Türkiye’deki mülteciler ile ilgili bugüne kadar çok şey söylendi. Kimisi ‘gitsinler’, kimisi ‘kalsınlar’ diye fikirlerini sıralarken kimsenin pek mikrofon tutmadığı mültecilerin fikrini, bakış açısını yansıtan bir belgesel sinema yayınlandı: İşçi Mülteciler. halktv.com.tr’de İşçi Mülteciler’in galasına giderek sineması izledi, direktörü, imalcisi ve galaya gelenlerle konuştu.
Son devirlerde Türkiye’nin gündeminde mülteciler var. Bilhassa ‘Sessiz İstila’ sinemasıyla bahis epey alevlendi. Artık ise mülteci konusuna farklı bir bakış açısı getiren ‘Emekçi Mülteciler’ yayınlandı. Kadıköy Sinematek / Sinema Konutu’nda galasını yapan üretimin birinci gösteriminde halktv.com.tr de yer aldı.
Kadıköy Sinematek / Sinema Konutu’nda ‘Emekçi Mülteciler’ belgeselinin galası 18 Mayıs’ta yapıldı. Direktörlüğünü Serkan Acar‘ın yaptığı belgeselin yapımcılığını Sinema Fabrik ile birlikte Mülteci ve Göçmenlerin Mahallî Entegrasyonu Derneği (MÜGYED) üstlendi. Üretimin danışmanlığını Doç. Dr. Sevgi Usta, Adnan Özveri ve Behice Bağ yaparken belgeselin müziklerine ise Ali Sinan Çulhaoğlu imza attı.
Avrupa Birliği (AB) Sivil Düşün programı kapsamında AB takviyesiyle çekilen ve proje koordinatörlüğünü MÜGYED’in kurucu üyelerinden Anıt Baba‘nın yaptığı ‘Emekçi Mülteciler‘, Suriye’den Türkiye’ye gelmiş Türkmen mültecilerin nasıl hayatta kaldıklarına odaklanıyor.
İkitelli Ayakkabıcılar Sitesi’nde Türkmen mülteci Yusuf’un elindeki kamerayla gezip kendisi üzere orada çalışan mültecilerle kısa röportajlar gerçekleştirdiği üretimde mültecilerin Türkiye’deki hayatını ve geçinme çabasını kendi ağızlarından dinliyoruz.
Türkmen mülteciler, üretimde, anadilleri Türkçe olduğu için Türkiye’ye geldikten sonra ahenk sağlamak konusunda meşakkat yaşamadıklarını, en azından Arap kökenlilere nazaran bu açıdan daha şanslı olduklarını söz ediyor. Bir Arap mülteci ise , “Türkçe öğrenmeden evvel yalnızca ‘Tamam’ diyebiliyorduk. Hasebiyle bir itiraz hakkımız da olmuyordu. Artık Türkçe konuşabildiğimiz için bizden istenilen birtakım şeylere itiraz edebiliyoruz” tabirlerini kullanıyor.
Devletin göçmenlere maaş verdiği, yardımda bulunduğuna ait tabirlere dair ise “Sorma, çok yardım ettiler” üzere ironik bir yanıt veriyor mülteciler ve Türkiye’ye geldikleri günden beri çalıştıklarını burada ailelerini geçindirdiklerini, aslında herkes üzere ‘hayatta kalma mücadelesi’ verdiklerini söz ediyorlar.
‘Mesela bana şunu sorsunlar, ‘Halep’te en hoş yemek nerede yenir?’ ‘
Belgesel gösteriminin akabinde direktör ve belgeselde yer alan mülteciler, izleyicilerin sorularını cevaplamak üzere sahneye çıktılar. Direktör Serkan Acar, ‘Emekçi Mülteciler’de göçmenlerin toplumların omuzlarına yük ve kahır kaynağı olarak işaret edilmesi nedeniyle, kadrajı onlara çevirerek onların kıssalarını anlatmak istediklerini aktarıp ekledi:
“Türkiye’deki milyonlarca mültecinin hakkındaki kara propagandaya ve devletten para aldıklarına dair argümanlara bir cevap verilmesi gerekiyordu. Biz bunu öznelerle ve görsel gereçlerle yapmak istedik”
Sinemanın grubu gösterim sonrası tebrikleri kabul edip izleyicilerin sorularını yanıtlandırdı
Üretimin başrolü Yusuf ise şu halde konuşuyor:
“Beş parmağın beşi bir değil. Bence bizi bu türlü görmeye bakın. Ben Türkiye’ye geldiğimde birinci merak ettiğim şey ‘Bu beşerler hangi müzikleri dinler, Türkiye’de hangi ilin yemeği daha lezzetlidir?’ üzere şeylerdi. Ben Türkiye’de yaşayan insanların bu soruları bana da sormasını istiyorum. Mesela bana şunu sorsunlar, ‘Halep’te en hoş yemek nerede yenir?’ “
İşçi Mülteciler’in başrolü Yusuf, izleyicilerin sorularını cevaplıyor
Belgeselde yer alan mültecilerden Hüseyin, ise şunları söylüyor:
“Türkiye’ye alıştık artık, kendimizi yabancı hissetmiyoruz. Lakin haberleri gördüğümüzde herkes mültecilere makus davranıyor. Şaşkınlıkla izliyoruz. ‘Bu beşerler 14 yıldır bize alışmadı mı?’ diyoruz”
Sinematek’teki belgesel gösterimine ilgi gösterenler ortasında politikler de var. Türkiye Personel Partisi Genel Lideri Erkan Baş, Türkiye Emekçi Partisi Parti Meclisi Üyesi Fırat Çoban ve HDP İstanbul Milletvekili Züleyha Gülüm de belgeseli izlemeye gelenler ortasında.
