IMF’den küresel kriz uyarısı: ‘Kemerleri bağlayın…’

Yapay zeka yatırımlarına ilişkin uyarılar art arda gelmeye devam ediyor. IMF Başkanı Kristalina Georgieva’nın “Kemerleri bağlayın, AI çılgınlığı dot-com kabusu gibi bitebilir” sözleri, küresel piyasalarda tedirginliği artırdı. Soru artık daha yüksek sesle soruluyor “Yapay zeka hisseleri balon mu?”

“TÜM DÜNYA PİYASALARI ALTÜST OLUR”

Georgieva’nın çıkışı, The Economist’in kapak analizinde dile getirilen küresel risk senaryosunu yeniden gündeme taşıdı. Uyarının gerçekleşmesi halinde, dünya piyasalarını sarsacak bir dalga etkisinin oluşabileceği belirtiliyor.

Geçen ay Washington’da düzenlenen IMF–Dünya Bankası toplantılarında da hava aynı şekilde gergindi. Zirve boyunca şu soru öne çıktı; “Yapay zeka yatırımlarındaki ivme, gerçek bir dönüşümü mü yoksa yeni bir balonu mu işaret ediyor?” Uzmanlara göre önümüzdeki aylarda açıklanacak veriler tabloyu daha görünür hale getirecek.

“KEMERLERİ BAĞLAYIN, BELİRSİZLİK YENİ NORMAL”

IMF Başkanı Georgieva, yaptığı son konuşmada ekonomik risklere dair sert bir uyarıda bulunmuştu, “Kemerleri bağlayın, belirsizlik yeni normal ve burada kalmaya devam edecek.” IMF’in Dünya Ekonomik Görünüm güncellemesinde de AI yatırımlarındaki hızlı artışın “keskin bir piyasa düzeltmesi” yaratabileceği açıkça ifade edilmişti.

IMF, piyasalarda yaşanan coşkunun bir anda tersine dönebileceğini vurguluyor. Bu değerlendirmeler, birçok ekonomist tarafından 2000’lerin başındaki dot-com sürecine benzetiliyor. Nasdaq’ın kısa sürede yükselip, ardından yaşanan sert çöküşle küresel resesyonu tetiklediği hatırlatılıyor. Bugün AI için benzer koşulların giderek belirginleştiği yorumları yapılıyor.

IMF RAPORU NE SÖYLÜYOR?

Fonun son güncellemesinde büyüme tahminlerinde aşağı yönlü düzeltme yapıldı. Büyümenin büyük ölçüde yapay zeka yatırımlarına dayandığı aktarılıyor. Veri merkezlerinden çip üretimine uzanan geniş yatırım dalgası, özellikle ABD borsasında teknoloji ağırlığını tarihi seviyelere taşıdı. OpenAI gibi şirketlerin ulaştığı dev boyutlu değerlemeler ise balon tartışmalarını körüklüyor.

IMF Başekonomisti Pierre-Olivier Gourinchas’ın Reuters’a yaptığı değerlendirme dikkat çekiciydi:

Bu dot-com benzeri bir balon. Değerlemeler şişti, ama verimlilik artışı yok. Patlarsa düzeltme kaçınılmaz.

ABD’de enflasyonun beklentilerin üzerinde seyretmesi, yatırım coşkusunun fiyatlar üzerindeki baskısını artırıyor.

AI HİSSELERİNDE RİSK NEDEN BU KADAR YÜKSEK?

Uluslararası ekonomistler, piyasaların 5 aşamalı bir balon döngüsünün üçüncü evresine girdiğini belirtiyor. Yatırımların agresif biçimde arttığı, şirketlerin birbirlerinin hisselerini toplayarak şişkinlik yarattığı bir dönemden geçildiği ifade ediliyor.

Araştırmalara göre değerlemeler kârlılıktan tamamen kopmuş durumda. Nasdaq ve “Muhteşem Yedili” olarak adlandırılan teknoloji devleri için spekülatif balon göstergeleri güçleniyor. Buna karşın şirketlerin büyük çoğunluğu hâlâ reel anlamda bir getiri üretemiyor. IMF, AI yatırımlarının ABD ekonomisinde yaratacağı katkının dot-com dönemindeki düzeyin belirgin biçimde altında kaldığını vurguluyor.

KÜRESEL ZİNCİRLEME RİSK

Balon tartışmasının yalnızca ABD ile sınırlı olmadığı ifade ediliyor. Avrupa’daki emeklilik fonları, Japonya ve Brezilya merkez bankaları dahil çok sayıda kurumun AI hisselerine yoğun biçimde yönelmiş olması, riskin yayılma ihtimalini büyütüyor. İngiltere Merkez Bankası, olası bir “keskin piyasa düzeltmesi”nin küresel büyümeyi hızla aşağı çekebileceği uyarısını yaptı.

ABD’nin Çin’e yönelik gümrük tehditleri, ticaret savaşlarının daha da derinleşebileceğine işaret ediyor. IMF, bu tür bir gerilimin küresel ekonomik çıktıyı düşürebileceğini aktarıyor.

“EN ÇOK GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER ETKİLENİR”

Georgieva’nın “Kemerleri bağlayın…” uyarısının gerçekleşmesi halinde, en sert etkinin gelişmekte olan ülkelerde görüleceği belirtiliyor. Bu senaryoda emeklilik fonlarının zarar göreceği, kamu bütçelerinde büyük açıklar oluşabileceği, üretimin aksayabileceği öngörülüyor.

“YAPAY ZEKA BALON MU?” TARTIŞMASI GENİŞLİYOR

Dünya Bankası, AI yatırımlarını “endüstriyel balon” olarak tanımlarken; JPMorgan ve Goldman Sachs gibi büyük bankalar da piyasalara “düzeltme geliyor” uyarısında bulunuyor.

Ekonomistler, bugün yaşanacak olası bir çöküşün sıradan olmayacağını belirtiyor. ABD ekonomisinin güçlü duruşu, sarsıntının etkisini daha sert hale getirebilir. Üretimin dijitalleştiği bir dönemde yaşanacak kriz, sadece hisse piyasalarını değil, gerçek üretim süreçlerini de vurabilir.

Düzenleyici kurumlar, AI yatırımlarına yönelik denetimleri sıkılaştırırken; AB, veri gizliliği kurallarını güçlendiriyor. IMF, “Balon semptomlarını izleyin: Hızlı fiyat artışı, aşırı iyimserlik” diyerek karar alıcılara uyarıda bulunuyor.

Merkez bankalarının olası bir senaryo karşısında müdahale kapasitesi tartışılıyor. Fed, ECB ve BoE’nin likidite sağlayabileceği ifade edilse de IMF, bunun yeterli olmayabileceğini belirtiyor.

Uzmanlar yatırımcıya da net uyarılar yapıyor, Portföyleri çeşitlendirmek, altın ve emtia gibi geleneksel varlıklara yönelmek ve aşırı iyimserlikten kaçınmak.

DEVRİM Mİ, FELAKET Mİ?

Jeff Bezos’un “Balon patlasa da faydalı olur, verimlilik artar” yorumu tartışmaların yönünü değiştirmiyor. IMF de uzun vadede AI’ın güçlü bir verimlilik dalgası yaratabileceğini kabul ediyor. Ancak kısa vadede sert bir düzeltme halinde işsizliğin sıçrayabileceği, özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerin ciddi darbeler alabileceği ifade ediliyor.

IMF’in genel öngörüsü, yapay zekânın büyük ekonomilere avantaj sağlayacağı, düşük gelirli ülkelerin ise yarışta geride kalacağı yönünde.