Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in 24 Şubat’ta yaptığı ulusa sesleniş konuşmasıyla Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaşın üzerinden 100 gün geçti. Üçüncü Dünya Savaşı ve nükleer kaygılara neden olan savaşta, global buğday ihracatında yüzde 30 hisseye sahip olan her iki ülkeden sevkiyat yapılamaması krize neden oldu.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, 24 Şubat’ta sabahın erken saatlerinde televizyondan halka hitap ederek “Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’a özel askeri operasyon” başlattıklarını duyurdu. Yalnızca “Donbas” bölgesine müdahale edeceklerini söyleyen Rusya’nın kısa vakitte Ukrayna’nın başşehri Kiev’e kadar gelmesiyle savaş başladı.
Başşehir kuşatma altına alındı
Rus askeri birlikleri, Ukrayna’nın Donetsk ve Lugansk bölgelerinden Kiev idaresinin denetimindeki bölgelere, tıpkı anda Ukrayna’nın kuzey bölgelerine girdi. Rus ordusu, 2014 yılında ilhak edilen Kırım üzerinden de Herson ve Melitopol bölgelerine hakikat asker çıkardı. Kiev yakınlarına havadan ve karadan asker sevk edildi ve başşehri kuşatma altına alındı. Savaşın üzerinden bir ay geçtikten sonra Kiev’den ve Çernigiv bölgesinden Rus askerleri geri çekildi ve Ukrayna birlikleri, buralarda denetimi yine ele aldı. Başşehir Kiev’de artık hayat yine canlanmaya başladı.
Batı ülkelerinin sevkiyat kararları akabinde nakliye araçları ve depolar maksat oldu
Rus ordusu, Ukrayna’daki stratejik bölgelerdeki maksatlara yönelik uzun menzilli yüksek hassasiyetli silahları sık sık kullanıyor. Bilhassa ABD ve Avrupa ülkelerinin Ukrayna’ya silah dayanağını artırma kararları ve silah sevkiyatlarının akabinde Rus ordusu, uzun menzilli füzelerle bu silahları taşıyan araçlar ve depoları maksat aldı. Rusya Savunma Bakanlığı, Ukrayna’ya silah sevkiyatı yapan NATO ülkelerine ilişkin nakliye araçlarının, Rus ordusunun legal amacı olduğunu duyurdu. Ukrayna, bu akınlarda sivillerin hayatını kaybettiğini ve yaralandığını bildirdi.
Askeri altyapı tesislerini amaç alan Rus askeri birlikleri, savaşın başından beri kuşattığı stratejik bir kent olan Mariupol’ü aldı. Lakin Ukrayna ordusu, bu kentlerde çok güçlü direniş gösterdi. Harkov bölgesinde Ukrayna ve Rus birlikleri ortasındaki çatışmalar hala sürüyor. Ukraynalı yetkililer, bu bölgedeki birtakım yerleşim ünitelerinin denetimini tekrar sağladıklarını açıkladı. Harkov kenti ise Kiev idaresinin denetiminden çıkmadı. Ukrayna ordusu Harkov bölgesinde direnişini güçlü formda sürdürüyor.
Azak Denizi kontağı kesildi
Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenski, Ukrayna’nın 1017 yerleşim yerinin kurtarıldığını açıkladı. Birinci bir ayda Azak Denizi’ne kıyısı olan stratejik kentleri ele geçirmek için ağırlaşan Ruslar, Ukrayna’nın Azak Denizi ile olan temasını büsbütün kesti.
Rus ordusu bu atılımının akabinde, Ukrayna’nın güney bölgesinden kıyı şeridinden ilerleyişini sürdürüyor. Bu gayeyle Mıkolayiv bölgesi ve Odessa bölgesine yönelik akınlarına devam eden Rus askerleri, bilhassa Karadeniz’de Ukrayna açısından stratejik değere sahip Yılan adasındaki hakimiyetini Ukrayna ordusunun ağır direncine karşın koruyor.