‘Önemli olan bu göçü yönetebilmek, bu göçten güçlenerek çıkabilmek’
Gösterim sonrası sinemanın proje koordinatörü Anıt Baba ile MÜGYED ve ‘Emekçi Mülteciler’ üzerine konuşuyoruz. Anıt Baba, 2020 yılının sonlarında derneklerini kurduklarını lakin pandemi pürüzüne takılarak çok fazla faaliyet gösteremediklerini aktarıyor. Mülteci ve göçmenlerin entegrasyonuyla ilgili çalışmalar yürüttüklerini ve yalnızca Türkiye’ye gelen beşerlerle sonlu kalmayıp kapsamlarına Türkiye’den öteki bir ülkeye gidenleri de aldıklarını belirten Baba, “Bugüne kadar çalışmalarımızın ana ekseni, doğal olarak, Türkiye’deki göçmen ve mültecilerin toplumsal ahengi ve entegrasyonuyla alakalı siyasetlerin oluşturulmasıyla ilgili katkı sağlamak olarak çerçevesini çizdik. Bu bağlamda da bilhassa mülteci ve göçmenlere karşı son devirlerde giderek artan aksi propagandaların, ki bunların çoğunluğunun objektif temeli yok, bunlarla gayret etmeyi birinci öncelik oalrak önümüze koyduk ve direktör Serkan Acar’ın katkılarıyla, Avrupa Birliği Sivil Düşün dayanağıyla çok sayıda belgesel çektik” sözlerini kullandı.
Baba daha evvel çektikleri belgesellerden de bahsederek korona günlerinde mültecilerin çektikleri sıkıtınları ‘Korona Günlerinde Mülteci Olmak’(izlemek için ) isimli bir belgeselle gözler önüne serdiklerini daha sonrasında milletlerarası bir şenlik de gerçekleştirdiklerini belirtti. Ayrıyeten, ‘Artık onlar bizim rengimiz’ (izlemek için ) isimli 6 kısımlık bir diğer belgesellerinde değişik ülkelerden gelip Türkiye’de yolları kesişen sanatkarları bahis edindiklerini söyleyen Baba, dedi. Baba, Suriyeli iki sanatçı, bir Afgan sinemacı, bir İranlı fotoğraf sanatkarı, bir Demokratik Kongolu müzisyen/aktivist ve Cezayirli bir müzisyenin bu sinemada yer aldığını belirtti.
Mülteciler için en âlâ tahlilin onurlu biçimde vatanlarına geri dönmeleri olduğunu da halktv.com.tr’ye aktaran Baba, “En çok göç veren Afganistan ve Suriye için öngörülebilir gelecekte bu pek mümkün gözükmüyor. Avrupa, Amerika üzere üçüncü inançlı ülkelere geçiş konusunda kotalar var ve bunlar bir kaç bini bulmuyor yılda. Bu çerçevede geriye kalan gerçekçi tahlil toplumsal ahenk siyasetleriyle onların kendi kültürel kimliklerini ve hassasiyetlerini koruyarak Türk toplumuna entegre edilmeleri” formunda konuştu.
Mültecilerin kendileri için hangi ülkeden geldiğinin bir kıymetinin bulunmadığını da sözlerine ekleyen Baba, temel tezlerinin mülteci ve göçmenlerin yük olarak görülmemesi olduğunu, krizin yok sayılmak yerine yönetilmesi gerektiğini savunduklarını belirtti. Baba, ayrıyeten, dünya tarihinin göçler tarihi olduğunu tabir ederek, “Önemli olan bu göçü yönetebilmek, bu göçten güçlenerek çıkabilmek” diyor.
