1453 yılında İstanbul’u fethettiğimizi herkes bilir. Çok değil, fetihten yaklaşık 50 yıl sonra, 1509 yılında Büyük İstanbul Sarsıntısı (Küçük Kıyamet) oldu. Yani İstanbul üzere, tarihteki meşhur İstanbul zelzeleleriyle de artık tanış hale geldik. 1766’da …
1453 yılında İstanbul’u fethettiğimizi herkes bilir. Çok değil, fetihten yaklaşık 50 yıl sonra, 1509 yılında Büyük İstanbul Zelzelesi (Küçük Kıyamet) oldu. Yani İstanbul üzere, tarihteki meşhur İstanbul sarsıntılarıyla de artık tanış hale geldik. 1766’da, tekrar İstanbul’da çok büyük bir sarsıntı oldu. Bu zelzele, İzmit’ten Tekirdağ’a kadar geniş bir alanı etkiledi. Tarihi kaynaklar söylüyor ki; Yalnızca İstanbul değil, tüm Anadolu dünyadaki en etkin zelzele bölgelerinden biri.
20. Yüzyılın sarsıntılarının sonuçlarını ise çok daha net biliyoruz. 24 Nisan 1903’te Muş-Malazgirt’te 600; 9 Ağustos 1912’de Tekirdağ-Mürefte’de meydana gelen sarsıntıda ise 216 kişi öldü.
Cumhuriyet Devrinin birinci büyük zelzelesi ise Kars-Ermenistan hududunda oldu. Bu zelzelede 355 kişi hayatını kaybetti. 7 Mayıs 1955’de de İran hududunda meydana gelen sarsıntıda 2.514 kişi öldü.
27 Aralık 1939 meydana gelen, 120 bin binanın yıkıldığı, 33 bin kişinin öldüğü Erzincan Sarsıntısı ise yakın tarihimizin en büyük kıyametiydi. İki yıl sonra, 9 Ekim 1941’de Van-Erciş’te meydana gelen 5,9 büyüklüğündeki bir sarsıntı bile 192 kişinin vefatına neden oldu.
Kuzey Anadolu Fayında 12 Aralık 1942’de meydana gelen Tokat-Erbaa sarsıntısı ise 3.000 kişiyi ortamızdan aldı. Bu fay o yıllarda çok etkindi. 20 Haziran 1943’de Hendek’te 336 kişi, birebir yıl 27 Kasım’da Samsun-Hendek’te ise 4.000 kişi öldü. 1 Şubat 1944’te de Bolu-Gerede’de 3.959 kişi hayatını kaybetti.
Doğu Anadolu Fayında da 31 Mayıs 1946’da, Muş-Varto/Erzurum-Hınıs sarsıntısı oldu. Bu sarsıntıda (5.9 magnitüd) 839 kişi öldü. 17 Ağustos 1949’ta tıpkı yarar bu kere Bingöl-Karlıova kırıldı, 450 kişi öldü. Bu sarsıntının 50. Yılında birebir gün Gölcük Sarsıntısı gerçekleşti. 19 Ağustos 1966 tarihindeki Varto sarsıntısında ise 2.396 kişi öldü.
Ülkemizin Ege Zelzeleleri de ünlü. 18 Mart 1953 Çanakkale-Yenice zelzelesi 265 kişinin; 28 Mart 1972’deki Kütahya-Gediz zelzelesi ise 1.086 kişinin vefatına yol açtı.
1970’li yıllarda Doğu Anadolu Fayı epeyce etkindi 22 Mayıs 1971 Bingöl sarsıntısında 878 kişi; 6 Eylül 1975’te, Diyarbakır-Lice’de 2.385; 24 Kasım 1976’da, Van-Muradiye’de 3.840 kişi öldü. 30 Ekim 1983 Erzurum-Kars sarsıntısı 1.155 kişiyi alıp götürdü.
Büyük Zelzeleden 52 yıl sonra Erzincan bir sefer daha sarsıldı. 13 Mart 1992’de bu sefer 653 kişi öldü.
17 Ağustos 1999, Gölcük merkezli sarsıntı Marmara Bölgesi’nde büyük kayıplara yol açtı. İzmit’in tamamında ve İstanbul’da bilhassa Tuzla ve Avcılar’da binlerce bina yıkıldı. 17. 480 kişinin öldüğü söylense de, bu sayıların inandırıcı olmadığı, bir kaos yaşandığı düzgün istatistiklerin tutulamadığı belirtildi. Bu zelzelenin acıları tazeyken tekrar Kuzey Anadolu Fayında, bu defa 12 Kasım 1999’da Düzce yıkıldı.
2000’li yıllar sakin başladı, 1 Mayıs 2003’te Bingöl’de 176 kişinin öldüğü zelzeleden sonra Anadolu fayları 23 Ekim 2011’e kadar sustu. Doğu Anadolu Fayındaki Van’da bu tarihteki zelzelede 644 kişi hayatını kaybetti. Faylar bir mühlet tekrar sustu.
24 Ocak 2020’de Elazığ-Sivrice’de meydana gelen sarsıntıda 44 kişi; 30 Ekim 2020’de İzmir’deki sarsıntıda 117 kişi öldü.
6 Şubat 2023’teki Kahramanmaraş-Pazarcık’ta ve birkaç saat sonra Kahramanmaraş-Elbistan’da meydana gelen, muhtemelen son yüzyılın Anadolu’daki en büyük sarsıntısı olan bu iki zelzelede ölen sayısı ise meçhul… Bugün itibariyle 40 bini aştı…
Küçük ve orta büyüklükteki zelzelelerin sayısı ise belirsiz
Tarih boyunca yıkılan yüzbinlerce, tahminen milyonlarca bina; ölen yüzbinlerce insan var.
Kısacası, tarihimiz güçlü, tecrübemiz ise neredeyse hiç yok!