Dünya medyasının sonuçları açısından 2023’ün en değerli seçimi olduğunu söylediği Türkiye seçimleri dışında değerli sayılması gereken bir seçim de Tayland’da yapılacak. Türkiye ile tıpkı günde, yani 14 Mayıs Pazar günü. Kamuoyu yoklamalarına nazaran …
Dünya medyasının sonuçları açısından 2023’ün en kıymetli seçimi olduğunu söylediği Türkiye seçimleri dışında değerli sayılması gereken bir seçim de Tayland’da yapılacak. Türkiye ile tıpkı günde, yani 14 Mayıs Pazar günü.
Kamuoyu yoklamalarına nazaran seçimin favorisi muhalefet önderi Paetongtarn Shinawatra. Başında olduğu Pheu Thai Partisi 2006 yılında askeri bir darbeyle devrilen babası eski Başbakan Thaksin Shinawatra’nın liderliğinde 2001-2006 yılları ortasında iktidardaydı. Kelam konusu darbe monarşiye yönetilen ülkede topu topu 15 yıl sürmüş anayasal nizamı ortadan kaldırmıştı.
Ordunun Shinawatra ailesiyle başı güzel olmadı hiç bir vakit. 2008 yılında da Thaksin Shinawatra’nın kayınbiraderi Somchai Wongsawat liderliğindeki hükümet Anayasa Mahkemesi tarafından feshedilmişti. Yeniden Thaksin’in kız kardeşi Yingluck Shinawatra 2014 yılında bir öteki askeri darbe ile başbakanlıktan indirilmişti. Bugün ülkeyi yönetenler 2014 darbesinin önderleri.
Şİmdi soru şu: kazanması durumunda Paetongtarn Shinawatra’ya başbakanlık vazifesi verilecek mi? Soru tuhaf gelebilir lakin başbakanı seçim kazansa bile parlamento vazifeye atıyor. Parlamentoda demokratik yollarla seçilmiş 500 temsilci var fakat ordu tarafından direkt doğruya tanan 250 sandalyeli Senato epey baskın bir kurum.
Tuhaflığa şu örnek verlebilir: Pheu Thai, 2014 darbesinden sonra yapılan birinci seçim olan 2019 seçimlerinde 136 sandalye kazandı, fakat cunta yetkililerinin liderliğindeki Palang Pracharath Partisi lideri eski asker Prayuth Chan-ocha 500’e karşı 444 oyla başbakan olarak atandı. Pheu Thai Partisi bu mahzuru aşmasını kolaylaştıracak büyük bir seçim zaferi kazanmak zorunda bu yüzden.
Darbe riski var ancak bertaraf edilebilir
Kazanması durumunda monarşi yanlıları ile muhafazakardan oluşan devlet yapısı bunu bir tehdit üzere alabilir. Bu da bir darbe riskini arttırıyor. 2006 ile 2014 askeri darbeleri “Sarı Gömlekliler” olarak bilinen sert kraliyet yanlılarının aylarca süren hükümet aksisi protestolarının akabinde gelmişti bilindiği üzere. Fakat bu tehlikeyi ortada kaldırmanın bir yolu var. O da Pheu Thai’nin orduyla güçlü bağı olan bir parti ile iştirak yapması. Bunun küçük bir riski var; 2020’deki ıslahat yanlısı şovlara öncülük eden gençleri çok öfkelendirebilir.
Peki bir darbe halktan takviye görür mü? Bu kere güç deniyor. Zira Thaksin Shinawatra hala ülkenin en tesirli siyasi figürü. Başbakanlık yaptığı periyotta, sıhhat hizmetlerinde iyileştirmeler yapması, borçların hafifletilmesi üzere popülist iktisat siyasetleriyle yoksulluğu kıymetli oranda azalttı. Bu nedenle kırsal kesim fakirler ortasında destekçisi, seveni çok. Ayrıyeten iktidarı devrinde monarşiye önemli meydan okuması ile hatırlanıyor. Ordunun savunma harcamaları kısıp toplumsal projelere harcaması da dayanak görmesinin nedenleri ortasında. Kızı Paetongtarn’ın da babasının fakirlerin hayat şartlarını düzeltmeye yönelik ekonomik programını sürdüreceği biliniyor. En tanınan vaadi minimum fiyatı artıracağına ait olanı.
Tayland’ın muhafazakar yapısı ordu ile ülkenin güçlü monarşisi ortasındaki ittifakla epey korunaklı. Bu nedenle “Taylan müesses nizamı“ Thaksin ya da kızı Paetongtarn üzere figürlerin daha fazla demokratikleşme davetlerini bir tehdit olarak görüyor.
Bir vakitlerin G. Kore’si gibi
Yeri gelmişken belirtelim; Tayland’ın şu anki durumu bir vakitlerin Güney Kore’sini anımsatıyor. 2018’de Güney Kore ordusu devrik önder Devlet Lideri Park Geun-hye’yi iktidarda tutmak için darbe planlamıştı en son. Başşehir Seul’e tankı asker yığan ordu demokrasi talebiyle sokağa dökülen kalabalıklara ateş açmıştı. Önemli bir darbe geçmişi olan, lakin 80’lerin sonunda demokrasiye kavuşmuş olan ülkede birinci sefer görülen bir darbe teşebbüsüydü bu.
Güney Kore ordusu kendi istediği kişiyi lider yapamamış, önemli bir direnişle karşılaşmıştı. Tayland’da da G.Kore’deki üzere ordudan mutlu olmayan geniş kitleler 2020’den buy ana çok daha örgütlü, güçlü. Ülke burjuvazisi de orduya aralı. Mevcut istikrarlar bir darbeyi zorlaştırabilir. 14 Mayıs’ta göreceğiz.
Duruma bakın; seçimler konuşulurken darbeden kelam ediyorlar Tayland’da.
Darbeden kelam etmek ne kadar aptalca.