DOLAR 32,3436 % 0.24
EURO 35,1046 % -0.16
STERLIN 40,8932 % -0.39
FRANG 35,8616 % 0.38
ALTIN 2.308,80 % 1,37
BITCOIN 2.290.157 2.479

Bosna Hersek, bağımsızlığının 31. yılını törenlerle kutluyor

Eski Yugoslavya’nın dağılmaya başlamasıyla yapılan referandumun akabinde bağımsızlığını ilan eden Bosna Hersek, bağımsızlığının 31. yılını ülke genelinde düzenlenen bir dizi merasimle kutluyor.

Yayınlanma Tarihi : Google News
Bosna Hersek, bağımsızlığının 31. yılını törenlerle kutluyor

Balkanların en hoş ülkelerinden birisi olan Bosna Hersek 90’lı yıllarda büyük bir soykırıma uğradı.

Sırp birliklerin atakları sonucu binlerce kişi hayatını kaybederken, Aliya İzzetbegovic liderliğinde verilen gayret sonunda meyvelerini topladı.

Bosna Hersek’te 29 Şubat-1 Mart 1992’de yapılan referandumun akabinde bağımsızlığına kavuştu.

Bağımsız gayretinin üzerinden ise 31 yıl geçti.

Tören düzenlendi

Ülke genelinde düzenlenen aktiflikle savaşın izleri ve ölen vatandaşlar merasimlerle anılıyor.

Nüfusunun yarısından fazlasını Müslüman Boşnakların oluşturduğu Bosna Hersek’te, 1992-1995’de yaşanan savaşın izleri hala tam olarak silinmezken savaşı sonlandıran fakat ülkeye dünyadaki en karmaşık siyasi sistemlerden birini getiren Dayton Barış Muahedesi, birçok noktada ülkenin önünü kesen problemlere neden oluyor.

“Miladı dolmuş bir anlaşma”

Halkın büyük çoğunluğu tarafından “miladı dolmuş bir anlaşma” olarak bedellendirilen muahedenin getirdiği karmaşık siyasi yapı da ülkenin istikrara kavuşmasını engelliyor.

Ülke, işsizlik ve genç nüfusunun Batılı ülkelere göç etmesi üzere değerli problemlerle uğraş ederken güçlü doğal kaynaklara, değerli yatırım potansiyellerine, ucuz iş gücüne ve Avrupa’nın orta yerinde bulunması münasebetiyle stratejik pozisyona sahip olmasına karşın birçok vakit karmaşık yapısından kaynaklı “hantal” bürokrasinin mağduru oluyor.

Bosnalı Sırpların boykot ettiği referandum 29 Şubat-1 Mart 1992’de yapıldı

Büyük oranda Sırpların denetiminde olan Yugoslav Halk Ordusu (JNA) ile Hırvat güçleri ortasında, Hırvatistan’ın 1991’de bağımsızlığını ilan etmesinin ardından başlayan çatışmalar, komşu ülke Bosna Hersek’e de sıçradı. JNA, Bosna Hersek sonları içinde kalan fakat nüfusunun çoğunluğunu Hırvatların oluşturduğu Ravno’ya akınlar düzenledi.

Bosnalı Hırvatlar ve Sırplar, Yugoslavya’nın bölünmesini kendi çıkarları için kullanmayı hedefleyerek ülke topraklarını ortalarında hisse etmek istedi. Hırvatlar, 18 Kasım 1991’de Hersek Bosna Hırvat Cumhuriyeti’ni, Sırplar ise 9 Ocak 1992’de Sırp Cumhuriyeti’ni ilan etti.

Nüfusunun çoğunluğunu Müslüman Boşnakların oluşturduğu Bosna Hersek’te, Slovenya ve Hırvatistan’ın da Yugoslavya’dan ayrılmalarının akabinde bağımsızlık referandumu kararı alındı.

Bosnalı Sırpların büyük oranda boykot ederek katılmadığı referandum, 29 Şubat-1 Mart 1992’de yapıldı. Halkın yüzde 64,31’inin sandığa gittiği halk oylamasında kullanılan oyların yüzde 99,44’ü bağımsızlık için “evet” oldu.

“Bağımsız” olan Bosna Hersek, 22 Mayıs 1992’de Birleşmiş Milletler (BM) üyeliğine kabul edildi.

Müslüman Boşnaklara karşı etnik paklık yapıldı

Bağımsızlık referandumunun çabucak ardından JNA’nın yanı sıra Bosna Hersek ve Sırbistan’dan paramiliter Sırp birlikler, Müslüman Boşnaklara karşı etnik paklık başlattı.

Bağımsız Bosna Hersek’in birinci cumhurbaşkanı olan Boşnak önder Aliya İzetbegoviç’in liderliğinde ülkenin toprak bütünlüğünü, egemenliğini ve bağımsızlığını korumak için bir ortaya gelen farklı dini ve etnik kökenlerden Bosna Hersekliler, kuzeyde ve doğuda Sırplar, güneyde ve batıda ise Hırvatlarla gayret etti. Avrupa’nın ortasında 3,5 yıl süren savaş boyunca çok büyük sivil katliamlar, azaplar, etnik temizlikler, sürgünler ve soykırım gerçekleşti.

