Enflasyon ataleti ve yeni dinamikler, Rusya sıkıntısının marjinal tesiri, Geçmiş faktörlerden devreden enflasyon.
TÜİK’in açıkladığı Mart ayı enflasyon datalarına nazaran, yıllık TÜFE artışı %61,1 ile 2002 sonrası periyodun en yükseği halinde gerçekleşti. Mart ayı ile birlikte domine eden faktör güç fiyatları ve buna bağlı yayılım tesiri olarak görünürken ilerleyen aylarda şayet dinamiklerde değişim olmazsa enflasyonun daha da yükseleceği yahut en düzgün ihtimalle mevcut bantta yüksek seyredeceği muhakkak oluyor. Bu gidişat içinde, enflasyonun düşmesi istikametinde gerçek nedenleri yanlışsız tahlil etmek ve enflasyonun geçiciliği/kalıcılığı sorununa yaklaşmak gerekiyor. Gelişmiş ülke merkez bankaları, geçen yıl enflasyonun süreksiz olduğu üzere yanılgılı bir görüş bildirdiler ve tedarik zinciri kırılmaları Rusya krizi ile çok daha bariz hale geldiğinden durumu toparlamak ismine süratle faiz artışlarına yönleniyorlar. TCMB’nin enflasyonun süreksiz jeopolitik faktörlere bağlı olduğu görüşünün ne ölçüde geçerli olduğu ve öngörüldüğü üzere bir dezenflasyon sürecine girilip girilmeyeceği konusuna da bunun üzerinden yaklaşmak gerekir.
Enflasyona Mart ayında gelen tesirleri ağır formda Rusya krizi irtibatlı artan emtia fiyatlarına bağlayabilecek olsak da, enflasyonun sorun olmaya bundan çok evvel başladığını da belirtmek isteriz. Şubat ayında %54,4’e ulaşmış olan enflasyon geçtiğimiz yılın son çeyreğinden itibaren önemli bir hızlanma geçirdi. Bunda ithalden gelen güç, girdi maliyeti tesiri, girdi maliyetlerinden ÜFE aktarmalı TÜFE tesiri, zayıf liranın bütün bu yayılımlara sebep olması üzere etkenler var. Bu durum, global tedarik zincirlerindeki kırılmayla da birleştiğinde bizde çarpan tesiri yaptı. Birebir vakitte istikrarsızlaşan enflasyon beklentileri, geçmiş enflasyonun yeni enflasyon yaratımında da tesirli olmasına neden oldu. İlerleyen periyot, bu faktörlerin yeni faktörlerle birleşerek fiyat istikrarı üzerinde olumsuz yaratabileceği bir ortama sahne olabilir. Rusya krizinin de değerli bir güç ve hammadde arzı meçhullüğü yarattığını düşünecek olursak, enflasyon konusunda çok daha zorlanacağımızı söyleyebiliriz. Bu ortamda, enflasyon yıl sonuna gerçek baz tesiriyle gerileyecek olsa bile tahminen %50’ye yakın olacaktır.
TCMB siyaset faizi ve TÜFE enflasyonu karşılaştırması… Kaynak: Bloomberg, TCMB, TÜİK
Merkez bankasının üç aydır bekletmekte olduğu faiz oranı, muhtemelen yakın vakitte bir oynama göstermeyecek. Enflasyondan arındırılmış faiz şu anda bütün emsal piyasaların çok gerisinde eksi %47,1 üzere bir düzeyde. Fiyat istikrarı olgusu ise çok ağır formda mali enstrümanlara devredildiği için, faiz artırımı şu evrede beklemiyoruz. İktisat idaresinin büyüme amaçlarının sağlanması noktasında, bu eşiğin çok yüksek tutulduğunu düşünüyoruz. Fakat finansal piyasa faktörleri zorlayıcı hayli ve KKM’de girişler devam ederken kur yükselişi de birebir biçimde devam ederse mevcut siyasetin sürdürülmesi de zorlaşacaktır. Güç istikrarındaki bozulma ve Rusya kaynaklı turizmin mümkün bir azalması, bu yıl cari fazla verilmesi kaynaklı bir döviz girişi olgusuna çok güvenilmemesi gerektiğini gösteriyor.
Bu noktada Fed, jeopolitik riskler ve yüksek petrol fiyatları üzere etkenler fiyat istikrarının en değerli meydan okuyucuları olarak görünüyor ve liranın negatif gerçek getiri durumu bu üzere dış risklere karşı hassasiyet derecesini artırabilir. Liranın Mart ayında da en çok kıymet kaybeden gelişen ülke para ünitesi olduğunu belirtmek isteriz.
