TBMM Adalet Komisyonu’nda; stokçuluk yapanlara verilen cezaların artırılmasını, noterden gayrimenkul satışı yapılabilmesi, iki yıl olan hâkim ve savcı adaylığı mühletinin ‘hâkim ve savcı yardımcılığı’ ismiyle üç yıla çıkarılmasını öngören 6. Yargı Paketi kabul edildi.
Teklifle, Yargıçlar ve Savcılar Kanunu’nda yapılan değişiklikle, yargıda hakim ve savcı yardımcılığı kurumu getiriliyor.
Yürürlüğü 1 Ocak 2023’te başlayacak uygulamaya nazaran, hakim ve savcı yardımcılığı mühleti 3 yıl olacak.
Hakim ve savcı yardımcılığı temel eğitim periyodu, misyon periyodu ve son eğitim periyodundan oluşacak. Temel eğitim ve son eğitim Türkiye Adalet Akademisi tarafından verilecek. Misyon periyodu ise yargı mercilerinde fiilen vazife yapmak suretiyle geçirilecek.
Hakim ve savcı yardımcıları, atanmalarını müteakip temel eğitime alınacak. Hakim ve savcı yardımcıları, temel eğitim periyodunun sonunda yazılı imtihana tabi tutulacak ve aldıkları puana nazaran en yüksek puandan başlamak üzere farklı başka sıralanacak. Eşitlik halinde hakim ve savcı yardımcılığı yazılı müsabaka imtihanında puanı yüksek olana öncelik tanınacak. Eşitliğin devam etmesi halinde kura çekilmek suretiyle sıralama belirlenecek. Hakim ve savcı yardımcıları bu sıralamaya nazaran, Adalet Bakanlığınca belirlenen birinci derece yargı yerleri ortasından seçtikleri vilayet yahut ilçelere vazife devrini geçirmek üzere atanacak.
Hakim ve savcı yardımcıları misyon devrinde bölge adliye yahut bölge yönetim mahkemeleri ile Yargıtay yahut Danıştayda da görevlendirilebilecek.
Hakim ve savcı yardımcıları, vazife periyodunda Türkiye Adalet Akademisinde iki kere orta eğitime alınacak. Her orta eğitimin sonunda yazılı imtihan yapılacak.
Görev periyodunu tamamlayan hakim ve savcı yardımcıları son eğitime alınacak. Son eğitim devrini bitiren hakim ve savcı yardımcıları, yazılı ve kelamlı imtihana tabi tutulacak. Kelamlı imtihana girebilmek için son yazılı imtihan puanı ile yazılı imtihanlar kesin puanının başka farklı en az 70 olması gerekecek.
Temel eğitim ve orta eğitim yazılı imtihan sonuçlarına nazaran; son yazılı imtihandan tam puan alsa bile yazılı imtihanlar sonuncu puanının 70 ve üzerinde olma ihtimali kalmayan hakim ve savcı yardımcıları, 15 gün içinde tekrar ikinci orta eğitim yazılı imtihanına alınacak. Bu imtihan sonucuna nazaran de yazılı imtihanlar kesin puanının 70 ve üzerinde olma ihtimali kalmayanların hakim ve savcı yardımcılıklarına Adalet Bakanlığınca son verilecek.
Hakim ve savcı yardımcılığı sonunda başarılı sayılmak için yazılı imtihanlar en son puanının yüzde 50’si, kelamlı imtihan puanının yüzde 25’i ile misyon ve eğitim devirlerinde verilen puanların aritmetik ortalamasının yüzde 25’inin toplamının en az 70 olması gerekecek.
Yazılı imtihanlar; hakim ve savcı yardımcılarına ders verenler ortasından Türkiye Adalet Akademisi Liderince seçilen lider ile 4 asıl ve 2 yedek üyeden oluşan yazılı imtihan konseyi tarafından yapılacak.
Sözlü imtihan; Türkiye Adalet Akademisi Liderinin başkanlığında, Teftiş Şurası Lideri ve İşçi Genel Müdürü ile hakim ve savcı yardımcılarına ders verenler ortasından ilgili bakan yardımcısınca seçilen 2 asıl ve 1 yedek üyeden oluşan kelamlı imtihan heyeti tarafından yapılacak.
Hakim ve savcı yardımcılığı sonunda başarılı olamayanlar, talepleri halinde merkez yahut taşra teşkilatında genel yönetim hizmetleri sınıfında bir takıma atanabilecek, aksi halde bu şahısların hakim ve savcı yardımcılığına son verilecek.