İşçi Mülteciler’in Direktörü Serkan Acar(solda) ve Proje Koordinatörü Anıt Baba(sağda) sinemanın birinci gösterimini yan yana izlediler.
‘Foncu demesinler bize’
Sineması, direktör Serkan Acar ile de konuşuyoruz. MÜGYED ile daha evvel de belgeseller çektiklerini ve bu sinemanın de bunun bir modülü olduğunu aktaran Acar, farklı sebepler ve farklı profillerle Türkiye’ye gelmiş göçmen ve sığınmacıların Türkiye için kimi meseleler getirdiğini toplum olarak kabul ettiğimizi lakin ırkçılık ve terslik üzerinden bir kıymetlendirme yapılmasını hakikat bulmadığını belirtiyor. “Onların da görünür olması, kendilerini söz edebilmesi için bir ekip fırsatlar, en azından görsel medyada. Zira zati ana akım kanallarda daima öteki türlü gündeme getiriliyor” diyerek sinemasını pahalandıran Acar, soruna hümanist bir taraftan yaklaşılması taraftarı olduğunu söyledi.
Dünyadaki hudutları bu insanların çizmediklerini bu insanların o hudutların içerisinde kaldıklarını ve egemenlerin ortasında çıkan savaşlardan ötürü da mağdur ve kurban olduklarını belirten Acar, “Göç etmek zorunda kaldılar” diyor.
Acar’a ayrıyeten sinemanın AB’den dayanak alarak çekildiğini ve ‘Fon’ konusunda son devirlerde bir algı oluştuğunu sinemanın direktörü oalrak bu mevzuda bir tasa duyup duymadığını soruyoruz. Acar’ın karşılık şöyle oluyor:
“Hiçbir telaşım yok. Sivil Düşün, Avrupa Birliği’nin fonlarından birisi. Bir çok projeyi destekliyor. Bu tip projelerin, ticari emel taşımadığı için, bir formda desteklenmesi gerekiyor. Gönül isterdi ki Türkiye’nin öz kaynakları olan diğer kurumları da bu türlü şeyler yapsın. Bu önümüzdeki, bütün toplumu ilgilendiren sıkıntı. Hiçbir parti ayrımı gözetmeden söylüyorum, hiçbir siyasi ideoloji gözetmeden, bütün herkesin ortak sorunu. Zira yaşadığımız şu pandemi sonrası ekonomik düşüncelerin olduğu bir periyotta bu kadar insanın ülkemizde olması, dünyanın her tarafından, Ortadoğu’dan şuradan buradan ülkemize gelen insanların olması bir sıkıntı olarak önümüzde duruyor ve bu problemin siyaset yapıcılar tarafından her istikametinden görülmesi gerekiyor. Bizde onun bir istikametini göstermeye çalıştık. Kaynağın nereden gelmesi çok değerli değil benim için. Değerli olan yaptığımız şeyin doğruluğu ve neye hizmet ettiği, ben ona bakıyorum”
Acar bu kelamlarını “Foncu demesinler bize” diyerek noktalıyor.
‘Her yerde ve görünür olduklarına dair tuhaf propaganda yapılıyor’
Sinemanın afişleri de ayrıyeten dikkat çekiyor. Üretimin afişlerini hazırlayan Tuna Yıldırım, uzun vakittir kentin muhakkak bölgelerinde yaşamakta olan mültecileri göremediklerini söz ediyor. “Her yerde ve görünür olduklarına dair, daima bir tuhaf propaganda yapılıyor ancak pek göremiyoruz” diyen Yıldırım, atölyelerin olduğu bölgelere gittiğini ve çok sayıda mültecinin çok güç kaideler altında çalıştığını gözlemlediğini aktarıyor.
Tuna Yıldırım’ın sinema için hazırladığı afişlerden ikisi
Sinemanın çıkış noktasının bir mültecinin mevcut durumdan rahatsız olarak “Niye bize bu türlü berbat gözle bakılıyor, biz çalışıyoruz” demesi üzerine olduğunu belirten Yıldırım afişleri yaparken mültecilerin toplumsal olarak hangi konumda olduklarına dair sinemadan kareler rica ettiğini ve bunlar üzerinde çalıştığını söylüyor. Yıldırım afişleri üzerine çalışmasıyla ilgili son olarak, “Onları şahsen göstermek yerine hangi toplumsal durumda olduklarını sınıfsal ve toplumsal manada nerede ve nasıl durduklarını gösteren kareler üzerinden bir çalışma yapmaya çalıştım. Bu çok daha durumu anlatıyor diye düşünüyorum. Sinemaya de bu türlü bakmak lazım” sözlerini kullanıyor.
