Ait oldukları anlı ulu kulüplerin kendilerine idman yapacak saha vermemesi, maçlarını izleyicinin gelmesinin kolay olmadığı alanlarda yapmak zorunda bırakılmaları, bütçeden hisse almamaları, daha da değerlisi hayatını futbol oynayarak kazanan bayan fut…
Ait oldukları anlı ulu kulüplerin kendilerine idman yapacak saha vermemesi, maçlarını izleyicinin gelmesinin kolay olmadığı alanlarda yapmak zorunda bırakılmaları, bütçeden hisse almamaları, daha da değerlisi hayatını futbol oynayarak kazanan bayan futbolcuların erkek meslektaşlarınınkiyle kıyaslanamayacak kadar düşük para almaları üzere inanılmaz mahzurları aşmaları yazıldığı kadar kolay olmadı sahiden.
Bu, erkeklere ilişkin olduğu spor ya da etkinliklerde yer almak isteyen bayanların başına daima geliyor. Futbol üzere bayanların yapamayacağını sandığımız spor ya da şovlardan biri de gladyatör dövüşleri natürel. History mecmuasında çok güzel bir yazıya rastladım. (Did Women Fight as Gladiators in Ancient Rome? -HISTORY) Oradan hususla ait bilgileri aktarayım. Enteresan bulacaksınız.
‘Yemek sonrası aktivitesi’
Antik Roma’da da demek ki spor ya da şov dahil her şeyin kolay tüketilmesinden bıkkınlık gelmiş ki, akıllı bir teşebbüsçü Romalı gladyatör dövüşü izleyicilerinin değişim beklentisini fırsata çevirmiş. Bayanların da arenaya sokulup dövüştürülmesinden daha uygun “değişim” olur mu? Geç Roma Cumhuriyeti ile erken Roma İmparatorluğu periyodunda bayanların bu yırtıcı şovlarda yer aldıklarını gösteren çok sayıda ispat olduğu belirtiliyor. Fakat, erkeklerle birebir düzeyde yapılan dövüşler olmadığı da belirtiliyor. Cümbüş emelli şovlar olduğunu vurgulayanlar da var. O periyodun yani MÖ 1. yüzyılın tarihçileri kendilerinin de izledikleri bayan gladyatör şovlarını “yemek sonrası aktivite” olarak değerlendiriyorlarmış. Bayanların futbol oynamasına da uzun vakit bu türlü bakıldı yanılmıyorsam. Ciddiye alınmadı evvelce pek. Hatta İngiltere’de, 1910’larda da rastlanılan futbolcu bayanlara 1950’lerde yasak getirilmişti.
Kadın gladyatörler bir volkan patlaması sonucu yok olan Pompei kentinde katılmışlar bu cins bir şova. Ostia liman kentinde bulunan bir yazıtta, kente, kuruluşundan beri “kadın glatyatör getiren” bir hakimin övgüsü yer alıyor. Söylenene nazaran bu gösterilere/maçlara her sınıftan bayanlar katılmış. Köle bayanlar varlıklı aileler ismine yarışmışlar. Eski sporlar uzmanı olan Michigan Üniversitesi’nden Profesör David S. Potter, teşebbüsçü bir mal sahibinin bir fırsat sezebildiği anda bir bayana “Güçlüsün, haydi seni bir gladyatör olarak eğitelim. Dövüşlerinden çok para kazanacaksın” dediğini belirtiyor.
Doğum için güç kazansınlar diye
Potter, o vakitler bayanların çeşitli sporlarla uğraştığını, formda kalmaya paha verdiklerini belirterek Romalı yetkililerin de onları doğum için güç kazanmaları maksadıyla teşvik ettiğini vurguluyor. Varlıklı bayanlar eğitim alabiliyordu, çalışmak için boş vakitleri vardı. Profesyonel gladyatör gösterisi yöneticileri, maçlarda başarılı olanları başta para olmak üzere oldukça cazip ödüllere boğuyordu. Potter, “Bunu bir cümbüş biçimi olarak düşünürsek, bayanların bunu neden yapmak istedikleri muhakkak olur” diyor.
Roma Senatosu MS 11 ile 19’da orta ya da üst sınıftan bayanların gladyatör olarak savaşmasını yasaklayan yasalar çıkarmış nedense. Soylu bayanların bu maçlara/gösterilere katıldıklarına dair bilgiler iki yüz yıl boyunca sürdüğüne nazaran bu yasak pek az tesirli olmuş demek ki.
