Haftanın en kıymetli ekonomik data olayı olarak öne çıkan ABD Mart ayı enflasyonu hem dışsal fiyat baskılarının, hem de gelir aşınması tesirinin büyüdüğünü göstermesi bakımından kıymetli olacak. Mart ayı için iddia edilen yıllık enflasyon oranı %8,4, bu da enflasyonun Şubat ayındaki %7,9’dan üst hareket ederek Aralık 1981’den sonra yeni bir tepe oluşturacağı manasına geliyor. Çekirdek enflasyonda da %6,6 düzeyine (Ağustos 1982’den beri en yüksek) yanlışsız artış bekleniyor. Rusya-Ukrayna krizi, artan emtia fiyatları ve tedarik zincirlerindeki aksama, enflasyondaki üst istikametli riskleri destekledi. Ukrayna savaşından evvel de yüksek olan petrol ve öteki emtia fiyatları Mart ayının başında yüksek düzeyler test etti. İş maliyetlerinin Mart ayında 2008’den bu yana görülmemiş bir oranda arttığını gösteren öncü göstergeler, enflasyonda şimdi en berbatın test edilmediğine yönelik tasaları artırmaktadır. Bu yüksek maliyetler giderek müşterilere yansıtılmakta ve bu da ABD’de rekor enflasyon oranlarına yol açmaktadır.
Fed’in yüksek enflasyonla artan bir kararlılıkta çaba edeceğine dair olan inanç bakımından bilgilerin yönlendirmesi elbette değerli olacak. Üretim maliyetleri tedarik zincirlerindeki problemler nedeniyle artan bir baskıyla yükselişini sürdürmektedir. Artışın kıymetli bir kısmı gaz fiyatlarından kaynaklanacak, fakat besin, barınma ve hizmet bölümlerinde de güçlü artışlar öne çıkabilir. Pompa fiyatlarının Mart ayında yaklaşık %20 artması, enflasyona da muhtemelen tek başına 1 puana yakın bir ekleme yapacak ki, piyasa beklentisinden sapma aralığını bu değişken tek başına artırabilir. ABD firmalarının satış fiyatları geçen ay yükselmeye devam etti, konsensüs beklentileri de emsal biçimde Ukrayna savaşı ve ekonomik kriz yerinde daha süratli enflasyona işaret ediyor. Ukrayna işgalinin ziraî emtia fiyatları üzerinde de ek üst istikametli baskı yaratması bekleniyor. Besin maliyeti enflasyonundaki daha fazla artış toplumun fiyatlı kesitinin alım gücü üzerindeki asıl darbe vurucu etkiyi oluşturmakta, zira isteğe bağlı olmayan harcamalardaki bu derece bir artış baskısı, toplam talebi düşürmekle kalmaz, otonom tüketim yetisinin de azalmasına neden olarak iktisat üzerindeki genele yayılan baskı tesirini oluşturur.
Enflasyon alt kategorileri ve katkı dereceleri… Kaynak: Bloomberg, Bureau of Labor Statistics
Fed’in yüksek enflasyonla gayrette artan kararlılığına işaret eden Mart ayı FOMC toplantı tutanakları, daha fazla şahinleşmeye açık kapı bıraktı. Mart ayı TÜFE bilgileri, piyasada oluşan Mayıs ayında 50 baz puanlık faiz artışı görüşlerini teyit eder nitelikte olacaktır. Fed’in takip eden toplantılarda da proaktif hareket etme beklentisi artmaktadır. Rusya ve Ukrayna savaşının meçhullüğü Fed’i Mart ayında 50 baz puanlık bir adım atmaktan alıkoymuştu. Başta Powell olmak üzere, Fed’in içinde açıklama yapan üyeler de daha agresif faiz artırımlarına ve süratli bilanço indirimlerine yeşil ışık yakmakta, beklentilerin artmasına neden olmaktadırlar. Vadeli fonların hareketi Mayıs ve Haziran’da 50 baz puan beklentisini radarda tutmakta, Temmuz ayında çift tesirli bir faiz artışı olma ihtimali ise artmaktadır. ABD 10 yıllık tahvil faizleri, kelam konusu enflasyon ve sıkılaşma olgularının fiyatlandırılması sonucunda %2,80 bandının üzerine gerçek atılmış durumda.
Fed faiz artırımlarının tesirini, bilanço indirimiyle de artırmayı planlamaktadır. Fed tutanaklarında bunun planlaması ortaya konuldu. Buna nazaran, ayda 95 milyar dolarlık baremle bilanço küçültme operasyonu başlayacak, bu küçülmenin 60 milyar doları Hazine borçlanma araçlarından, 35 milyar doları MBS’lerden yapılacak. Fed, her üç ayda bir planı tekrar kıymetlendirecek. Bilançonun 9 trilyon dolar civarında olduğu düşünülecek olursa, Fed’in pandemi öncesi portföy konumuna dönmesi için varlık satımını hızlandırması ve itfalara ek olarak direkt satış yapması gerekebilir. Fed’in 2017 model sıkılaşmasında bilanço varlıkları 50 milyar dolar küçültüldüğü için, bu daha agresif ve süratli bir sıkılaşma olacağı manasına geliyor.
Özet olarak; Fed üst taraflı bir fiyat sarmalının ve bozulan tüketici ve üretici davranışları üzerinden kalıcı olabilecek bir enflasyonun önüne geçmeyi hedefliyor. Para siyasetinin fonksiyonelliği açısından faiz artırımlarının bu beklenti bozulmasını önlemesi gerekli, yoksa yükselecek bir terminal oran iktisada ziyan verecek ve finansal şartlardaki sıkılaşmanın çoka kaçmasına neden olacaktır. Fed’in katı hareket etmeye muhtaçlık duyması, enflasyonu yakalama kadar enflasyonu düşürmeyi de sağlamalı. Fed’in 0,25 baz puanlık faiz artışlarının bile para hareketlerine çarpan tesiri düşünüldüğünde, 0,50 baz puanlık bareme kayması bile gereğince tesir artırıcı bir atak.
Bu nedenle, enflasyonun projekte edilen düzeylerden düşüşünü sağlama ve Fed’in %2 gayesiyle uyumluluk sağlaması gerekliliği ortada. Kimi çok artmış kalemlerin olağanlaşması ve gelecek yıl bahar aylarından itibaren bu yılın yüksek birtakımın işlemesi enflasyonun tepe düzeylerden gerilemesine ve ılımlılaşmasına yardımcı olabilir. Lakin pandemi sonrasında düzelme beklenen kalemlerde (ikinci el araç, konut, hizmet) olduğu üzere, savaş sonrası yahut dönemsel tesir sonrasında düzelme beklenen kalemlerde de (enerji, mal enflasyonu kategorileri) Fed çok itimat içinde olmak üzere bir yanılgı yapmamalı. Zira enflasyonun süreksiz olduğu savı, yeni değişkenlerle çürümüş durumda.
Kaynak Tera Yatırım
Hibya Haber Ajansı