Şehrin Ortasında Toprağın Nefesi: Çankaya Kent Bostanları’nda Eğitim, Üretim, Paylaşım

2015’te Mutlukent Mahallesi’nde açılan ilk bostanı, 2018’de Öveçler’de hayata geçen Ata Kent Bostanı izledi. Bir dönem “Kent ve Tarım Hobi Evleri” adıyla anılan çalışma, kapsamı genişledikçe adı da niyeti de büyüdü; bugün eğitim–üretim–paylaşım omurgasıyla ilerleyen bir kentsel yaşam modeli: Kent Bostanları.

Mutlukent’te yaklaşık 2 dönümlük alana yayılan düzen, 20 metrekarelik 36 yükseltilmiş parselden, domates-biber-salatalık-kabak-fasulye-mısır gibi çeşitlerin yer aldığı üretim bölümlerinden ve lavanta, biberiye, adaçayı gibi aromatik-tıbbi bitki köşelerinden oluşuyor. Serada fide ve çelik üretimi sürüyor; sulama iki hatlı damla sistemiyle yapılıyor ve besleme tamamen organik gübrelemeye dayanıyor. Her parsel, eğitim grupları ile gönüllülere tahsis ediliyor; ekimden hasada kadar tüm süreç uygulamalı biçimde, toprağın ritmini izleyerek ilerliyor.

Ata Kent Bostanı yaklaşık 1,5 dönümlük bir alanda daha derli toplu, erişilebilirlik odaklı bir kurgu sunuyor. Sekiz yükseltilmiş parselin yanı sıra kent içinde alan ekonomisi yaratan dikey tarım kasaları bulunuyor. Tekerlekli sandalyeli kursiyerler için tasarlanmış iki adet erişilebilir yetiştirme ve uygulama masasıyla, toprakla temasın önündeki engeller somut olarak kaldırılıyor. Böylece bostan fikri yalnız üretim tekniğiyle değil, kapsayıcı bir etikle de güçleniyor.

Eğitim takvimi, teorinin sahayla el sıkıştığı başlıklardan örülmüş: toprak hazırlığı, fide dikimi, organik gübreleme, sulama teknikleri, zararlılarla doğal mücadele, budama, arıcılık, peyzaj teknikleri ve peyzaj bitkileri, uğurböceği üretimi, yağmur ve su hasadı, kompost yapımı, tohum üretimi… Her ders, doğa döngülerine saygılı üretimin bir taşını yerine koyuyor; yağmurun belleğini okuyan hasat sistemlerinden atığı nimete dönüştüren kompost istasyonlarına uzanan bir açık hava laboratuvarı gibi işliyor bostan.

Program, yetişkinlerle sınırlı değil. Tohum takası günleri, kompost atölyeleri, toprak canlılığı ve ekosistem eğitimleri ve çocuklara yönelik doğa farkındalığı etkinlikleriyle bostan, bir öğrenme ve paylaşım merkezine dönüşüyor. Çocukların avuçlarında dönen küçücük bir tohum, yalnızca yeni bir bitkiyi değil, kentli yurttaş bilincinin filizini de taşıyor.

Kent Bostanları bireysel üretimi teşvik ederken gönüllülüğü, dayanışmayı ve çevre bilincini güçlendiriyor. Şehir içinde mikro ölçekte gıda üretimi mümkün kılınıyor; organik uygulamalarla toprak sağlığı korunuyor. Arılar, kuşlar ve toprak canlıları için yeni yaşam alanları yaratılarak kentsel biyoçeşitlilik destekleniyor. Kısacası, kentin kalbinde toprağın nabzı düzenli atıyor.

Bu bütünün arkasında yalın ama yol gösterici bir cümle duruyor: “Sağlıklı gıdaya ulaşmanın en pratik yolu, onu kendinizin yetiştirmesidir.” Çankaya Belediyesi’nin Kent Bostanları, bu sözü bir motto olmaktan çıkarıp gündelik hayata tercüme ediyor; eğitimle üretimi, üretimle toplumsal paylaşımı birbirine ekleyerek hem çevresel hem toplumsal değer üreten bir örnek sunuyor.

İletişim ve bilgi: Çankaya Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğü, Kent ve Tarım Birimi. Sorumlu: Ziraat Mühendisi Sertaç Hekim.