Sabit kur rejimi… Sabit döviz kuru, bir hükümet yahut merkez bankası tarafından ülkenin resmi döviz kurunu diğer bir ülkenin para ünitesine yahut altın fiyatına bağlayan bir rejimdir. Sabit döviz kuru sisteminin gayesi, bir para ünitesinin pahasını dar bir bant içinde tutmaktır. Ölçülen bu bedeller yükselip alçaldıkça bunlara bağlı mahallî para ünitesinin kıymeti de değişmektedir. Döviz kurunun üst yahut alt hudut çizgisini aşması durumunda kura müdahale edilir. Sabit döviz kuru uygulaması için ülke döviz rezervlerinin kâfi seviyede olması ve daima dış finansmandan sağlanması gerekmektedir.
Devalüasyon… Merkez bankası döviz kuruna müdahale edecek kâfi dövize sahip değilse, döviz kurunu yükseltir, yani ulusal paranın pahasını düşürür. Sistemin bu olumsuz özelliğinin yanı sıra enflasyona bağlı olarak dış ödeme dengesizliklerinin oluşması da sistemin bir başka olumsuz tarafıdır.
Bu tipik krizlerden biri Sri Lanka’da yaşanıyor. Birçok bakanın akabinde merkez bankası lideri da istifa etmiş durumda. Ülkede son yaşanan döviz krizi ve yüksek fiyatlardan kaynaklı temel gereksinim unsurlarına erişim sorunu toplumsal olaylara da sebebiyet verdi. Ülke, dış yardıma muhtaçlık duyuyor.
Mısır da un, mercimek ve buğday üzere temel besin hususlarının ihracatını üç ay mühletle yasakladı. Ülke, buğday ithalatçısı ve yüksek fiyatlardan kaçınmak için tahıl ve ekmek sübvansiyon programı uyguluyor. Döviz krizi ve yüksek enflasyon tesiri ağırlaşırken sübvansiyonların sürdürülmesi güç.
Yeni konjonktürde zorluklar… Para ünitelerindeki dalgalanmalar ne kadar geniş olursa, memleketler arası ticaret için o kadar ziyanlı olabilir. Başka yandan; Yüksek besin ve güç fiyatları ile döviz kurlarında dalgalanma olmadığı için gerçekleşecek “devalüasyonlar” da sabit kur rejimi uygulayan ülkelerin ekonomik olarak zorlanmasına neden olacaktır. Büyüyen ekonomiler vakitle sabit bir para siyasetini sürdürmekte zorlanacaklar ve bu da sonunda kartopu tesiri yaparak uygun oranı korumak için daha fazla dolar satın alma muhtaçlığına dönüşecek.
Bugün hala ABD dolarına sabitlenmiş kıymetli sayıda para ünitesi var. Orta Doğu’da, Ürdün, Umman, Katar, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri dahil olmak üzere birçok ülke para ünitesi istikrar için ABD dolarına sabitlenmiştir – petrol zengini ülkelerin petrol için büyük bir ticaret ortağı olarak ABD’ye gereksinimi var. Çin resmi olarak Çin yuanını ABD dolarını içeren bir para ünitesi sepetine sabitlemezken, Çin ihracata dayalı iktisadına yarar sağlamak için yuanın dolara karşı olan döviz kurunu yönetiyor. 2001 yılında yaşanan ekonomik krizden sonra Türkiye, döviz kurlarının piyasadaki arz ve talep şartlarına nazaran belirlendiği dalgalı kur rejimine geçmiştir.
Sonuç? Emtia fiyatlarındaki düşüşün, sabit para ünitelerine sahip emtia ihracatçıları üzerinde, ekonomilerini bütçe açıklarını artırmadan yahut döviz rezervlerini azaltmadan destekleyebilme tarafında zorluk yaşatırken; tam aksisi olarak emtia fiyatlarındaki yükseliş de birebir şimdiki yansımada olduğu üzere bunların alıcısı olan ülkelerin açıklarını ve doğal olarak finansmanını zorlaştırmaktadır. Bu durumda döviz rezervlerini azaltmadan kur pegini savunmak imkansız hale gelmektedir. Bu ekonomik zorlanmalar ise önemli devalüasyon tesirine sebep olabilmektedir.
Kaynak Tera Yatırım
Hibya Haber Ajansı