Ancak MS 200’de imparator Septimius Severus da bir spor karşılaşmasında bayanlara yönelik “edepsiz şakalar” duyunca tüm bayan gladyatör dövüşlerini yasaklamış. Secerus çok ince biri olmalı, “bu sporun tüm bayanlara saygısızlık doğurmasından korkmuş” zira.
Romalı tarihçi Cassius Dio’ya nazaran, Neron MS 59’da bayan gladyatörlerin de bulunduğu bir şov düzenlemiş. MS 66’da tekrar Nero, öldürdüğü annesini onurlandırmak gayesiyle düzenlediği oyunlarda bayan gladyatörleri de savaştırmış. Öbür bir Roma tarihçisi olan Suetonius’a nazaran, İmparator Domitian da geceleri meşale ışığında gladyatör dövüşleri düzenler, bazen bayanları cücelerle ya da birbirleriyle dövüştürürmüş.
Bodrum’dan giden kabartma
Bu ortada bu bahsin uzmanı bilim adamları, bayan gladyatörleri temsil eden öbür yapıtların yüzyıllardır yanlış yorumlanmış olabileceğini ileri sürüyorlar. Almanya’da Museum für Kunst und Gewerbein’de saklanan MS birinci yüzyıldan kalma bronz bir heykelin, uzun müddettir elinde paklık aleti tutan bir bayan olduğu düşünülüyormuş örneğin. Lakin İspanyol bir bilim adamı tarafından 2011’de yapılan bir tekrar kıymetlendirme, onun “sica” ismi verilen kısa, kavisli bir kılıcı kaldıran zafer kazanmış bir bayan gladyatör olduğunu olduğu ortaya çıkarmış. Kelam konusu bayanın erkek gladyatörler üzere çıplak göğüslü olduğu da görülüyor. Gol attıktan sonra formasını çıkarıp sütyeniyle kalan İngiliz ulusal bayan futbolcu Kelly’yi anımsayın. Kelly’nin bu hareketi, son derece cinsiyetçi “bakalım bayan futbolcular da golden sonra forma çıkaracak mı? Çıkarsınlar da göğüslerini görelim” sataşmalarına bir göndermeydi bu ortada.
En ilgi cazip keşiflerden biri, 1996 yılında Londra Müzesi’nden arkeologların Londra’nın Southwark bölgesindeki Roma devrinden kalma bir mezarda yakılan küller ortasında bir bayanın pelvisinin bir modülünün ortaya çıkması olduğu belirtiliyor. Dekoratif eşyaların, gösterişli bir şölenin kalıntılarının bulunmasından yola çıkılarak buranın bir gladyatörün mezar yeri olduğu düşünülüyor. Londra Müzesi’nin o zamanki küratörü Jenny Hall, ölen kişinin bir bayan gladyatör olmasının “yüzde 70 muhtemel” olduğunu söylemiş.
Gladyatörler her vakit ölmezdi
Batı Asya’dan Britanya Adaları’na kadar uzanan Roma İmparatorluğu’nun her yerinde yaklaşık bin yıl boyunca savaşmış erkek gladyatörlere ait çok daha fazla ispat var doğal. Roma’da gladyatör dövüşleri, MÖ birinci yüzyıllarda, bilhassa politik olarak hırslı aristokratlar ortasında, cömert cenaze hizmetlerinin bir modülü olarak başladı. 65 yılında İmparator Julius Caesar ölmüş olan babasını onurlandırmak için 320 çift gladyatörle şovlar düzenlemiş örneğin.
Yazıda “Hollywood tasvirlerinin bilakis, gladyatörler nadiren vefatına savaşırdı” bilgisi de var. Potter, rastgele bir yarışta bir gladyatörün ölme mümkünlüğünü 20’de 1 olarak varsayım ediyor.
Yüzlerce yıl evvel hangi gayeyle ya da hangi seviyede olursa olsun bayanlar gladyatör dövüşlerinde yer aldılar. Karşılarına çıkarılan tüm pürüzlere karşın. Tekraren yasaklandılar, fakat inatla sürdürdüler bu dövüşleri. Beşinci yüzyılda Hıristiyanlığın da tesiriyle bu dövüşlere ilgi azalıncaya kadar hem de.
Kadın uğraşının kesintisiz olduğunu, her periyotta kesinlikle bayanların istediklerini lakin çabayla alabildiğini bundan daha âlâ ne örnekleyebilir?
Dün gladyatör dövüşlerine katılma hakkı kazanan bayan, bugün de futbol oynama uğraşını kazandı.
Ne memnun.