2025 çocuklara iyi gelmedi: Yoksulluk derinleşti, şiddet arttı

Yoksulluk, 2025 yılında da çocukların hayatındaki en belirleyici risk olmaya devam etti. Çocuklara yönelik şiddet daha çok görünür hale geldi. İhmal ve istismar bildirimleri önceki yıllara göre yükseldi ancak koruma aynı hızda artmadı. Çocuk Alanında Çalışan Avukatlar Ağı (ÇAÇAV) tarafından hazırlanan “Çocuk Haklarında 2025’te Neler Oldu” başlıklı çalışmaya göre 2025, çocuk hakları açısından görünürlüğün arttığı bir yıl oldu.

Çocuklar hakkında kararlar alındı. Çocuklarla daha az karar alındı. Çocuk katılımı hukuki çerçevede tanınsa da uygulama bu sene de sınırlı kaldı. Çocuk adaleti 2025’te daha çok tartışıldı. Alternatif ve onarıcı adalet yaklaşımları gündemde olsa da uygulama sınırlıydı. Çocuk işçiliği 2025’te de gündemden düşmedi.

PROTEİN ALAMIYORLAR

Derin Yoksulluk Ağı kurucusu Hacer Foggo, Türkiye’nin 2026’ya, çocuk yoksulluğunun derinleştiği, okul dışında kalan çocuk sayısının ve çocuk işçiliğinin arttığı, giderek geri dönüşü zorlaşan bir dönemde girdiğini hatırlatarak “TÜİK’e göre çocukların yüzde 30.4’ü maddi yoksunluk içinde, yüzde 39.5’i ise yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında. Bu oranlar Türkiye’yi AB ülkeleri arasında en yüksek risk grubuna taşıyor” diyor. Bu durumun yalnızca istatistiklerden ibaret olmadığını, sahada yıl boyunca çalışırken kira ve gıda fiyatları arttıkça okul beslenmesini götüremediği için okula gitmek istemeyen, devamsız kaldığında kardeş bakımı yapan, ev işi üstlenen, çalışmak zorunda bırakılan çocuklarla karşılaştığını anlatıyor.

Çocukluğun, korunması gereken bir dönem olmaktan çıkıp erken yaşta yetişkinliğe zorlanma haline dönüştüğüne dikkat çeken Foggo şöyle devam ediyor: “Bu durum yalnızca eğitim kaybı değil, çocukların oyundan, dinlenmeden ve güvenli gelişim alanlarından sistematik biçimde kopması anlamına geliyor.

Özellikle annelerden, ergenlik çağındaki çocukların yoksulluk nedeniyle akran zorbalığına maruz kaldığını, kıyafetleri ve okul beslenmesi götürememeleri nedeniyle utanç yaşadıklarını ve bu nedenle okula gitmekten kaçındıklarını dinledim. Nitekim veriler de bunu doğruluyor: Her 10 çocuktan biri günlük taze meyve-sebze tüketemiyor, her 4 çocuktan biri düzenli protein alamıyor. Yetersiz beslenmeye bağlı bodurluk oranının yüzde 5.5 seviyesinde seyretmesi, sorunun artık geri dönüşü zor bir eşiğe geldiğini gösteriyor. Okul beslenmesi koyamayan çocuklar derse odaklanamıyor; açlık, devamsızlığı ve okul terkini hızlandırıyor.

ÇOCUK HAKLARI İHLALİ

Barınma güvencesizliği ve sağlığa erişimde de ciddi sorunlar yaşanıyor. Sürekli taşınan, karanlıkta kalan, soğukta uyuyan çocuklar için öğrenme, dikkat ve gelecek kurma kapasitesi sistematik olarak geri dönüşü zor biçimde zayıflıyor. 15-17 yaş grubunda işgücüne katılım oranının dört yılda yüzde 16.2’den yüzde 24.9’a yükselmesi ve MESEM kapsamında yüz binlerce çocuğun haftanın büyük bölümünü işletmelerde geçirmesi, 1.5 milyon çocuğun örgün eğitim dışında olması, çocuk emeğinin geçici bir kriz değil, kalıcı bir yoksulluk döngüsüne dönüştüğünü gösteriyor.

Sonuç olarak yaşananlar, bir çocuk yoksulluğu meselesi olmaktan çıkmış, açık bir çocuk hakları ihlaline dönüşmüştür. Çocuğun beslenme, barınma, sağlık ve eğitim hakkı birlikte güvence altına alınmadıkça bu yaralar derinleşerek taşınmaya devam edecektir. Çocuk yoksulluğu artık bir alarm değil, acil durum. Bu aciliyetin 2026’da daha görünür hale gelmesini ve çocuk yoksulluğunun erken, bütüncül ve hak temelli programlarla önlenebilir olduğunun kabul edilmesini istiyorum. Derin Yoksulluk Ağı olarak çocuklar için gıda, giysi ve tablet desteği amacıyla bir yeni yıl kampanyası başlattık. Bir çocukla dayanışmak, yalnızca bugününü değil, o çocuğun yarınını da değiştiriyor ve yaşadığı mahallede bir kelebek etkisi yaratarak pek çok hayatı dönüştürüyor. Bunu gördüm. Buna tanık oldum, bu yüzden 2026’da da dayanışma yaşasın.”

OKULA AÇ GİTMESİNLER

Derin Yoksulluk Ağı “Bir bağış yap; bir çocuğun kışı ve geleceği değişsin. Üşümesin, aç kalmasın, okuldan kopmasın” sloganıyla herkesi çocuklara bağış yapmaya çağırıyor.

- Çocuklar okul yolunda üşümesin: MONT VE BOT DESTEĞİ

- Okul masrafı okul bıraktırmasın: KIRTASİYE DESTEĞİ

- Çocuklar okula aç gitmesin: BESLENME DESTEĞİ

- Genç kızlar pedine erişsin: HİJYEN DESTEĞİ

DESTEK VERİLEN ÇOCUK VE ANNELERDEN:

- Ben de zenginler gibi beslenme götürüyorum.

- Artık ben de zengin çocuklar gibi okulda muz, mandalina yiyorum.

- Çocuklarım yerde uyuyor, iki çekyat alamıyorum.

- Çamaşır makinesi almayı çok istiyorum.