Brezilya’da halk, dün seçim için sandık başındaydı. Yıllarca fakir ile varlıklı ortasındaki makasın yeterlice açılmasını sağlayan siyasetlerle, yolsuzluk savlarıyla gündeme gelen Devlet Lideri Bolsonaro, saldığı “şiddet ve darbe” korkusu akabinde sandıktan yüzde 43.62 oyla çıkmayı başardı. İnsanların çöpten yiyecek topladığı Brezilya’da sandıktan çıkan sonuçlar akıllara “Nasıl?” sorusunu getirdi.
Brezilya’da düzenlenen devlet başkanlığı seçimlerinde, hiçbir adayın yüzde 50’den fazla oy alamaması nedeniyle ülkenin yeni devlet lideri 30 Ekim’de düzenlenecek ikinci çeşit seçimlerinde belirlenecek.
Yüksek Seçim Mahkemesi’nin ikinci çeşide kaldığını duyurduğu devlet başkanlığı seçimlerinde şu ana kadar yüzde 97,51’i açılan sandıklarda, solcu eski Devlet Lideri Lula da Silva yüzde 47,94, çok sağcı Devlet Lideri Jair Bolsonaro yüzde 43,62 oranında oy aldı.
Bolsonaro’nun tehditleri halkta kaygı yaratıyordu
Brezilya’nın ismi birçok yolsuzluk haberlerinde sıklıkla geçen mevcut Devlet Lideri Bolsonaro, seçim kampanyasının başından bu yana yenilgiyi kabul etmeyeceğini söz ederek seçim sonuçlarına itiraz edeceği istikametinde tehditlerde bulunuyordu.
‘Darbe’ korkusu dalgası
Ülkesinin seçimlere gitmesinden evvel Bolsonaro, ülkenin silahlı kuvvetlerinden etkin olarak takviye toplamaya çalışıyordu. Buna verilebilecek en hoş örnek de mevcut liderin emekli General Walter Braga Netto’yu kendisine yardımcı olarak atayacağını duyurmasıydı. Muhalefet ve halk, ülkede Bolsonaro’nun iktidarda kalmak için orduyu kullanacağına dair kaygılar yaşamaya başlamıştı.
Başkanlık seçimlerine iki aydan az bir mühlet kala, çok sağcı Devlet Lideri Jair Bolsonaro’nun darbe yapma ihtimaline karşı halk, Brezilya’nın çeşitli kentlerinde protestolar düzenlemişti. Ülkenin 26 eyaletinin en az 23’ünde şovlar gerçekleştirilmişti. Protestoların birçoğunda, “Demokrasi ve Hukukun Üstünlüğünü Savunan Brezilyalılara Mektup” da dahil olmak üzere demokrasi yanlısı manifestolar okunmuştu.
“Darbe yapacak” savlarının yarattığı kaygı sonrası Bolsonaro, Flow Podcast’e verdiği bir röportajda, “Seçimi kaybetmekten korkmuyorum. Bu bahiste bir telaşım yok. Darbe yapmak isteseydim bunu çaktırmazdım” tabirlerini kullanmıştı.
Hatta ülkede seçimlerin “şeffaf” olmayacağına dair inanç o kadar yaygındı ki Brezilya’da dün gerçekleştirilen devlet başkanlığı seçimlerinde Avrupa Birliği (AB) temsilcilerinin birinci sefer “gözlemci” olarak katılmaları istenmişti.
30 Ekim için huzursuz bekleyiş
Seçim sonuçları sonrası ülkede yaşanması beklenen ve halkı ürküten mümkün karışıklık ikinci cins sonrası için Brezilya’yı diken üstünde tutmaya devam ediyor. Dehşetin ve baskıların gölgesinde dün sandık başına giden Brezilya halkı, artık ikinci cins için 30 Ekim’i bekleyecek. Sandıkta birçok gündemle alakalı tenkit oklarının maksadı olan mevcut lider Bolsonaro’nun ise hala yüzde 40’ın üzerinde oy alabilmesi “nasıl oldu?” sorusunu akıllara getirdi.
Birçok uzman ise seçim sonuçları akabinde eski ABD Lideri Donald Trump‘ın seçimleri kaybetmesi akabinde yaşanan Kongre Baskınının bir benzerinin Brezilya’da yaşanma ihtimali üzerinde duruyorlardı.
Son kayıtlara nazaran 212 milyonu aşkın nüfusu bulunan Brezilya, 1.8 trilyon dolarlık gayri safi yurtiçi hasılasıyla (GSYH) dünyanın en büyük 10’uncu iktisadı olsa da Bolsonaro idaresinin neden olduğu yolsuzluklar nedeniyle tıpkı vakitte dünyanın en fakir nüfusuna da konut sahipliği yapıyor. Dünyanın en fazla milyonerini barındıran ülkede sınıflar ortasındaki ekonomik makasın açıklığı milyonlarca insanın çöplerden hayvan leşlerindeki etleri kemiklerinden sıyırarak beslendikleri manzaraların gündem olmasına neden oluyor.
‘Açız’ deyip borsayı bastılar
Çok değil şimdi birkaç ay evvel, Brezilya’dan gelen bir fotoğraf dünyanın gündemine oturmuştu. Evsiz Çalışanlar Hareketi olarak bilinen MTST, ellerinde hayvan kemikleriyle Sao Paulo Menkul Değerler Borsası’nı işgal etmiş ve ülkede gitgide büyüyen yoksulluk ve açlığa dikkat çekmek için protesto gösterisi düzenlemişlerdi.