Hakim ve savcı yardımcılığı müddetini tamamlamadan misyondan ayrılanlar ile bu süreyi tamamlayıp mesleğe kabul edildikten sonra hakim ve savcı yardımcılığı mühleti kadar çalışmadan vazifeden ayrılanlar, bu mühlet zarfında kendilerine ödenen aylık, ödenek, tazminatlar ile her türlü ödemenin, mecburi hizmetin eksik kalan kısmı ile orantılı ölçüsünü iki kat olarak ödeyecek.
Hakim ve savcı yardımcılarının vazife ve yetkileri
Teklifle hakim ve savcı yardımcısının misyon ve yetkileri belirleniyor.
Buna nazaran, hakim ve savcı yardımcısı, mahkemede, hakim tarafından tevdi edilen evrak yahut evrakı inceleyerek hakime sunmakla, duruşma ve keşif süreçlerinde hakime yardımcı olmakla, yazı işleri müdürlüğünce hazırlanan evrakı hakime sunulmadan evvel denetim etmekle, tensip ve gerekçeli karar taslaklarını hazırlamakla, orta kararların icrasına dair iş ve süreçleri yapmakla, hakimin istediği bahisler hakkında hukuksal araştırma yapmakla misyonlu olacak. Bu şahıslar, mevzuatta belirtilen öteki vazifeleri ve hakim tarafından verilen gibisi vazifeleri de yerine getirecek.
Görev periyodunda hakim ve savcı yardımcısının, Cumhuriyet başsavcılığındaki misyonları ise “Savcı tarafından tevdi edilen evrak yahut evrakı inceleyerek savcıya sunmak; soruşturma süreçleri ile kovuşturma etabında savcının vazife alanına giren işlerde savcıya yardımcı olmak; yazı işleri müdürlüğünce hazırlanan evrakı savcıya sunulmadan evvel denetim etmek; soruşturma evrakına ait karar taslakları ile soruşturma ve kovuşturma kademesinde kanun yollarına müracaat taslaklarını hazırlamak; her türlü yazışma taslağını hazırlamak, savcının istediği hususlar hakkında türel araştırma yapmak ve mevzuatta belirtilen vazifeler ile savcı tarafından verilen gibisi vazifeleri yerine getirmek” olacak.
Münhasıran hakim yahut savcı tarafından yapılması gereken iş ve süreçler, hakim ve savcı yardımcısı tarafından yapılamayacak.
Değerlendirme formu düzenlenecek
Her hakim ve savcı yardımcısı hakkında; eğitim devirlerinde Türkiye Adalet Akademisinin ilgili daire lideri; misyon periyodunda ise eğitici hakim ve savcı, Yargıtay ve Danıştay da ilgisine nazaran daire lideri yahut savcı tarafından 100 puan üzerinden kıymetlendirme formu düzenlenecek.
Bu form düzenlenirken hakim ve savcı yardımcısının görevini yapmakta gösterdiği kabiliyet ve muvaffakiyet, vazifesine bağlılığı ve ahlaki gidişi ile bağlantı marifeti ve gerilim idaresi kabiliyetine dair konular dikkate alınacak.
Müfettiş maiyetinde misyon yapılması durumunda müfettiş, Anayasa Mahkemesinde misyon yapılması durumunda ise kısım lideri tarafından hakim ve savcı yardımcısı hakkında kıymetlendirme formu düzenlenecek.
Düzenlenecek formlar Adalet Bakanlığına gönderilmek üzere ilgisine nazaran Adalet Kurulu Başkanlığı ile Anayasa Mahkemesi Başkanlığı, Yargıtay Birinci Başkanlığı ve Danıştay Başkanlığına verilecek.
Teşvik ve ödüllendirme gayesiyle hakim ve savcı yardımcılığı sonunda başarılı olanlardan sıralamada birinci üçe girenler, isim çekmeye dahil edilmeyecek ve listeden seçim yapabilecek.
Hakim ve savcıların, birinci sınıfa ayrılması için en az 3 meslek içi eğitim programına katılması gerekecek.
Hakimler ve Savcılar Heyeti Teftiş Şurası ile Adalet Bakanlığı Teftiş Heyetinin teftiş programları, en geç 2 yılda bir mahallinde kontrolü sağlayacak halde düzenlenecek ve uygulanacak. Yıllık teftiş programları, her yıl ocak ayının en geç 2’nci haftası sonuna kadar ilan edilecek.
