Enflasyon %60’ı Geçti
Enflasyon ataleti ve yeni dinamikler
Rusya sorununun marjinal etkisi
Geçmiş faktörlerden devreden enflasyon
TÜİK’in açıkladığı Mart ayı enflasyon bilgilerine nazaran, yıllık TÜFE artışı %61,1 ile 2002 sonrası periyodun en yükseği halinde gerçekleşti. Mart ayı ile birlikte domine eden faktör güç fiyatları ve buna bağlı yayılım tesiri olarak görünürken ilerleyen aylarda şayet dinamiklerde değişim olmazsa enflasyonun daha da yükseleceği yahut en âlâ ihtimalle mevcut bantta yüksek seyredeceği muhakkak oluyor. Bu gidişat içinde, enflasyonun düşmesi tarafında gerçek nedenleri gerçek tahlil etmek ve enflasyonun geçiciliği/kalıcılığı sorununa yaklaşmak gerekiyor. Gelişmiş ülke merkez bankaları, geçen yıl enflasyonun süreksiz olduğu üzere kusurlu bir görüş bildirdiler ve tedarik zinciri kırılmaları Rusya krizi ile çok daha bariz hale geldiğinden durumu toparlamak ismine süratle faiz artışlarına yönleniyorlar. TCMB’nin enflasyonun süreksiz jeopolitik faktörlere bağlı olduğu görüşünün ne ölçüde geçerli olduğu ve öngörüldüğü üzere bir dezenflasyon sürecine girilip girilmeyeceği konusuna da bunun üzerinden yaklaşmak gerekir
Enflasyona Mart ayında gelen tesirleri ağır halde Rusya krizi temaslı artan emtia fiyatlarına bağlayabilecek olsak da, enflasyonun sorun olmaya bundan çok evvel başladığını da belirtmek isteriz. Şubat ayında %54,4’e ulaşmış olan enflasyon geçtiğimiz yılın son çeyreğinden itibaren önemli bir hızlanma geçirdi. Bunda ithalden gelen güç, girdi maliyeti tesiri, girdi maliyetlerinden ÜFE aktarmalı TÜFE tesiri, zayıf liranın bütün bu yayılımlara sebep olması üzere etkenler var. Bu durum, global tedarik zincirlerindeki kırılmayla da birleştiğinde bizde çarpan tesiri yaptı. Birebir vakitte istikrarsızlaşan enflasyon beklentileri, geçmiş enflasyonun yeni enflasyon yaratımında da tesirli olmasına neden oldu. İlerleyen devir, bu faktörlerin yeni faktörlerle birleşerek fiyat istikrarı üzerinde olumsuz yaratabileceği bir ortama sahne olabilir. Rusya krizinin de kıymetli bir güç ve hammadde arzı meçhullüğü yarattığını düşünecek olursak, enflasyon konusunda çok daha zorlanacağımızı söyleyebiliriz. Bu ortamda, enflasyon yıl sonuna hakikat baz tesiriyle gerileyecek olsa bile tahminen %50’ye yakın olacaktır.
Merkez bankasının üç aydır bekletmekte olduğu faiz oranı, muhtemelen yakın vakitte bir oynama göstermeyecek. Enflasyondan arındırılmış faiz şu anda bütün emsal piyasaların çok gerisinde eksi %47,1 üzere bir düzeyde. Fiyat istikrarı olgusu ise çok ağır biçimde mali enstrümanlara devredildiği için, faiz artırımı şu kademede beklemiyoruz. İktisat idaresinin büyüme gayelerinin sağlanması noktasında, bu eşiğin çok yüksek tutulduğunu düşünüyoruz. Lakin finansal piyasa faktörleri zorlayıcı epey ve KKM’de girişler devam ederken kur yükselişi de birebir halde devam ederse mevcut siyasetin sürdürülmesi de zorlaşacaktır. Güç istikrarındaki bozulma ve Rusya kaynaklı turizmin beklenen bir azalması, bu yıl cari fazla verilmesi kaynaklı bir döviz girişi olgusuna çok güvenilmemesi gerektiğini gösteriyor.
