ABD’den Rusya’ya ambargo yolda: Türkiye nasıl etkilenecek?

Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump, Kremlin’in 50 gün içinde ateşkesi kabul etmemesi halinde, Rusya ile ticaret yapan ülkelere yüzde 100 oranında ikincil gümrük vergisi uygulanacağını duyurdu. Açıklama, küresel ticarette gerilim ihtimalini yeniden gündeme taşıdı.

ATEŞKES İÇİN GERİ SAYIM BAŞLADI

Trump, 28 Temmuz’da İskoçya’da yaptığı konuşmada, beklemek için artık “hiçbir neden olmadığını” belirterek sürecin hızla sonuçlanması gerektiğini vurguladı. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ise, bu çıkış nedeniyle Trump’a teşekkür etti.

İkincil gümrük vergisi, doğrudan Rusya’yla değil, onunla ticaret yapan ülkelerle ilgili. Yani Rusya’dan enerji alan ülkelerin ABD’ye yaptığı ihracatlar yüzde 100 vergiye tabi tutulabilir. Bu kararın hedefi, Rusya’nın en önemli gelir kaynağı olan petrol ve gaz ihracatını sınırlamak.

TÜRKİYE DE LİSTEDE

Söz konusu ülkeler arasında Türkiye de yer alıyor. Uluslararası ticaret verilerine göre Türkiye, Çin ve Hindistan’ın ardından Rusya’nın üçüncü büyük ticaret ortağı konumunda. Türkiye aynı zamanda Rusya’dan en fazla ithalat yapan ikinci, en fazla ihracat yapan üçüncü ülke.

TÜİK verilerine göre Türkiye’nin 2024 yılında Rusya’dan yaptığı enerji ithalatı 32 milyar doları aştı. Aynı dönemde ABD’ye ihracat 14,4 milyar dolar düzeyindeydi. Türkiye’nin ABD’ye satış yaptığı başlıca sektörler ise makina, kıymetli taş, motorlu taşıt, halı ve savunma sanayi ürünleri.

Uzmanlar, bu sektörlere yönelik yüzde 100 gümrük vergisinin devreye girmesi halinde, Türk ürünlerinin ABD pazarına erişiminin fiilen durabileceği uyarısında bulunuyor.

‘TÜRKİYE’YE İSTİSNA OLABİLİR’ GÖRÜŞÜ AĞIRLIKTA

TABA Başkanı Süleyman Ecevit Sanlı, Trump’ın ilk başkanlığı döneminde Türkiye’ye yüzde 10 civarında vergi uygulandığını hatırlatarak, “Türkiye ile karşılıklı görüşmeler sürüyor” dedi.

Sanlı, Türkiye’nin enerji rafinerilerinin büyük ölçüde Rus petrolüne bağlı olduğunu belirterek şunları söyledi:

“Türkiye’nin Rusya ile komşuluğu nedeniyle zorunlu bir ilişkisi var. Ayrıca Ukrayna’yı da destekliyor. Bu nedenle Amerikan yönetiminin Türkiye’ye yönelik sert bir adım atması düşük ihtimal.”

WASHİNGTON-ANKARA HATTINDA DENGELİ DİPLOMASİ

Marmara Üniversitesi’nden Prof. Mahmut Tekçe ise olası gümrük vergisinin “kağıt üzerinde ciddi bir tehdit olduğunu” ancak bunun sahada nasıl uygulanacağının belirsizliğini koruduğunu ifade etti.

“Türkiye geçmişte İran ve Rusya’ya yönelik benzer yaptırımlardan muaf tutuldu. Bu kez de stratejik konumu ve diplomasisiyle manevra alanı yaratması mümkün.”

Tekçe, yaptırımların uygulanma biçiminin büyük ölçüde “Washington-Ankara hattındaki siyasi atmosfer” tarafından şekilleneceğini söyledi.

‘SÖZLEŞMEYİ BOZMAK KOLAY DEĞİL’

TEPAV’dan enerji politikaları uzmanı Dr. Mühdan Sağlam da, Türkiye’ye muhtemelen istisna tanınacağını düşünüyor. Ancak Trump’ın “öngörülemez” politikaları nedeniyle gelişmelerin dikkatle izlenmesi gerektiğine işaret ediyor.

“Enerji hukuku çok net: Mücbir sebep olmadıkça sözleşmeler feshedilemez, aksi takdirde büyük tazminatlar gündeme gelir. Avrupa bile Rus gazını hemen kesmedi, sadece sözleşme yenilemedi.”

Türkiye ile Rusya arasındaki Mavi Akım doğal gaz sözleşmesi yıl sonunda sona erecek. Taraflar yeni bir sözleşme için müzakere yürütüyor. Sağlam’a göre ABD, Türkiye’ye bu anlaşmayı yenilememesi için baskı kurabilir. Ancak şöyle diyor:

“O zaman Türkiye de der ki: ‘Bana aynı fiyattan ve miktarda gazı sen ver.’ Bu durumda Türkiye muhtemelen bekle-gör politikasını tercih edecektir.”