20 Aralık’ta lansmanı yapılan kur muhafazalı mevduat hesapları 25 Mart haftasına ait BDDK bilgilerine nazaran 691 milyar TL büyüklüğe erişmiştir. BDDK datalarında ne kadarının DTH-TL dönüşümü, ne kadarının direkt TL hesabı olduğu detayı yer almamakla birlikte, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklaması bu kırılımın %54’ünün dövizden çevrim, %46’sının direkt TL hesabı açılışı formunda ortaya koymaktadır. 4 Mart tarihli dolar kuru olan 14,21 düzeyi, 21 Aralık’tan itibaren %6,84 dönemsel kur getirisine işaret etmektedir. 20 Aralık sonrası ortalama kuru, ortalama KKM hesabı kur açılışı olarak kabul ettiğimizde dönemsel %7,7 kur artışının Hazine üzerine 10,9 milyar TL, TCMB üzerine ise 12,9 milyar TL maliyet getirdiğini hesap ediyoruz.
Gelişen Piyasalarda Jeopolitik Riskler Olgusu
EM kurlarını ayrıştıran faktörler
Rusya faktörü
Fed kaynaklı tesirler
Birçok merkez bankası için odak noktası, rahatsız edici derecede yüksek enflasyonla gayret noktasında. Bu Fed ve ECB üzere merkez bankalarının da odak noktasında, gelişen ülkelerin de. Doğal olarak, gelişen ülkeler hem büyük Merkez bankalarının faiz açıklamalarını takip etmek, hem de başta rezerv olmak üzere ekonomik tamponlarını Rusya üzere dışsal dalgalara karşı sağlam tutmak zorundalar. Fed muhtemelen, evvelki öngörülenden daha fazla, muhtemelen bu yıl 6 sefer olabilecek biçimde faiz artırımına gidecek ve Rusya krizinin ne vakit, ne biçimde çözümleneceği aşikâr değil.
Agresif Fed sıkılaştırması göz önüne alındığında, birden fazla gelişen ülke para ünitesine karşı daha güçlü bir dolar görünümü kelam konusu olacaktır. Kısmen Fed’in sıkılaşması ve kısmen de mahallî piyasaların jeopolitik risklere reaksiyon vermesi nedeniyle de gelişen ülke sınıfı baskı altında kalabilecektir. Rusya-Ukrayna gelişmeleri bir ay öncesine nazaran ağırlaştı ve merkez bankası faaliyetine ek olarak finansal piyasaların temel itici güçleri. Savaşa bölgesel yakınlık ve mülteci hareketleri kaynaklı ekonomik maliyetler Doğu Avrupa finansal istikrarlarını daha çok zorlayacakken, emtia üreticisi birtakım Latin Amerika ülkeleri ise bu durumdan biraz avantaj elde edebilirler. Türkiye hiçbir formda bir nakdî sıkılaşma denklemine dahil değil. Rusya ise yaptırımlardan ötürü klasman dışı olmuş durumda, ruble stabilize olmuş olsa da alınıp satılması mümkün değil ve Rusya Merkez Bankası’nın bloke edilen rezervleri bir finansal oynaklığın çözülmesini neredeyse imkansız hale getiriyor.
Geçen ay boyunca Amerika Birleşik Devletleri ve Batılı müttefikleri, Rus kuruluşlarına ve Rus bireylerine karşı sert yaptırımlar uyguladı. Birkaç Rus bankası SWIFT ödeme sisteminden kaldırıldı. Rusya merkez bankasının yurtdışında tutulan döviz cinsinden döviz rezervleri büyük ölçüde donduruldu ve erişilemiyor. Amerika Birleşik Devletleri, Rus petrolünün ithalatını yasakladı ve Birleşik Krallık, 2022’de Rus petrol ithalatını geri kalanına nazaran evreli olarak kaldıracağını açıkladı. Birçok çokuluslu şirket, Rusya operasyonlarını ya değerli ölçüde azalttı ya da bıraktı. ABD’nin Rusya’yı temerrüde düşürene ve barışa razı olmaya zorlayana kadar yaptırımları ilerletebileceğini düşünüyoruz. Buna rağmen, Ukrayna ve Rusya’nın barış sağlayabileceğine dair çok az belirti vardır. Mümkün bir Putin – Zelenskiy görüşmesinin yakında olabileceği belirtiliyor.
Gelişmekte olan ülkelerin enflasyondan arındırılmış getiri durumları (Politika faizi-enflasyon=reel faiz) (Kaynak: Bloomberg)
Kaynak Tera Yatırım
Hibya Haber Ajansı