Covid-19 salgını ve Ukrayna’daki savaş nedeniyle uzun müddettir gündemden uzak kalan sistemsiz göç, yine Avrupa Birliğinin (AB) gündemine girdi. AB ülkelerinin önderleri, 9-10 Şubat’ta Birliğin önündeki en önemli uyuşmazlık bahislerinden olan göç …
Covid-19 salgını ve Ukrayna’daki savaş nedeniyle uzun müddettir gündemden uzak kalan sistemsiz göç, yine Avrupa Birliğinin (AB) gündemine girdi. AB ülkelerinin başkanları, 9-10 Şubat’ta Birliğin önündeki en önemli uyuşmazlık mevzularından olan göç sorununu ele almak üzere Brüksel’de bir ortaya gelecek.
AB’nin “yumuşak karınlarından” biri olan göç, son yıllarda Birlik üyesi ülkeler ortasındaki en önemli uyuşmazlık alanlarından biri olarak öne çıkıyor.
Suriye’deki savaş, Afganistan’da Taliban’ın tekrar idaresi ele geçirmesi, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı sonrası çeşitli göç dalgalarına maruz kalan AB’ye son periyotta Afrika ve Asya’dan gelen sistemsiz göçmenlerin sayısında da artış görülüyor.
AB’nin hudut muhafaza ajansı Frontex’in bilgilerine nazaran, 2016’dan beri AB ülkelerine gelen sistemsiz göçmen sayısı geçen yıl en yüksek düzeye ulaştı. 2022’de AB’ye 330 bin sistemsiz göçmen girdi. Bu sayı, 2021’e nazaran yüzde 64 artış manasına geliyor.
Bu artış bilhassa Batı Balkanlar ve Orta Akdeniz güzergahında ağırlaşıyor. Batı Balkanlar güzergahından AB’ye girenler, toplam sayının yaklaşık yarısını oluşturuyor. AB’ye Batı Balkan rotasından en çok Suriye, Afganistan ve Tunuslular, Orta Akdeniz’den ise Mısır, Bangladeş, Tunus ve Suriyeliler giriyor. Ayrıyeten Pakistan, Hindistan, Burundi, Küba, Nijerya üzere ülkelerden de AB’ye gelenlerin sayısında artış görülüyor.
Ayrıca AB ülkelerinde şu anda süreksiz müdafaa statüsü verilen yaklaşık 4 milyon Ukraynalı bulunuyor.
Göç konusu üyeler için çok tartışmalı
2015 ve 2016’da AB’de büyük krize neden olan sistemsiz göç, AB ülkeleri ortasındaki en tartışmalı hususlarda ön sıralarda bulunuyor, zira bilhassa birtakım üye ülkelerin göçe yaklaşımları birbirinden hayli uzak.
Bu nedenle AB Komitesinin Eylül 2020’de önerdiği Göç ve İltica Mutabakatı üzerinde bugüne kadar uzlaşı sağlanamadı. AB Kurulu, 9-10 Şubat’ta düzenlenecek AB Önderler Doruğu’nda bu mutabakat için süratli ilerleme sağlanmasını istiyor.
AB Kurulu ne öneriyor?
Düzensiz göçü yönetmekle yükümlü AB kurumu olan AB Kurulu, göç sıkıntısında kısa vadede 4 başlıkta ilerleme sağlamak istiyor.
Bunlar dış hudutların güçlendirilmesi, iltica başvurusu yapan lakin ret karşılığı alanların ülkelerine geri dönüşlerinin hızlandırılması, iltica başvurusu yapılan ülkelerle ilgili düzenleme ve faal dayanışma, geri dönüşlerle ilgili AB üyesi olmayan ülkelerle yapılacak çalışmalar.
Dış hudutlarda öncelik Türkiye-Bulgaristan
AB’nin sistemsiz göçe karşı ön sıraya koyduğu bahislerden biri dış hudutları güçlendirmek. Burada AB’nin hudut müdafaa ajansı Frontex’e değer veriliyor.
Adı bilhassa Yunanistan’dan göçmenlerin geri itilmesine göz yumması hatta yardım etmesi nedeniyle gündeme gelen Frontex’in sonlardaki işçi ve ekipmanının artırılması, üye ülkelere sonlarda altyapıyı güçlendirmeleri için AB fonlarının artırılması bu hususta öne çıkıyor.
Öncelik verilen dış hudutların başında ise Türkiye-Bulgaristan hududu geliyor. AB Komitesi, başka üye ülkelerin bu hudut için yapılacak güçlendirme çalışmasında yer almasına açık olduğunu belirtiyor.