Bu noktada Fed, jeopolitik riskler ve yüksek petrol fiyatları üzere etkenler fiyat istikrarının en kıymetli meydan okuyucuları olarak görünüyor ve liranın negatif gerçek getiri durumu bu üzere dış risklere karşı hassasiyet derecesini artırabilir. Liranın Mart ayında da en çok bedel kaybeden gelişen ülke para ünitesi olduğunu belirtmek isteriz.
20 Aralık’ta lansmanı yapılan kur muhafazalı mevduat hesapları 25 Mart haftasına ait BDDK bilgilerine nazaran 691 milyar TL büyüklüğe erişmiştir. BDDK datalarında ne kadarının DTH-TL dönüşümü, ne kadarının direkt TL hesabı olduğu detayı yer almamakla birlikte, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklaması bu kırılımın %54’ünün dövizden çevrim, %46’sının direkt TL hesabı açılışı halinde ortaya koymaktadır. 4 Mart tarihli dolar kuru olan 14,21 düzeyi, 21 Aralık’tan itibaren %6,84 dönemsel kur getirisine işaret etmektedir. 20 Aralık sonrası ortalama kuru, ortalama KKM hesabı kur açılışı olarak kabul ettiğimizde dönemsel %7,7 kur artışının Hazine üzerine 10,9 milyar TL, TCMB üzerine ise 12,9 milyar TL maliyet getirdiğini hesap ediyoruz.
Gelişen Piyasalarda Jeopolitik Riskler Olgusu EM kurlarını ayrıştıran faktörler Rusya faktörü Fed kaynaklı tesirler
Birçok merkez bankası için odak noktası, rahatsız edici derecede yüksek enflasyonla uğraş noktasında. Bu Fed ve ECB üzere merkez bankalarının da odak noktasında, gelişen ülkelerin de. Doğal olarak, gelişen ülkeler hem büyük Merkez bankalarının faiz açıklamalarını takip etmek, hem de başta rezerv olmak üzere ekonomik tamponlarını Rusya üzere dışsal dalgalara karşı sağlam tutmak zorundalar. Fed muhtemelen, evvelki öngörülenden daha fazla, muhtemelen bu yıl 6 sefer olabilecek biçimde faiz artırımına gidecek ve Rusya krizinin ne vakit, ne halde çözümleneceği aşikâr değil.
Agresif Fed sıkılaştırması göz önüne alındığında, birçok gelişen ülke para ünitesine karşı daha güçlü bir dolar görünümü kelam konusu olacaktır. Kısmen Fed’in sıkılaşması ve kısmen de lokal piyasaların jeopolitik risklere reaksiyon vermesi nedeniyle de gelişen ülke sınıfı baskı altında kalabilecektir. Rusya-Ukrayna gelişmeleri bir ay öncesine nazaran ağırlaştı ve merkez bankası faaliyetine ek olarak finansal piyasaların temel itici güçleri. Savaşa bölgesel yakınlık ve mülteci hareketleri kaynaklı ekonomik maliyetler Doğu Avrupa finansal istikrarlarını daha çok zorlayacakken, emtia üreticisi birtakım Latin Amerika ülkeleri ise bu durumdan biraz avantaj elde edebilirler. Türkiye hiçbir biçimde bir nakdî sıkılaşma denklemine dahil değil. Rusya ise yaptırımlardan ötürü klasman dışı olmuş durumda, ruble stabilize olmuş olsa da alınıp satılması mümkün değil ve Rusya Merkez Bankası’nın bloke edilen rezervleri bir finansal oynaklığın çözülmesini neredeyse imkansız hale getiriyor.
