Suriye–İsrail hattında sessiz yakınlaşma: Güvenlik anlaşmaları yolda

Şam’dan gelen son açıklamalar, Esad döneminde uzun yıllar 'düşman' olarak konumlanan Suriye ile İsrail arasında alışılmadık bir sürecin işlediğini gösteriyor.

Cihatçı Heyet Tahrir Şam (HTŞ) örgütünün kontrolündeki Suriye Dışişleri Bakanlığı’ndan bir kaynak, Suudi Arabistan merkezli Al Arabiya'ya yaptığı açıklamada, yıl sonuna kadar taraflar arasında 'ardışık anlaşmalar imzalanacağını' öne sürdü.

Kaynağın altını çizdiği nokta dikkat çekiciydi: Bu anlaşmaların ilk etapta askeriye ve güvenlik alanlarına odaklanacağı ifade edildi.

Ürdün Dışişleri Bakanı Ayman Safadi (solda), Suriye Dışişleri Bakanı Esad el-Şibani, ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack (sağda), 16 Eylül 2025

BARIŞ MI, GEÇİCİ ATEŞKES Mİ?

İsrail Stratejik İşler Bakanı Ron Dermer, Şam yönetiminin Dışişleri Bakanı Esad el-Şibani ve Trump'ın Ortadoğu Özel Temsilcisi Tom Barrack arasında geçen haftalarda Londra’da gerçekleşen beş saatlik toplantı, bu sürecin arkasında Washington’ın da aktif rol oynadığını gösteriyor.

Şam ise ABD’nin baskı uygulamadığını iddia ediyor. Ancak tarihsel deneyim, bölgedeki hiçbir 'güvenlik anlaşmasının' büyük güçlerin hesapları dışında şekillenmediğini hatırlatıyor.

Şam yönetiminin temsilcisi Ahmed Şara, Arap basınına demecinde, anlaşmaların 'barış veya normalleşme' anlamına gelmeyeceğini öne sürdü.

Ancak bu söylem, ülkedeki iç savaşın ardından, İsrail’in güneydeki askeri varlığını ve hava saldırılarını dengeleme çabasının diplomatik kılıfı olarak da okunabilir.

Şara, olası bir anlaşmanın, Suriye'nin hava sahası ile toprak bütünlüğünü güvence altına alması gerektiğini, ayrıca BM denetimine tabi olacağını öne sürdü.

Uzmanlara göre Suriye, İsrail saldırılarının durdurulmasını ve İsrail birliklerinin ülkenin güneyinden çekilmesini garanti altına alacak bir mutabakat arayışında. Fakat İsrail'in bu yönde bir eğilimi yok.

İsrail’in, Suriye ile 1948’den bu yana süren savaş hali, 1974’teki ateşkesin ihlali, işgaller, bombardımanlar ve son olarak Şam’a 20 kilometre kadar yaklaşan operasyonları düşünüldüğünde, bugün masada konuşulan mutabakatların, "barış değil, geçici bir ateşkesin yeni şartları" olduğu görülüyor.

Bu da, bölgede dengelerin değişmekte olduğunu, ancak Suriye'nin gerçek ihtiyaçlarının yine masada yer almadığını bir kez daha ortaya koyuyor.

İsrail askerleri Suriye’deki Hermon Dağı’nda

ESAD SONRASI ŞAM-TEL AVİV İLİŞKİLERİ

Suriye’de Beşar Esad rejimi Aralık 2024’te HTŞ tarafından yıkıldı. Bu olay, Tel Aviv ile Şam arasındaki statükoyu tamamen değiştirdi.

Rejimin çöküşünden sonra İsrail, Suriye’ye yönelik hava saldırılarını artırdı; Güney Suriye’de stratejik bölgelerde fiili kontrol kurmaya başladı, özellikle Golan Tepeleri çevresinde ve sınır hattına yakın bölgelerde.

16 Temmuz 2025:

Şam’a yönelik büyük hava saldırısı

İsrail, Şam’daki askeri karargâhlar ve savunma bakanlığı binaları gibi hedeflere çok sayıda hava saldırısı düzenledi. Örneğin, Şam’da Emevi Meydanı yakınları ve Cumhurbaşkanlığı Sarayı çevresi vuruldu. En az 3 ölüm, 34 yaralı bildirildi.

Bu saldırılar İsrail’in, 'Güney Suriye’de askerden arındırılmış bölge' taleplerini ve rejimin savunma kapasitesini sınırlandırma isteğini yansıtır nitelikteydi.

Şam yönetimi ise bu saldırılara doğrudan karşılık vermeyerek 'diplomatik alanı koruma' çabası içinde olduğuna dair işaretler verdi.

2025 Temmuz-Ağustos:

Güney Suriye’de çatışmalar ve diplomatik girişimler

Süveyda, Dara ve Rif Dimaşk bölgelerinde Temmuz 2025’ten itibaren Dürzi ve Bedevî kabileleri ile Şam yönetimi arasında şiddetli çatışmalar yaşandı. İsrail çeşitli hava saldırılarıyla bu çatışmalara 'Dürziler lehine' müdahil oldu.

Aynı dönemde Şam yönetiminin Dışişleri Bakanı Esad el-Şibani ile İsrailli yetkililer arasında Londra ve Paris’te 'güvenlik anlaşması' teklifleri konuşuldu; özellikle güney Suriye’de askerden arındırılmış bölgeler kurulması, İsrail’in sınır hattına yakın bölgelerde asker bulundurmaması gibi şartlar masada yer aldı.

Eylül 2025:

Güvenlik anlaşması beklentisi ve yaptırımlar

Ahmed Şara, 17 Eylül 2025’te yaptığı açıklamada, görüşmelerin önümüzdeki günlerde güvenlik anlaşmalarıyla sonuçlanabileceğini ve söz konusu anlaşmanın, İsrail hava saldırılarının durması ve İsrail askerlerinin güney Suriye’den çekilmesi gibi somut güvenlik taleplerini içereceğini öne sürdü.

Aynı zamanda Dışişleri Bakanı Şibani Washington ziyaretini gerçekleştirerek, ABD yaptırımlarının hafifletilmesi konusunu gündeme getirdi. Fakat bu güne dek, sözü edilen talepler konusunda herhangi bir ilerleme kaydedilemedi.