Noterliklere atama
Teklifle, boşalan yahut açılan noterliklere yapılan atamalardan vazgeçmenin hangi müddet içinde yapılacağı da düzenleniyor. Atanma yahut nakil talebinde bulunan müracaat sahiplerinin vazgeçme talepleri, ilan tarihinden itibaren bir ay içinde iletilmesi kaydıyla atama sürecinde pahalandırılacak. Aksi halde vazgeçme talebi dikkate alınmayacak.
Noterin misyona başlamasına ait mecburilik ile haklı bir neden olmaksızın bu zorunluluğa uyulmaması durumunda noter istifa etmiş sayılacak. Noter, atama yahut nakle ait kararın Adalet Bakanlığının resmi internet sitesinde ilanından itibaren 1 ay içinde yeni vazifesine başlayacak. Atanan yahut nakledilen noterin şimdi çalıştığı yere ait noterlik sıfatı, Cumhuriyet savcısının huzurunda yapılacak zaman ve teslim sürecinin bitmesiyle sona erecek, yeni yer noterlik sıfatı ise bu yere fiilen başlama tarihinde kazanılmış olacak.
Atama kararının bildiriminden evvel noterin vazgeçme hakkını kullanabileceğine ait karar yürürlükten kaldırılacak.
Noterlere ait düzenlemeler, 1 Ocak 2023’te yürürlüğe girecek.
Kanun Teklifi ile noterler, taşınmaz satış vaadi kontratı yapabilecek ve bu mukaveleyi taraflardan birinin talep etmesi, harç ve masrafları ödemesi halinde tapu bilişim sistemi vasıtasıyla tapu siciline şerh verebilecek, taşınmaz satış kontratı yapabilecek.
Taşınmaz satış kontratı noterler tarafından da yapılabilecek.
Teklifle noterler, taşınmaz satış başvurusu üzerine müracaat evrakı düzenleyecek, taşınmaz üzerindeki her türlü kısıtlamayı dikkate alacak ve taşınmaz satışıyla ilgili öteki kanunlarda yer alan sınırlamalar ile yordam ve asılları gözetecek.
Tapu kayıt örneği ve öbür evraklar tapu bilişim sistemi vasıtasıyla noterlerle paylaşılacak
Teklifle Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünce tapu kayıt örneği ve öbür evraklar, tapu bilişim sistemi vasıtasıyla noterlerle paylaşılacak.
Taşınmaza ait kayıt ve dokümanların eksik olması halinde ilgili tapu müdürlüğünden eksik olan konular sistem üzerinden talep edilecek ve eksiklikler tapu müdürlüğünce giderilerek sisteme aktarılacak.
Noterlerce hak sahibi belirlendikten ve taşınmazın satışına pürüz tüzel bir durumun bulunmadığı tespit edildikten sonra taşınmaz satış mukavelesi yapılacak.
Satış mukavelesi taraflarca imzalandığı anda noter, tapu bilişim sisteminden yevmiye numarası alarak mukaveleyi bu sisteme kaydedecek.
Sözleşmenin sisteme kaydından sonra tapu müdürlüğünce taşınmazın tapu siciline tescili sağlanacak. Satış mukavelesi ile başka dokümanlar, noter tarafından sisteme aktarılacak ve fiziki olarak arşivlenecek.
Noter fiyatı taşınmazın bedeline nazaran 500 liradan az ve 4 bin liradan fazla olamayacak
Teklife nazaran, noterler taşınmaz satış kontratıyla ilgili süreçleri şahsen yapacak.
Tapu kayıt örneği ve öteki evraklardan hak sahibinin belirlenememesi yahut satışa mani tüzel bir durumun varlığı halinde noterlerce satış süreci gerçekleştirilmeyecek.
Noterler tarafından yapılacak taşınmaz satış kontratlarında yalnızca tapu harcı alınacak, bu süreçler için ayrıyeten noter harcı alınmayacak.
Taşınmaz satış kontratları damga vergisinden ve bu süreçlere ait düzenlenen kağıtlar kıymetli kağıt bedellerinden istisna olacak. Bu kapsamda yapılan süreçler karşılığında noter fiyatı dışında rastgele bir fiyat alınmayacak. Noter fiyatı taşınmazın pahasına nazaran 500 Türk lirasından az ve 4 bin Türk lirasından fazla olamayacak ve fiyat tarifesinde gösterilecek. Bu ölçüler, her yıl bir evvelki yıla ait olarak Vergi Adap Kanunu kararları uyarınca tespit ve ilan edilen yine değerleme oranında takvim yılı başından geçerli olmak üzere artırılarak uygulanacak.
