Herhalde çok az ülkeye nasip olmuştur küllerinden yeninden doğmak. On âlâ yıl evvel yakın tarihin görüp görebileceği en büyük emperyal çullanmayla karşı karşıya kalan Suriye, bu uzun süren çatışmadan yaralı lakin yıkılmadan çıkmayı başardı. Elbette …
Herhalde çok az ülkeye nasip olmuştur küllerinden yeninden doğmak. On yeterli yıl evvel yakın tarihin görüp görebileceği en büyük emperyal çullanmayla karşı karşıya kalan Suriye, bu uzun süren çatışmadan yaralı ancak yıkılmadan çıkmayı başardı. Elbette hayranlık uyandıran direnme yeteneğinin yanı sıra savaşın son evresinde dayanağına koşan Rusya’nın da sayesinde.
Bekledikleri olmadı. Bölgenin en güçlü oyun kurucularından -Şam’sız kuş uçmaz denilirdi hep- Suriye 12 yıllık harika bir direnişin akabinde zaferle geri döndü Arap Ligi’ne. Onu üyelikten atan başta Suudi Arabistan olmak üzere Arap ülkeleri bugün (19 Mayıs) Suudi Arabistan’ın Cidde kentinde Suriye Arap Cumhuriyeti Devlet Lideri Beşar Esad’ı ağılıyor.
Yıllardır süren savaşın hem Suriye’yi çökertemediği hem de çıkmaza girdiği ortada. Esad ülkesinin büyük bir kısmına, tüm büyük kentlere artık hakim. Muhalif kümeler ile ABD dayanaklı Kürt güçleri hem kuzey hem de doğu Suriye’nin büyük kısmını denetim ediyor. Bu durumun yakın vakitte değişeceğine dair bir gösterge de yok. Fakat bu türlü de olsa Esad’ın yıkılmaz oluşu da bir gerçek. Münasebetiyle bölgesel bir “aktör“ olarak eski gücüne de kavuşabilir Suriye.
Ne manaya geliyor?
Her şeyden evvel bu gelişme bölgesel yine yapılanmanın bir kesimi. Tıpkı vakitte ABD’nin bölgede rolünün azaldığının da bir göstergesi. Şam’ın tekrar Arap dünyasına kabulüne Washington’un itirazları bir işe yaramadı zira. Uzun sürmüş çatışmalarda asla boyun eğidirememiş Suriye’yle düşman kalmaktansa onunla yine barışmak Arap Birliği mensubu ülkelerin de lehine. Zira süregelen çatışmaların ne vakit biteceği bilinmiyor o nedenle “rejimi“ boykot etmenin de bir manası yok.
Çin’in tesirini unutmayalım
Suriye’nin Arap Birliği’ne tekrar dönmesinde, Suudi Arabistan ile İran’ın Çin’in arabuluculuğunda ortalarındaki bağları güçlendirmesinin de tesiri var haliyle. Bu iki bölgesel rakibin ortalarındaki gerginliğe son vermeleri, parmaklarının bulunduğu Suriye ile Yemen krizlerinin yatışmasına da katkıda bulundu.
Sakin dış siyasetini “proaktif dış politika“ya dönüştüren Çin’in bölgesel problemlere müdahil olmaktan kaçınma tavrını terketmesinin en azından Ortadoğu’ya nasıl yansıdığını görebiliyoruz. Gerginliklerin azaltılmasında büyük tesiri olduğu ortada.
Sahaya nasıl yansıyacak
Suriye’nin Arap Birliği’ne tekrar dönmesinin muhalif kümeler üzerinde önemli bir moral bozukluğuna yol açacağı malum. Bu durum muhaliflere “artık başınızın devasına bakın“ manasına da geliyor zira.
Laf ortamızda, Arap Birliği’nde bir sandalyeye sahip olmanın çok da fazla bir ehemmiyeti yok. Lakin Suriye açısından emperyal güçlerin yardakçısı ülkelere tükürdüklerini yalatması açısından epey değerli. Ayrıyeten Suriye’ye muhalifler karşısında güç kazandırmanın, bir de Arap dünyası ile ticaretini arttırmanın dışında bir yararı da olmayacak. Zira hala ülkeye ABD/Avrupa yaptırımları sürüyor. Hasebiyle ticaret yapsalar da bu yaptırımlar nedeniyle Arap ülkeleri Suriye’nin tekrar inşasında kolay kolay yer alabilecek değiller.
Bölgedeki, Suudi Arabistan-İran normalleşmesinin de tesiriyle şu an oluşmuş istikrar sürerse Körfez ülkelerinden de Suriye’ye yönelik yatırım atağı gelebilir, ticaretin yanı sıra.
Türkiye ne yapacak?
Uzun sürmüş dışlanmışlıktan kurtulmuş bir Suriye’de hangi münasebetle olursa olsun Türk askeri varlığının sonra ermesi gerekiyor. “Emevi Camii’nde namaz kılma“ bahtı ortadan kalkan Türkiye‘nin, barışmak için attığı adımlar Esad’ın “önce topraklarımdan çekil“ kaidesine takılıyor. AKP iktidarı uyguladığı Suriye siyaseti nedeniyle sistemsiz göçmen cenneti haline getirdiği ülkeden, göçmenleri kurallara, insani prensiplere uygun geri göndermenin yolunun Şam ile anlaşmaktan geçtiğini artık anlamak zorunda.
Çünkü Suriye’de savaş bitti ancak Türkiye hala o savaşın “mirasıyla“ boğuşup duruyor.