Ekonomik deprem kapıda! Ekonomideki tüm göstergeler eş anlı olarak bozuldu…

Prof. Dr. Yaşar Uysal, Türkiye’nin önde gelen ekonomistleri ortasında yer alıyor. Ekonomiyi, ekonomik göstergeleri an be an izler. Tabir yerindeyse elinden kalem düşmez. Tahliller yapar. Bir aydın olarak, gerektiğinde bu bilgileri ve ne manaya …

Prof. Dr. Yaşar Uysal, Türkiye’nin önde gelen ekonomistleri ortasında yer alıyor. Ekonomiyi, ekonomik göstergeleri an be an izler. Tabir yerindeyse elinden kalem düşmez. Tahliller yapar. Bir aydın olarak, gerektiğinde bu dataları ve ne manaya geldiklerini kamuoyu ile paylaşır.

Uysal ile 14 Mayıs seçimleri sonrasında dolar kuru ve Türkiye’nin risk primi (CDS) cephesinde alarm durumuna geçen göstergeleri konuştuk.

Uysal, tabloyu net olarak ortaya koydu ve bütün gerçekliğiyle şöyle özetledi: “Türkiye, iktisatta bugüne kadar görülmemiş nitelikte bir kriz ile karşı karşıya kalabilir. Çok uzun yıllardır temel makro ekonomik tabloların yani Ödemeler İstikrarı, Merkezi İdare Bütçesi ve TCMB Analitik Bilançosu’nun eş anlı olarak bu derece bozulduğu bir periyot hatırlamıyorum.”

Uysal, Cumhur İttifakı’nın ve Millet İttifakı’nın 28 Mayıs sonrasında ekonomiyi yönetecek gruplarını, bu takımların de bir yıllık iktisat programını çabucak açıklamasının ehemmiyetine işaret ederek, “Bu, ülkemiz ve milletimiz için çok öncelikli hale gelmiştir. Çünkü mevcut şartlarda belirsizliğin ötesinde öngörülemezlik noktasına gelinmiştir. İktisadın seçim ikliminden daha fazla ziyan görmesini engellemek gerekiyor” diye konuştu.

Uysal, öncelikle alarm zilleri çalan Merkez Bankası bilançosu ile başladı. Merkez Bankası’nın, 16 Mayıs prestijiyle bilanço içi net döviz rezervinin eksi 13,5 milyar dolara düştüğünü vurguladı.
Peki, bu fiyata nasıl ulaşılıyor? Analitik bilançosunun aktifinde bulunan döviz ve altın varlıklarından, pasifinde bulunan döviz yükümlülükleri çıkartılıyor ve ulaşılan paha dolara çevriliyor. Karşımıza, dev bir açık çıkıyor ve açığın meblağı yaklaşık -13,5 milyar dolar…

Uysal, en son 10 Nisan tarihinde bilanço içi net döviz rezervinin 800 milyon dolar fazla verdiğini anımsatarak, “Demek ki bu süreçte 1 ayı biraz aşan periyotta yaklaşık 14 milyar dolarlık rezerv kaybı olmuş” dedi.

Prof. Uysal, 5 Mayıs haftasında Merkez Bankası’nın swap borcunun 57 milyar dolara çıktığına, böylelikle swap borcu dahil Merkez Bankası’nın net rezervinin başka deyişle rezerv açığının 70 milyar doları aştığına dikkat çekti.

CARİ AÇIK AÇILDI GİDİYOR

Uysal, ödemeler istikrarının de hem cari açık hem de finansmanı tarafından önemli problemle karşı karşıya bulunduğunu, cari açıkta da derin tasalar yaratan seviyelerin kelam konusu olduğunu söyledi.
Uysal, bu yılın Ocak-Mart devrini kapsayan birinci çeyreğinde cari açığın, geçen yılın birinci çeyreğine nazaran yüzde 33,3 oranında artarak 23.5 milyar dolar olduğunu söyledi.

Bu devirde direkt yatırım, portföy yatırımı ve mevduat-kredi kanalından toplam net 10.2 milyar dolar fiyatında dış kaynak girişinin kelam konusu olduğunu belirten Uysal, “Net yanılgı noksan kaleminde birinci çeyrekte 800 milyon dolarlık çıkış yaşanmış. Bu gelişmelerin sonucunda yani dış kaynak girişinin cari açığı finanse edememesi nedeniyle birinci çeyrekte rezervler de 14.2 milyar dolar azalmış. Vakit zaman kur riski algısının barometresi fonksiyonu görebilen net kusur noksandaki çıkışın dolar kurunda artış beklentisiyle ilgili olduğunu düşünüyorum” diye konuştu.

