Dünyada Düşüyor, Türkiye’de Değişmiyor; Kriz Süt Fiyatlarını da vurdu!

1 Haziran dünya süt günü kutlanıyor. Türkiye’de süt hala az tüketilirken, süt fiyatları bilhassa sonbahardan sonra fırlamış bulunuyor. Dünya genelinde yaşanan yükselişten Türkiye de hissesini alırken, 2023 başında başlayan süt fiyatlarındaki düşüş Türkiye’deki fiyatlara yansımadı. Uygun haberse, yakın vakitte artırım olmayacağı…

Yaklaşık 8 bin yıl evvel sığırlar evcilleştirilirken, Sümer Uygarlığı’nın Ur kentindeki ispatlara nazaran, insanoğlu da 5 bin yıldan beri süt içiyor. Protein ve kalsiyum kaynağı olan süt, insanların beslenmesinde çok kıymetli bir yer tutuyor.

Bu nedenle de sütün sıhhat için değerini vurgulamak gayesiyle 1 Haziran ‘Dünya Süt Günü’ Birleşmiş Milletler tarafından 1956 yılından beri, Türkiye’de de 1991 yılından beri kutlanıyor.

Ancak artan besin fiyatlarından süt de nasibini aldı. Türkiye’de Ulusal Süt Konseyi’nin datalarına nazaran, 2011 yılında çiğ süt tavsiye kararı 735 kuruşken, 2015 yılında bir lira 15 kuruşa yükseldi. 2021 yılında çiğ sütün litre tavsiye fiyatı 2 lira 80 kuruşa, 2022’de ise 8 lira 50 kuruşa yükseldi. Ulusal Süt Konseyi’nin tavsiye kararı 2023 için bir sayı belirtmezken, sokakta satılan çiğ sütün litre fiyatı 18 liraya, marketlerde satılan çiğ sütün litre fiyatı ise 20 lirayı geçmiş bulunuyor.

Kutu sütlerin fiyatı ise ayrıyeten el yakıyor. Kutuda satılan uzun raf ömrüne sahip olan UHT süt 27 liradan, pastörize süt fiyatı 35 liradan satılıyor.

Küresel süt fiyatları yükseldi

Küresel süt fiyatları da 2016’dan sonra yükselişe geçti. Süt eserleri piyasasını tahlil eden ve süt üreticilerinin referans olarak gösterdiği İtalyan Süt Eserleri Ekonomik Danışmanlık CLAL bilgilerine nazaran, 2016’da 100 kilo sütün fiyatı yaklaşık 30 dolar (litresi 0.30 dolar yani 6 lira 21 kuruş) 2022 sonunda 55 dolara (Bir litresi 0.55 dolar, yani 11 lira 40 kuruş) yükseldi. Lakin global süt fiyatları 2023 itibariyle düşüşe geçti. 2023 Mart ayında global 100 kilo süt fiyatı 50 dolara (Bir litresi 0.50 dolar yani 10 lira 36 kuruş) indi. Avrupa’da da benzeri bir durum yaşandı. 2016 yılında 25 euro olan (bir litresi 0.25 euro 5 lira 55 kuruş) 100 kilo sütün fiyatı, Aralık 2022’de 58 euroya kadar yükselirken, Mart ayında 50 euroya kadar düştü. Böylelikle Aralık 2022’de Avrupa’da bir litre sütün fiyatı 0.58 euro yani 12 lira 88 kuruşken, mart ayında bu fiyat 0.50 euroya yani 11 lira 11 kuruşa inmiş bulunuyor.

Dünyada süt fiyatları düşerken, Türkiye’de fiyatlar düşmüyor. Bilhassa geçen sonbaharda artmaya başlayan süt fiyatlarına yakın vakitte artırım yapılmaması bekleniyor. Süt fiyatlarının artmasına maliyetlerin yükselmesi ve çiftçinin ineklerini bölüme göndermesi bulunuyor. TÜİK datalarına nazaran de çiğ süt üretimi azalmaya davam ediyor. TÜİK’e nazaran, 2020 yılında 23 milyon 503 bin 790 ton çiğ süt üretilirken, bu sayı 2022’de 21 milyon 563 bin 492’ye geriledi.

Ne kadar süt tüketiyoruz?

Öte yandan Türkiye’deki süt tüketimiyle ilgili şimdiki bir araştırma bulunmuyor. 2020 yayınlanan Sıhhat Bakanlığı’nın Türkiye Sıhhat ve Beslenme Araştırması’nda yer alan bilgilere nazaran, Türkiye’de 15 yaş ve üstü bireyler yılda toplam 12.5 litre süt tüketiyor.

Yine Sıhhat Bakanlığı’nın 2022’de yayınladığı ‘Türkiye Beslenme Rehberi’nde yer verdiği Türkiye Beslenme ve Sıhhat Araştırması’nda (TBSA) 2017 Türkiye’de yetişkinlerin yüzde 31.8’inin son bir ayda sütü çok seyrek yahut hiç tüketmediği saptanmış. Sütü her gün yahut haftada 5-6 kere tüketen yetişkinlerin sıklığı yüzde 12.1 oranında bulunuyor ve bu oran çok düşük olarak bedellendiriliyor.