8 bin 372 Boşnak sivil katledildi

Savaş hatalısı Sırp kumandan Ratko Mladic’in buyruğundaki birlikler, Temmuz 1995’te ülkenin doğusundaki Srebrenitsa kenti ve civarında yalnızca birkaç günde en az 8 bin 372 Boşnak sivili katletti.

Prijedor, Foça, Zvornik ve Vişegrad üzere birçok kentte yapılan etnik paklık nedeniyle neredeyse hiç Boşnak bırakılmadı. Başşehir Saraybosna, tam 44 ay Sırpların kuşatması altında kaldı.

Yüzbinlerce insanın hayatını kaybettiği, milyonlarcasının meskenlerini terk etmek zorunda kaldığı, bayanların tecavüze uğradığı, sivillerin toplama kamplarında azap gördüğü kanlı savaş, 21 Kasım 1995’te Dayton Barış Muahedesi’nin paraf edilmesiyle son buldu.

Dayton Barış Muahedesi’nin getirdiği karmaşık yapı

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’daki en büyük katliamların yaşandığı Bosna Savaşı, Dayton Barış Muahedesi ile sona erdi.

ABD’de günler süren müzakerelerin akabinde 21 Kasım 1995’te paraf edilen antlaşma, 14 Aralık 1995’te ise Fransa’da Bosna Hersek Cumhurbaşkanı Aliya İzetbegoviç, Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic ve Hırvatistan Cumhurbaşkanı Franjo Tudjman tarafından resmen imzalandı. Antlaşma ile Boşnak, Hırvat ve Sırplar “ülkenin kurucu halkları” kabul edildi.

Dayton’a nazaran, Bosna Hersek nüfusunun büyük çoğunluğunu Hırvat ve Boşnakların oluşturduğu Bosna Hersek Federasyonu (FBIH) ile Sırp nüfusun ağır olduğu RS entitelerinden ve özel bir statüye sahip Brcko Bölgesi’nden oluşuyor. FBIH entitesi de her birinin kendi hükümeti ve meclisi bulunan 10 kantondan meydana geliyor.

Devlet Başkanlığı Kurulu idaresi üstleniyor

Devletin en üst makamı olarak da Boşnak, Sırp ve Hırvat 3 üyeden oluşan Devlet Başkanlığı Kurulu mevcut. 4 yıllığına halk tarafından seçilen Kurul üyeleri, dönüşümlü olarak 8 aylığına “Konsey Başkanlığı” yapıyor. Kurulun Hırvat ve Boşnak üyeleri, FBIH’de yaşayanlar, Sırp üye ise RS’de yaşayanlar tarafından seçiliyor.

Dayton’un getirdiği sistem gereği ülkede bir de “Yüksek Temsilci” bulunuyor. Geniş yetkilerle donatılmış yabancı bir diplomat olan bu kişi, Devlet Başkanlığı Kurulunun üyeleri dahil olmak üzere ülkedeki tüm öbür devlet yetkililerini misyondan alma ve maddelerde değişiklikler yapma hakkına dahi sahip.

Anlaşmanın getirdiği karmaşık yapıda; kanton, entite ve devlet seviyesinde 5 lider (üçü kurul üyeleri), 13 başbakan ve 130’dan fazla bakan bulunuyor. Bu karmaşıklık, birçok defa hükümetler ortasında yetki kaosuna neden oluyor, karar alınmasını zorlaştırıyor.

Bosna Hersek “aday ülke” statütüsü aldı

Batı Balkanlar’daki öbür ülkeler üzere Bosna Hersek’in de dış siyasetteki öncelikli amacı, AB’ye üye olmak. Bu maksat için daha çok yol alması gereken Bosna Hersek, 2016’da AB’ye resmen üyelik başvurusu yaptı ve “aday ülke” statüsünü 15 Aralık 2022’de alarak uzun bir yolun birinci adımını atmış oldu.

Bosna Hersek’te 1992-1995’te yaşanan savaşı sonlandıran Dayton Barış Antlaşması ile dünyanın en karmaşık siyasi yapılarından birine sahip olan ülke için “zor kısmın” aday ülke statüsünden sonra gelen AB iştirak müzakereleri olduğu tabir ediliyor.

NATO’ya üyelik konusunda ise ülkede görüş ayrılıkları bulunuyor. Rusya ile yakın ilgileri bulunan Bosnalı Sırplar, ülkenin NATO’ya üye olmasına karşı çıkıyor. Devlet Başkanlığı Kurulunda kararlar 3 üyenin onayı ile alındığından, Bosna Hersek’in NATO üyeliği süreci şu an için çıkmaza girmiş durumda.

Başkenti Saraybosna olan Bosna Hersek’in nüfusu, 2013’teki son sayıma nazaran 3 milyon 531 bin 159. Nüfusun yüzde 50,11’ini Boşnaklar, yüzde 30,78’ini Sırplar, yüzde 15,43’ünü Hırvatlar ve yüzde 3,68’ini ise öbür etnik kümelere ilişkin vatandaşlar oluşturuyor. Ülke nüfusunun yüzde 50,7’si Müslüman.

kaynak