DIŞ BORÇTA YENİ REKOR

Türkiye’nin dış borçta da tarihi bir eşiği geride bıraktığını kaydeden Uysal, “Merkez Bankası bilgilerine nazaran, Mart ayı prestijiyle bir yılda vadesi dolacak dış borçta 200 milyar dolar sonu aşıldı. Marttan itibaren bir yıllık devirde tam 203 milyar 330 milyon dolar dış borcun vadesi doluyor” dedi.

BÜTÇE AÇIĞI DA REKOR PEŞİNDE

Merkez Bankası bilançosu ve ödemeler istikrarı yanında Merkezi İdare bütçesi açığının da vites yükselttiğine dikkat çeken Uysal, “2022 yılının Ocak-Nisan devrinde bütçe açığı yalnızca 19,4 milyar TL iken 2023 yılının birebir periyodunda yüzde 1871 yani yaklaşık 18,7 kat artış göstermiş ve 382,5 milyar TL’ye yükselmiştir. Bu açık cumhurbaşkanı adaylarının taahhüt ettiği bayram ikramiyeleri, temmuz ayında kamu çalışanlarının fiyatlarına yapılacağı açıklanan artırımlarla daha da artacaktır” dedi.

PERSONEL SAYISINDAKİ ARTIŞ

2022 yılı sonuna nazaran Mart 2023 prestijiyle 25 bin 891 kişi artarak 5 milyon 36 bin 795 şahsa ulaşan her statüde çalışan toplam kamu çalışanı sayısına işaret eden Uysal, “Bu sayı dikkate alındığında işçiye yapılacak her 1000 TL’lik artışın bütçeye aylık yaklaşık 5 milyar, yıllık 60 milyar TL, 5000 TL’lik artışın ise yıllık 300 milyar TL ek yük getirmesi kelam konusu olacaktır” diye konuştu.

KKM BOMBASI

Uysal, 100 milyar doları aşan kur muhafazalı mevduat (KKM) nedeniyle mümkün kur artışlarının getirebileceği devasa yükün bütçe açığını diğer boyutlara taşıyabileceği ihtarında bulundu.

Uysal, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Nitekim dolardaki her bir TL’lik artış kur muhafazalı mevduatın bütçeye maliyetini 106 milyar TL artırabilecektir. Bankaların Kur Muhafazalı Mevduata uygulayacağı faizin özgür bırakılmış olması bu maliyetin azalmasına imkan verecektir.”

EYT VE EMEKLİLİK SİSTEMİ

EYT’nin bütçeye getireceği yük de göz arkası edilmemeli.

Uysal, toplumsal güvenlik sisteminin EYT düzenlemesi sonrasında yükünün ağırlaştığını vurgulayarak, “Aktüeryal istikrar rasyosu daha evvel yaklaşık 1 emekli için 1.8 kayıtlı çalışandı. EYT sonrasında bu oranın, 1 çalışana 1.6’ya kadar düşebilecektir. Hasebiyle gelecek yıllarda emeklilerin kâfi maaş alması güçleşeceği üzere toplumsal güvenlik sistemi üzerinden emekli aylıklarının ödenebilmesi için bütçeden daha çok fonlanması gerekecek. Bu da çok kıymetli bir konu” diye konuştu.

Mevcut durumda vatandaşları ve firmaları çok şiddetli ekonomik şartların beklediğini vurgulayan Uysal, “Ufukta artışa geçmiş enflasyon, yavaşlayacak büyüme, yükselecek işsizlik görünüyor. Döviz kurlarında mevcut seviye korunsa da gerileme yaşansa da artış olsa da önemli problemler yaratacaktır. İktisadın fay sınırlarında önemli bir güç birikimi var. Bunun ekonomik zelzeleye dönüşmemesi için cumhurbaşkanı adaylarının iktisat idaresini kimlere bırakacağını ve uygulayacakları onarım programını hemen açıklaması memleketin ve insanlarımızın hayrına olacaktır” dedi.