Bilim insanlarından çarpıcı bulgular: ‘Erkek ve kadın beyinleri farklı çalışıyor’

Avustralya’nın Melbourne kentindeki La Trobe Üniversitesi’nden Prof. Jenny Graves tarafından yürütülen ve ScienceAlert sitesinde yayımlanan araştırmada, insan beyninde yüzlerce genin cinsiyete göre farklı şekilde çalıştığı tespit edildi.

Bilim insanları, yaşamını yitirmiş insan embriyolarının beyin dokularını inceledi ve erkek embriyolarda 1.800 genin, kadın embriyolarda ise 1.300 genin daha aktif olduğunu belirledi. Bu genetik örüntüler, yetişkin beyinlerinde de benzer biçimde görülüyor.

DOĞUMDAN ÖNCE BAŞLIYOR

Araştırma, bu farklılıkların organlar veya cinsiyet hormonları oluşmadan önce, embriyonun erken gelişim evrelerinde ortaya çıktığını gösteriyor. Bu da erkek ve kadın beyinleri arasındaki farkın biyolojik temellerinin çok erken dönemde atıldığını kanıtlıyor.

Çalışma kapsamında, ‘transkriptom’ adı verilen genetik aktivite kayıtlarının incelenmesi sonucunda, erkek beyinlerinde 610 genin, kadın beyinlerinde ise 316 genin daha yoğun çalıştığı belirlendi.

İlginç bir şekilde, bu genlerin yalnızca cinsiyet kromozomları (X ve Y) üzerinde bulunmadığı, yaklaşık yüzde 90’ının her iki cinsiyette de ortak olan kromozomlarda yer aldığı saptandı. Bu durum, testosteron ve östrojen gibi hormonların bu genlerin aktivitesini dolaylı biçimde etkileyebileceğini gösteriyor.

İNSANLARLA SINIRLI DEĞİL

Bilim insanları aynı genetik farklılıkların maymun, fare ve hatta solucan beyinlerinde de gözlendiğini belirtti. Bu da söz konusu cinsiyet farklılıklarının 70 milyon yıldan uzun süredir evrimsel olarak korunduğuna işaret ediyor.

BEYİN FARKLI ÇALIŞIYOR, YA ZEKA?

Prof. Graves, bu genetik farklılıkların, erkek ve kadınlar arasında zeka, düşünme biçimi veya bilişsel kapasite farkı anlamına gelmediğini vurguladı. Ancak bu ölçekteki genetik ayrışmanın nöronal işlevlerde mutlaka bazı etkiler doğurabileceğini söyledi.

Kadın beyinlerinde daha aktif genlerin, sinir hücreleri arası iletişim ve bağlantılarla ilgili olduğu; erkek beyinlerinde öne çıkan genlerin ise hücre zarları ve çekirdek yapılarıyla bağlantılı olduğu tespit edildi.

HASTALIKLARI ETKİLEYEBİLİYOR

Araştırma, genetik farklılıkların nörolojik hastalıkların görülme oranlarını da etkileyebileceğini öne sürdü.

Alzheimer ile ilişkili birçok genin kadınlarda daha aktif olduğu, bu durumun kadınlarda hastalığın iki kat daha sık görülmesini açıklayabileceği belirtildi.

Parkinson hastalığında ise yalnızca erkeklerde bulunan SRY geni, aktive olduğunda hastalığın seyrini ağırlaştırabiliyor.

EVRİMSEL BİR GERÇEK

Araştırmanın sonucunda bilim insanları, erkek ve kadın beyinleri arasındaki farkların yüzeysel değil, genetik ve hücresel düzeyde yerleşik olduğunu vurguladı. Ancak bu farkların her zaman işlevsel sonuçlar doğurmadığı, bazı hücrelerin bu dengesizliği telafi edici mekanizmalarla dengelediği de belirtildi.

Prof. Graves’e göre, “Erkek ve kadın beyinleri arasındaki biyolojik ayrım, neredeyse tüm omurgalı türlerinde görülen evrimsel bir olgudur. Bu farklılıkların anlaşılması, cinsiyete göre değişen nörolojik hastalıklar için daha hassas tedavi yöntemleri geliştirilmesine katkı sağlayacaktır.”