Antik DNA, Anadolu kadınlarının 8000 yıl önceki statüsünü ortaya koydu

Konya’nın Çumra ilçesine bağlı Küçükköy yakınlarında, M.Ö. 7 bin yıllarından itibaren yerleşim yeri olarak kullanılan Çatalhöyük’te gömülü 100’den fazla bireye ait DNA örnekleri incelendi.

Uzun araştırmalar sonucunda, halkın genellikle anne tarafından akraba bireylerle birlikte yaşadığı ve toplumsal yapının zamanla değiştiği ortaya çıktı. Yeni bulgular, kadınların toplumsal konumuna dair çarpıcı bir tablo sunuyor.

‘ÖĞRENCİ YURDU’NA BENZİYOR

Araştırmalar, mezarlarda akrabalığın şaşırtıcı biçimde önemsiz olduğunu gösteriyor. Aynı odada gömülü bireyler, şehrin öteki ucundakilerden yalnızca biraz daha yakın akrabalığa sahip. Bu durum, Çatalhöyük’teki yaşamın, ‘çekirdek aile yapısından çok bir öğrenci yurdu düzenine’ benzediğini gösteriyor.

Bonn Üniversitesi’nden Dr. Eva Rosenstock’a göre, yaşam yerleri tamamen rastlantısal değil. “MÖ 7. binyılda kadın soyu, erkeklerden daha mühimdi,” diyen Rosenstock, “Bu, hane halkı oluşturma konusunda kadınların daha önemli bir role sahip olduğunu gösteriyor” ifadelerini kullandı.

Dünyanın bazı bölgelerindeki mezarlar ve modern gelenekler, erkeklerin, eşlerinin yaşadığı topraklara taşındığı bir örüntüye işaret ediyor. Bu uygulama, ‘matrilokalite’ olarak biliniyor. Matrilokalite, ‘kadınların daha fazla statü ve güce sahip olduğu’ toplumlarla ilişkilendiriliyor. Yeni bulgulara göre, Çatalhöyük de bu özellikleri belirli ölçülerde yansıtıyor.

KADININ TOPLUMDAKİ YÜKSEK STATÜSÜ

8 bin yıl öncesinin Çatalhöyük yerleşiminde, kadınların güçlü bir konumda olduğuna dair iddialar daha önce de gündeme gelmişti. Bölgede ilk kazı araştırmasını yapan arkeolog James Mellaart, bulunan kadın figürleri ve çeşitli nesnelerden yola çıkarak, ‘kadınların toplumda önemli bir yere sahip olduğunu’ öne sürmüştü.

IFL Science popüler bilim portalında yer alan bir habere göre, Çatalhöyük’te bu görüşü destekleyen başka bulgular da var.

Rosenstock’un da yer aldığı araştırma ekibi, Doğu Höyük‘te, kadınların ‘daha fazla mezar eşyasıyla gömüldüğünü’ tespit etti. Öte yandan, oda büyüklükleri ve mezar eşyalarının dağılımı dikkate alındığında, Çatalhöyük toplumunun, günümüze kıyasla ‘daha eşitlikçi’ bir yapıya sahip olduğu tespit edildi.

Araştırmanın sonuçları Science dergisinde yayımlandı. Aynı sayıda, Çatalhöyük bölgesinden insanların, Ege üzerinden Avrupa’ya yayılmasıyla oluşan genetik mirasa dair bir makale de yer aldı.