Taşınmaz satış süreçleri için Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün döner sermaye işletmesine gelir kaydedilmek üzere hizmet bedeli alınacak ve bu süreçler sebebiyle noterlere rastgele bir hisse yahut aidat ödenmeyecek.
Taşınmaz satış mukavelesinin düzenlenmesinden ötürü oluşan ziyandan noterler de sorumlu olacak. Bu zararın devlet tarafından ödenmesi halinde devlet, mukaveleyi düzenleyen notere rücu edecek. Notere karşı açılacak davalar, tapu sicilinin bulunduğu yer mahkemesinde görülecek.
Bu düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarih prestijiyle yapılmış olan atama ve nakil ilanları ile bunlara ait iş ve süreçler hakkında uygulama devam edecek.
Danıştay Kanunu’nda değişikliğe gidiliyor
Teklifle Danıştay Kanunu’nda değişikliğe gidiliyor. Buna nazaran, sabit üyelerle vazife yapan Danıştay İdari Dava Daireleri Heyeti’nin, şu anki ve beklenen iş yükü dikkate alınarak yargılamada gecikmelere sebebiyet verilmemesi maksadıyla mevcut yapısıyla çalışması için belirlenen müddet 31 Aralık 2022’den 31 Aralık 2026’ya kadar uzatılıyor.
Danıştay daire sayısının 10’a düşürülmesi için öngörülen mühlet, 4 yıl daha uzatılıyor.
Yargıtay Kanunu’nda yapılan değişiklikle, Yargıtay Birinci Başkanlık Şurası 8 asıl, 4 yedek olmak üzere 12 üyeden oluşacak.
Yargıtay Birinci Başkanlık Şurasına seçilenlerin bir seçim periyodu geçmeden yine seçilemeyeceklerine yönelik karar yürürlükten kaldırılıyor.
Fiyatları etkileyenlere ve stokçuluğa cezalar
Teklife nazaran, Türk Ceza Kanunu’nun “fiyatları etkileme” başlıklı hususunda değişikliğe gidilerek fiyatları etkileme hatasıyla faal gayret edilebilmesi hedefiyle hatanın cezası artırılıyor. Buna nazaran, personel fiyatlarının yahut besin yahut malların bedellerinin artıp eksilmesi sonucunu doğurabilecek bir halde ve bu amaçla palavra haber, havadis yayan yahut sair hileli yollara başvuran kimseye üç aydan iki yıla kadar verilmesi öngörülen mahpus müddeti, “bir yıldan üç yıla” formunda değiştiriliyor.
Fiil sonucu besin yahut malların kıymetleri yahut personel fiyatları artıp eksildiği takdirde cezanın üçte biri oranında artırılmasına yönelik düzenleme ise “yarısı”na çıkarılıyor.
Fail, ruhsatlı simsar yahut borsa tellalı ise cezanın ayrıyeten “sekizde bir” oranında artırılmasına yönelik unsurdaki mühlet ise “yarısı oranında” olarak düzenleniyor.
Mal yahut hizmet satımından kaçınma kabahatiyle faal çaba edilebilmesi ve stokçuluk faaliyetlerinin önlenebilmesi maksadıyla bu hatanın cezası da artırılıyor. Muhakkak bir mal yahut hizmeti satmaktan kaçınarak kamu için acil bir muhtaçlığın ortaya çıkmasına neden olan kişi için “altı aydan iki yıla” kadar öngörülen mahpus cezası, “bir yıldan üç yıla” olarak artırılıyor. Bu unsur, düzenlemenin yayımı tarihinde yürürlüğe girecek.
Teklifle, hakim ve savcı yardımcılığı kurumunun getirilmesine bağlı olarak ilgili kanunlarda ahenk düzenlemeleri de yapılıyor.
Düzenlemedeki kararlar 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe girecek.
Öte yandan teklifin, noterliklere atama yöntemlerini içeren “2 kere yapılan ilana karşın atama yapılamayan bir noterliğe; üst sınıf yahut birebir sınıf noterler ortasından, bu sınıflardan isteklinin bulunmaması halinde, son hal kağıdında olumlu kanaat belirtilmiş olması kaydıyla bir alt sınıf noterler ortasından atama yapılabilecek. Üst sınıf yahut tıpkı sınıf noterler ortasından yapılacak atamalarda, bulunduğu noterlikte 2 yılını doldurma kaidesi aranmayacak” unsuru, kabul edilen önergeyle metinden çıkarıldı.