Ateşkes süresi:

İlk etapta 30 günlük koşulsuz ateşkes, her 30 günde bir uzatılabilir. Gözetimi ABD ve üçüncü ülkeler sağlayacak.

Güven artırıcı önlemler:

Sivil tutukluların serbest bırakılması, Ukraynalı çocukların ve vatandaşların iadesi.

Liderler zirvesi ve nihai barış anlaşması:

Ateşkesin kalıcılığı, güvenlik garantileri, toprak statüsü, tazminatlar, yaptırımlar ve nihai barış anlaşmasıyla ilgili çerçevenin belirlenmesi.

“3 BİN ESİRİ DAHA SERBEST BIRAKMAYA HAZIRIZ”

Putin, daha önceki mutabakatla gerçekleşen cenaze değişimlerinin, “meseleyi özüne inerek konuşabilmek için uygun bir zemin hazırladığını” belirtti.

Haziran sonu itibarıyla Rusya’nın 6 binden fazla askerin naaşını iade ettiğini ve “3 bine yakınını daha teslim etmeye hazır olduğunu” ifade etti.