Geçen ay boyunca Amerika Birleşik Devletleri ve Batılı müttefikleri, Rus kuruluşlarına ve Rus bireylerine karşı sert yaptırımlar uyguladı. Birkaç Rus bankası SWIFT ödeme sisteminden kaldırıldı. Rusya merkez bankasının yurtdışında tutulan döviz cinsinden döviz rezervleri büyük ölçüde donduruldu ve erişilemiyor. Amerika Birleşik Devletleri, Rus petrolünün ithalatını yasakladı ve Birleşik Krallık, 2022’de Rus petrol ithalatını geri kalanına nazaran kademeli olarak kaldıracağını açıkladı. Birçok çokuluslu şirket, Rusya operasyonlarını ya kıymetli ölçüde azalttı ya da bıraktı. ABD’nin Rusya’yı temerrüde düşürene ve barışa razı olmaya zorlayana kadar yaptırımları ilerletebileceğini düşünüyoruz. Buna rağmen, Ukrayna ve Rusya’nın barış sağlayabileceğine dair çok az belirti vardır. Mümkün bir Putin – Zelenskiy görüşmesinin yakında olabileceği belirtiliyor.
Fed Siyaset Sıkılaştırmasını İlerletiyor
50 bps’lik faiz artışları
Enflasyona karşı harekete geçme
Uzun vadeli ekonomik projeksiyonlar
Getiri eğrisi yataylaşması ve resesyon riskleri
Fed, enflasyonu temel göstererek faiz artırımlarına başladı ve bunu muhtemelen yakın devirli bir yahut iki toplantıda 50 bps’lik bir baremle de devam ettirmeyi düşünüyor. Pandemi kaynaklı tedarik zinciri kırılmaları geçen sene hafife alınmış ve enflasyonun geçiciliğine atıfta bulunulmuştu. Bu sene, Merkez bankaları tam da bu yanılsamanın farkına vardıklarında Rusya ve Ukrayna savaşı patlak verdi ve tedarik kırılması, artık yaptırımların da tesiriyle daha derin ve içinden çıkılmaz bir hale geldi.
Sonuç olarak, üretici firmaların planlamalarına ve tüketicilerin harcama davranışlarına tesir eden bu enflasyonist olguların bir sarmala yol açması çok mümkündür. Kelam konusu etmenler hem orta malı, hem son mal üzerinden enflasyonu tetikleyecek, işgücü piyasası ilerlerken daha fazla fiyat artışı talebi yol açacak ve talep/işletme maliyeti üzerinden yeni enflasyon oluşacaktır. Fiyatların artması beklentisiyle tüketiciler, erken tüketim yaparak talepte dalgalanmalara sebep olacak ve artış trendindeki fiyatlar geleceğe dair beklentileri bozacaktır.
Fed, bu olguların önüne geçmek istiyor. Bunu yaparken, geçmiş “enflasyonu hafife alma” davranışının getirebileceği risklerle karşı karşıya olacaktır. Nakdî sıkılaşmanın çoka kaçmasının, faiz artışlarının çok süratli formda gerçekleştirmesi ve ekonomiyi de sakinlik döngüsüne sokması ihtimali bulunmaktadır. Getiri eğrisine yansıyan durum da bununla alakalıdır. 2 ve 10 yıllık tahvil faizleri ortasındaki makas resesyon eşiklerine hakikat gerilemiş durumda, hatta bir orta 2 yıllık tahvil faizi 10 yıllık tahvil faizinden daha yüksek olmuştu. Fed’in daha çok baktığı 3 aylık – 10 yıllık spread bir ayrışım gösterdiği için, şu an Merkez bankası nezdinde bir resesyon önceliklendirmesi yok. Piyasa profesyonelleri ise resesyon olgusundan daha çok kaygı ediyor.
Fed, bu belirttiğimiz sıkılaşma olgusunun içindeki tek gelişmiş ülke merkez bankası değildir. Avrupa Merkez Bankası, aylık tahvil alımlarının suratının Haziran ayına kadar 20 milyar avroya düşmesiyle tahvil alımlarının azaltılmasını daha da hızlandırma planlarını açıkladı. Gerçekten, kısa bir müddet sonra niceliksel genişleme sona erecektir. Bu yılın sonuna yanlışsız olan bir süreçte ise ECB’nin birinci faiz artırımını yapmasına açık kapı olduğu görülüyor. Bu, direkt olarak Rus krizine yatkınlık bakımından daha hudutlu bir ekonomik potansiyele sahip olan bölge açısından, mali sıkılaşmadan kaynaklı sakinlik riskini artıran bir durumdur.
Kaynak Tera Yatırım
Hibya Haber Ajansı