Tencere tava ile borsayı basan aksiyoncular, üzerinde “Açlık” yazan Brezilya bayrağı, ellerindeki et ve kemiklerle artan işsizlik oranlarına dikkat çektiler. Protestoyu düzenleyen Evsiz Personeller Hareketi, “Açlığın 19 milyondan fazla insanı etkilediği ülkede 42 yeni milyarderin ortaya çıkması sona ermeli” davetinde bulunmuştu.
‘Her şey Bolsonaro’nun suçu’
Göstericilerin taşıdığı pankartlarda “Her şey Bolsonaro’nun suçu” yazarken, Hareket, Twitter üzerinden de “Spekülasyonun ve toplumsal eşitsizliğin en büyük sembolü olan Sao Paulo Menkul Değerler Borsası’nı işgal ediyoruz. Şirketler kâr ederken, beşerler açlıktan ölüyor ve iş giderek daha teminatsız hale geliyor. (Başkan Jair) Bolsonaro’ya sahip olanlar var! Piyasanın sahipleri var!” açıklamasını yapmışlardı.
Brezilya, Covid-19 salgınıdöneminde milyarder sayısının en çok arttığı ülkeler ortasında yer alıyor.
Nakit parayla onlarca gayrimenkul aldı
Dün gerçekleştirilen seçimlerden iki ay evvel, Devlet Lideri Bolsonaro’nun ve yakın akrabalarının son 30 yıl içinde 107 gayrimenkul satın aldığı ortaya çıkmıştı. Üstelik bu gayrimenkullerin bir kısmının da nakit ile ödendiği belirtilmişti.
Yolsuzluğu bitirme vaadiyle misyona gelen Bolsonaro’nun “Jagunço” lakaplı kayınbiraderinin 525 bin dolara Sao Paulo’da lüks bir malikane satın aldığı tespit edilirken haberin akabinde, “Devlet Lideri bu paraların nereden geldiğini açıklamak zorunda” sesleri yükselmişti.
‘Cinayet ve soykırım’ suçlamaları
Dünyayı kasıp kavuran Covid-19 salgını mühletince halk sıhhatine dair yeteri kadar tedbir almamakla eleştirilen ve aşı tersi tavırlarıyla gündeme sık sık gelen Bolsonaro’nun Eylül 2021’de “soykırım” ve “cinayet” dahil 11 cürümden karar giymesi istenmişti.
Brezilya’da bir küme senatör, Devlet Lideri Jair Bolsonaro’nun koronavirüs (Covid-19) salgınıyla uğraşta başarısız olduğunu söz ederek 11 farklı hatadan karar giymesini öneren bir raporu gündemlerine taşımıştı. Raporda, Devlet Lideri’nin “şarlatanlık, cinayet ve soykırım” da dahil olmak üzere’ 11 farklı hatadan karar giymesini tavsiye edilmişti.
Bolsonaro ise Covid-19 salgınıyla çabada rastgele bir yanlış yapmadığını ve mevzunun kendisini sabote etmek için siyasi araç olarak kullanıldığını belirtmişti.
Aşı aksisi açıklamalarıyla alay konusu olmuştu
2021 yılında Covid-19 kaynaklı ölümlerde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) akabinde ikinci sırada yer alan ülkede Bolsonaro, “Sakallı bayan ya da timsaha dönüşebilme ihtimaliniz var” diyerek aşıya karşı reaksiyonunu lisana getirmişti.
Bolsonaro Covid-19 hakkında şu sözleri de kullanmıştı:
- “Küçük bir grip”
- “Bu fakirleri daha da yoksullaştırır” (Ulusal kapanma tedbiri için söyledi)
- Sokağa çıkma kısıtlaması uygulayan eyalet valileri ve belediye liderleri için, “tiran” dedi.
- Aşı olmayacağını söyledi, aşıyla ilgili dalga geçer üzere açıklamalarda bulundu.
- Pfizer aşısının “insanları timsaha dönüştürebileceği” esprisini yaptı.
- Milyonlarca doz aşı alma imkanını kullanmadı.
- Halka “sızlanmayın” dedi.
Hakkında ‘yalan haber’ yaymaktan soruşturma açılmasına karar verildi
Brezilya Yüksek Mahkemesi (STF), koronavirüs aşılarının HIV/AIDS enfeksiyonuna neden olduğu istikametindeki telaffuzları nedeniyle Devlet Lideri Jair Bolsonaro hakkında “yalan haber yaymak” cürmünden soruşturma açılmasına karar vermişti. Bu karar Bolsonaro’nun salgınla gayrette ihmalkar davranıp davranmadığını araştırmak için kurulan Parlamento Araştırma Komitesinin talebi üzerine alınmış, STF Yargıcı Alexandre de Moraes, Bolsonaro hakkında “yalan haber yaymak” ithamıyla soruşturma açılmasına karar kılmıştı.
‘Aşı olanlarda AIDS görüldü’ iddiası
Bolsonaro, 21 Ekim’de toplumsal medya hesabından yaptığı canlı yayında, kelamda İngiltere hükümetine dayandırılan raporda Covid-19 aşısı olan kimi şahıslarda AIDS görüldüğü telaffuzunda bulunmuş ve Bolsonaro’nun savları kısa müddette yalanlanmıştı. Savların akabinde Bolsonaro’nun yaptığı yayın Facebook, Youtube ve Instagram üzere platformlardan kaldırılmış, devlet liderinin Youtube hesabı 1 hafta askıya alınmıştı.
Amazon ormanları tehlike altında
Bolsonaro hükümetinin ormanların yok edilmesini engellemeye yönelik yatırımları azaltması akabinde dünyanın en büyük tropik yağmur ormanları Amazonlar çok daha süratli bir biçimde yok edilmeye başlanması reaksiyon toplamıştı. Ülkenin Etraf Bakanı geçtiğimiz yıl, ABD tarafından yasadışı kereste ticaretiyle kontaklı olmakla suçlanıp soruşturulmuştu.