Türkiye’nin bölgedeki etkisi sürüyor: Suriye’de Türk Lirası kullanımı devam ediyor!

Aralık ayından bu yana Ahmed Şara liderliğindeki yönetim, Suriye’de para birliğini sağlamak için adımlar atıyor. Ancak iç savaş süresince Türkiye destekli muhaliflerin kontrolünde kalan bölgelerde Türk Lirası (TL) hâlâ yaygın şekilde kullanılıyor.

Afrin, Cerablus ve El Bab gibi bölgelerde TL kullanımı, savaş döneminde başlamıştı. Şara’nın lideri olduğu Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) de İdlib’i kontrol ettiği dönemde TL’yi zorunlu kılmıştı.

Türkiye ile yoğun ticaretin yanı sıra eğitim, sağlık, elektrik, temizlik ve posta hizmetleri de bu bölgelerde büyük oranda Türkiye tarafından sağlanıyordu.

EKONOMİK VE SİYASİ ETKİLERİ

Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) Araştırma Direktörü Yardımcısı Doç. Dr. Cevat Giray Aksoy, TL kullanımının bölgede istikrar için kritik olduğunu vurguladı:

"Maaşların Türkiye tarafından düzenli olarak TL ile ödenmesi, eğitim, sağlık ve altyapı hizmetlerinin aksamadan yürümesini sağladı ve bu da politik olarak kırılgan olan bölgelerde tansiyonu düşürdü."

Aksoy, bunun Türkiye açısından da “yumuşak güç” stratejisinin bir parçası olduğunu belirtti. Ancak Şara, 8 Aralık 2024’te tüm ülkede sadece Suriye Lirası’nın kullanılacağını duyurmuştu.

GEÇİŞ SÜRECİNDE ZORLUKLAR

İdlib’de yerel yönetimde çalışan Ahmed, TL’den Suriye Lirası’na geçişin karmaşa yaratacağını ifade ediyor:

"İdlib’de hükümete bağlı çalışanlar hâlâ PTT ofisleri üzerinden Türk Lirası’yla maaş alıyor. Alışverişimizi, ödemelerimizi hep TL ile yapıyoruz."

Şara yönetimi ayrıca Türkiye ile sınır kapılarından giren mallara gümrük vergisi uygulamaya başladı. Bu karar, vergisiz ürünlerin daha ucuz olduğu İdlib’de fiyat artışlarına yol açtı.

HİZMETLER HÂLÂ TÜRKİYE’DEN

Halep kırsalı, İdlib ve Afrin gibi bölgelerde elektrik ve telefon hizmetleri Türk kurumları tarafından sağlanıyor. Bölge halkı, bu hizmetlerde Türkiye’nin rolünün büyük olduğunu söylüyor.

TED Üniversitesi’nden Doç. Dr. Bezen Coşkun ise Şara’nın adımlarını merkezi hükümetin egemenliğini güçlendirme çabası olarak değerlendiriyor.

TÜRKİYE’NİN POLİTİKASI VE TİCARET İLİŞKİLERİ

Türkiye, 2016’dan bu yana dış ticarette yerel para kullanımını teşvik ediyor. Suriye’de Türkiye destekli yönetimlerin kontrolündeki bölgelerde TL kullanılması da bu politikanın bir parçasıydı.

Şam ile diplomatik ilişkilerin yeniden başlamasıyla, Türkiye Geçici Hükümet’in varlığını sonlandırdı. Ancak bölgedeki kamu çalışanları hâlâ maaşlarını TL ile alıyor.

Cerablus’ta görev yapmış eski bir yönetici, bölgedeki ticaretin hâlen TL ile sürdüğünü, devlet bankalarının her iki para birimiyle de işlem yaptığını belirtiyor.

TL’NİN AZALMASI TÜRKİYE’Yİ NASIL ETKİLER?

2024’te Türkiye’nin Suriye’ye ihracatı 2 milyar dolar, ithalatı ise 437,5 milyon dolar oldu. Aksoy’a göre TL kullanımının azalması Türkiye ekonomisine kısa vadede ciddi bir etkide bulunmayacak.

HTŞ’nin kurduğu şirketler ise bugün Şam’dan yönetiliyor. 61 yıllık Baas yönetiminde Esad ailesine yakın isimlerin elinde olan ekonomik ağlar, yeni yönetime yakın iş insanlarına aktarılıyor.

Doç. Dr. Coşkun’a göre Türkiye, Suriye’de barış sağlandıktan sonra yeniden inşa sürecinde yer almayı hedefliyor. TL’nin kullanımı ise bu hedef açısından belirleyici olmayacak.