Herson ve Zaporijya halkına Rus vatandaşlığı kolaylığı
Rus ordusunun denetimini ele geçirdiği kentlerden biri de Herson ile birlikte Zaporijya bölgesi oldu. Rusya Devlet Lideri Putin, Herson ve Zaporijya halkının Rus vatandaşlığına geçişi için kolaylık sağlayacak bir düzenlemeye imza attı. Herson’un yanı sıra Zaporijya’nın da referandum ile Rusya’ya ilhak edilmesi ihtimali gündeme getirildi. Rus yetkililer, “Ukrayna halkının kendi bahtını kendisinin belirleyeceği” görüşünü sık sık lisana getirmeye başladı.
Lakin referandum konusuna ait dün bir açıklama yapan Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov, “Referandum için şimdi erken” bildirisi verdi.
Ukrayna’nın doğusu savaşın merkezi haline geldi
Nisanda Ukrayna’nın doğusuna kayan savaş, tesirini burada ağır halde sürdürüyor. Ukrayna Genelkurmay Başkanlığının açıklamasına nazaran, Rus askeri birlikleri, Ukrayna’nın doğusundan ilerleyişini artırdı ve kimi yerleşim üniteleri Rusların eline geçti. “Özel operasyonun temel hedefi olan Donbas’ı özgürleştirmek” maksadıyla güçlerini Ukrayna’nın doğusundaki Donetsk ve Lugansk bölgesine ağırlaştırdığını duyuran Rus ordusu, Donbas bölgesindeki ilerleyişini yavaş da olsa güçlendirdi. Stratejik açıdan kıymetli olan Krasnıy Liman kentinde denetimini ele geçiren Ruslar, Severodonetsk’ten de büyük oranda Ukraynalı askerleri çıkardı. Pentagon’dan yapılan açıklamalarda da Rus ordusunun Donbas’ta ilerleyişi teyit edildi.
Ukrayna güçleri de Rus yanlısı ayrılıkçıların denetimi altındaki Donetsk ve Lugansk bölgelerine taarruzlar düzenlemeye devam etti. Kimi okul ve yerleşim ünitelerine yönelik roket isabet etmesi sonucu sivil kayıplarla birlikte altyapı da ziyan gördü. Bilhassa son aylarda, Rus ordusunun çekildiği Ukrayna’nın kuzey sonlarında, Rus topraklarına yönelik ataklar arttı. Hudut boylarındaki yerleşim ünitelerine düşen havan mermileri ve hava araçlarının taarruzları yer yer bölgedeki sivillere ziyan verirken, birtakım stratejik noktalar da amaç oluyor.
Meyyit sayısı net olarak açıklanmadı
Savaşın birinci ayında kendi askerlerinden 1351’inin öldüğünü, 3 bin 825’inin yaralandığını bildiren Rus askeri yetkililer, daha sonra bu konuda hala yeni bir bilgi açıklamadı. Rus yetkililer, Ukrayna ordusunun da savaş boyunca 23 bin 367 askerini kaybettiğini ileri sürdü. Ukrayna da bugüne kadar 31 binin üzerinde Rus askerinin öldüğünü sav etti. Savaştaki sivil kayıplara ait ne Ukrayna ne de Rus tarafı net sayı vermedi.
Birleşmiş Milletler’e (BM) nazaran, Ukraynalı mülteci sayısı 6,5 milyonu geçmiş durumda. BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliğine nazaran ise savaşta 24 Şubat’tan bu yana en az 3 bin 381 sivil hayatını yitirdi, 3 bin 680 sivil yaralandı.