Avusturya Başbakanı Karl Nehammer
AB, dış sonlar başlığı altında ayrıyeten Akdeniz’de Tunus, Libya ve Mısır’a denizde ve karada hudut takibi için ekipman ve eğitim takviyesi sağlamak, Batı Balkanlar’da Sırbistan, Arnavutluk, Karadağ ve Bosna Hersek’e Frontex hudut muhafızları göndermek, sistemsiz göçmenlerin tamamını sonlarda kayıt altına almak, göçmenleri AB’ye gelmeden evvel vazgeçirmek için bilhassa toplumsal medya üzerinden bilgilendirici kampanyalar başlatmak istiyor.
Dönüşler hızlansın isteniyor
AB Komitesi, iltica müracaatlarının birçoklarının “temelsiz” olduğunu, ayrıyeten mevcut yasal çerçevesinin iltica ve geri dönüş prosedürlerini yavaşlattığını düşünüyor.
Bu nedenle sonlarda “hızlandırılmış iltica prosedürü” geliştirilmesi planlanıyor. Böylelikle iltica başvurusu yapmak isteyen kişinin geldiği ülkedeki güvenlik durumu, kişinin iltica müracaatının münasebetinin haklılığı üzere kriterlerin süratle tespit edilmesi amaçlanıyor.
Ayrıca bir AB ülkesinde iltica başvurusu yapan kişinin reddedilmesi halinde Şengen bilgi sistemi içinde öbür AB ülkelerinin bu ret yanıtını görerek tanıması ve böylelikle kişinin süratle ülkesine geri gönderilmesi hedefleniyor.
AB Kurulu, AB ülkelerinin ortaklaşa tanıyacakları bir “güvenli ülkeler listesi” ve “güvenli menşe ülkeler listesi” oluşturulmasını istiyor.
AB dışında ‘kabul merkezi’ fikri
AB sonları dışında kabul merkezleri kurulması fikri de AB içinde tekrar gündeme getiriliyor. Örneğin bir Afrika ülkesinde kabul merkezi kurulması, iltica müracaatlarının burada alınması ve işlenmesi, sonuca nazaran müracaat sahibinin AB’ye kabul edilmesi yahut ülkesine geri gönderilmesi teklifinin tartışılması isteniyor.
Danimarka’nın bu teklif için başka AB ülkeleri ortasında dayanak arayışında olduğu belirtiliyor.
AB içi ‘etkin’ dayanışmaya gönülsüz ülkeler
AB Kurulu, göç baskısı altında olan üye ülkenin operasyonel, mali ve yine yerleştirme yoluyla desteklenmesini amaçlıyor.
Yani hudutta bulunan ve sistemsiz göçün çoğunlukla gayesinde olan ülkelerdeki göçmenlerin öbür AB ülkelerine gönderilmesi hedefleniyor.
Burada Yunanistan yahut İtalya üzere ülkeler, daha kuzeyde bulunan ve mali olarak da daha kuvvetli olan örneğin Hollanda, Almanya, Danimarka üzere ülkelerin üzerlerindeki yükü paylaşarak “dayanışma” göstermesini istiyor.
Ancak bu dayanışmanın nasıl olacağı konusunda AB içinde farklılıklar bulunuyor. Birçok ülkenin daha fazla göçmen alma konusunda isteksiz olduğu biliniyor.
AB Kurulu, “yeniden yerleştirmeye gönülsüz” ülkelerin göçmen kabul etmeyeceklerse başka AB üyelerine takviye için mali katkısını artırması gerektiğini düşünüyor.
Menşe ülkelerle işbirliği
AB, sistemsiz göçmenlerin geldiği ülkelerle işbirliğini güçlendirmeyi, bu sayede hem menşe ülkelerden çıkışları azaltmayı hem de AB’den bu ülkelere geri dönüşleri artırmayı amaçlıyor.
Bunun için menşe ülkelerde eğitimin ve iş imkanı yaratacak yatırımların desteklenmesi, vize, ticaret, yatırım fonlarının artırılması üzere teşvikler oluşturulması planlanıyor.
AB’nin işbirliğini artırmak istediği “ortakları” ortasında Bangladeş, Fas, Mısır, Tunus ve Nijerya üzere ülkeler bulunuyor.
Ayrıca 2023’te Tunus ve Mısır ile insan kaçaklığıyla gayret paydaşlığı kurulması, Fas, Nijer ve Batı Balkanlar’la bu bahisteki mevcut paydaşlığın geliştirileceği kaydediliyor.