Ateşkes sekteye uğradı
Savaş devam ederken Rusya ve Ukrayna heyetleri, ateşkes sağlanması için 3’ü Belarus’ta, 1’i Türkiye’de olmak üzere 4 sefer yüz yüze müzakere yaptı. Belarus’ta, her iki taraf yalnızca çatışma bölgelerinden sivillerin tahliyesi için insani yardım koridorları konusunda anlaşabildi.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın arabuluculuk teşebbüslerinin sonucu olarak 29 Mart’ta İstanbul’da yapılan müzakereler sonucunda Ukrayna tarafı, Rus tarafına gelecekteki mümkün yazılı mutabakatın unsurlarını teslim etti. Ukrayna tarafı, 17 Mayıs’ta savaşın başlamasından bu yana Ukrayna’daki durumun çok değiştiğini ve Rusya ile müzakereleri askıya aldıklarını duyurdu.
Besin tedarik krizi başladı
Global buğday ihracatında yaklaşık yüzde 30 hisseye sahip Rusya ve Ukrayna’nın savaş halinde olması dünyada besin tedarik sorununu ortaya çıkardı. BM Dünya Besin Programı, Ukrayna’da limanların açılmaması halinde “kıtlık ve mecburî kitlesel göç” yaşanabileceği uyarısı yaptı. Savaş nedeniyle Ukrayna limanlarında 70’in üzerinde gemi ve içinde ihraç edilmeyi bekleyen 20 milyon tonun üzerindeki tahılın ihracatı yapılamadı. Rusya’ya uygulanan yaptırımlar nedeniyle Rus tahıllarının da sevkiyatı gerçekleşemiyor.
Batı, Rusya’nın besin konusunu silah olarak kullandığı suçlamasında bulundu. Ukrayna ise Rus birliklerinin gemileri limanlardan çıkarmadığını argüman etti. Bu argümanları reddeden Rusya ise Ukrayna askerleri tarafından limanlara döşenen mayınların temizlenmesi, tahıl taşıyan Rus gemilerinin yaptırımlara tabi tutulmadan limanlara girmesi halinde sorunun çözüleceğini bildirdi.
Rusya Savunma Bakanlığı, her gün gemilerin limanlardan çıkması için insani koridor açtığını duyururken, daha sonra bu koridorun uzatıldığını açıkladı.
‘Tahıl ihracatı için yaptırımlar kalkmalı’
Putin, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile görüşmesinde, Karadeniz limanlarındaki Ukrayna tahılının ihracatı da dahil manisiz tahıl ihracatına hazır olduklarını lakin bunun Rusya’ya yönelik ilgili yaptırımların kaldırılmasını gerektirdiğini söyledi.
Başta bölgedeki deniz mayınlarının paklığı olmak üzere gemilerin güzergahı, sigortası, güvenliği, komuta merkezinde yer alacak vazifeliler üzere hususlar dörtlü toplantıda pahalandırılacak. Ukrayna ve Rusya’nın da olumlu yaklaştığı düzenek ile Karadeniz’deki limanların etrafında mayın paklığı yapılarak tahıl stokunun dış pazarlara inançlı biçimde ulaşması sağlanacak.
Ukrayna’ya silah sevkiyatı
30 Mayıs’ta yaptığı açıklamada, ABD’nin Rusya’ya ulaşacak kadar uzun menzile sahip bir füze sistemini Ukrayna’ya göndermeyeceğini söyleyen ABD Lideri Joe Biden, sonra Ukrayna’ya gelişmiş füze sistemi gönderme kararı aldığını bildirdi. Biden, Ukrayna’ya yönelik 700 milyon dolarlık yeni bir askeri yardım paketi açıkladı ve bu paket kapsamında Ukrayna’ya “Yüksek Performanslı Topçu Roketi Sistemi (HIMARS)” ismi verilen füze sistemini göndereceği belirtti. Almanya Başbakanı Olaf Scholz da Rusya’ya karşı savaşan Ukrayna’ya en çağdaş hava savunma sistemi “Iris-T” sağlayacaklarını açıkladı.
Kremlin, bu silahların Rusya Federasyonu topraklarına yönelik kullanılması halinde en olumsuz senaryonun gerçekleşeceği ihtarında bulundu.