Yıldırım’ın sinema için hazırladığı başka afişler
İşçi Mülteciler’i izlemek için
‘Yaratılan düşman ortamın tesirinde kalıyor insanlar’
Sinemanın proje koordinatörü direktörü ve afiş dizayncısı ile konuştuktan sonra gösterime katılan siyasilere de fikirlerini soruyoruz. Halkların Demokratik Partisi İstanbul Milletvekili Züleyha Gülüm sinema hakkında şunları söylüyor:
“Emeği geçen arkadaşların ‘Emeklerine sağlık’ diyorum. Çok üzerinde çalışılmayan bir alan. Bu manasıyla bence çok değerli. Bilhassa de son devirde mültecilere yönelik bir düşman sınırın yeterlice yaygınlaştığı, bunun özel olarak örgütlendiği bir süreçten geçtiğimiz vakitlerde bu cins üretimlerin değerli olduğunu düşünüyorum, bizi yan yana getiren.Özellikle de belgeselde oynayan arkadaşlarımızın burada olması birlikte konuşabilmemiz çok kıymetliydi. Zira temas etmediğimiz sürece yaratılan o düşman ortamın tesirinde kalıyor beşerler. Lakin yan yana geldiğimizde problemlerimizin ortak olduğunu görüyoruz. Mülteci emekçilerin nasıl ezildiğini görüyoruz. Aslında onların ezilme münasebetinin Türkiyeli emekçileri de nasıl etkilediğini görüyoruz.Hep şöyle söyleniyor, ‘Mülteciler geldi, o yüzden Türkiye’dekiler iş bulamıyor’. Değil aslında, işverenler ucuz emeği, sigortasız çalıştırmayı, her türlü baskı ortamında çalıştırmayı tercih ettiği için sorun yaşanıyor.
HDP İstanbul Milletvekili Züleyha Gülüm
‘Göç problemini oy hesabı için kullananlara karşı dikkatli olunması gerekiyor’
Gülüm’ün yanından ayrılıp sineması birlikte izlemeye gelen Türkiye Emekçi Partisi Genel Lideri Erkan Baş ve Türkiye Emekçi Partisi Parti Meclisi Üyesi Fırat Çoban’ın yanına gidiyoruz. Çoban’a son vakitte çıkan ve çokça konuşulan ‘Sessiz İstila’ sinemasını de hatırlatarak görüşlerini soruyoruz
Çoban şu tabirlere yer veriyor değerlendirmesinde:
“Bugün Türkiye’de göç üzerine düşünülmesi gereken önemli bir sorun. Bunu sorun haline getiren temel sebep de bugün AKP’nin yani saray rejiminin üçüncül göç siyaseti sunmaması. Yani, entegrasyondan emek rejimine kadar. Türkiye’de hem sığınmacıların hem de Türkiyeli yurttaşların tasalarını kaygılarını anlayan, onlara daha yeterli bir ömür sunacak üçüncül bir göç siyaseti sunmamaması bugün yaşadığımız sıkıntıların temel üreticisi. Sessiz İstila sineması de bu sıkıntıları çözmek istemeyen, Türkiye’deki bu tansiyonu besleyen ve kalsınlar gitsinler denklemine hapsetmeye çalışan bunun için toplumun hudut uçlarını kaşımaya çalışan bir projeydi. Zati, bu projenin öteki odaklar tarafından finanse edildiğini söyleyebilirdik. Lakin buna hiç de gerek kalmadı. Ümit Özdağ çıkıp bunu Halk TV’de açıkladı, kendisinin finanse ettiğini projeyi. Türkiye toplumunun, Türkiye’deki göç sıkıntısını oy hesabı için kullananlara, bunu ciddiyetsizlikle ele alanlara karşı dikkatli olması gerekiyor. Kalsınlar gitsinler denklemine sıkışmayacak çok boyutlu bir problem.
Bizim, Saray rejiminin sırf işverenlerin muhtaçlıklarını gözeten o göç mantığına karşı bir çaba göstermemiz gerekiyor. Tıpkı vakitte Türkiye’yi bir göçmen yönetim merkezi olarak konumlandıran o kapitalist-emperyalist projeye, yani 2016 Geri Kabul Mutabakatıyla Türkiye’yi bir göçmen yönetim merkezi haline getiren o odağa karşı bir çaba gerçekleştirmemiz gerekiyor. Bunu gerçekleştirirken de tıpkı vakitte bu çok pahalı sinemanın gösterdiği üzere, Türkiye’deki göçmenlerin aslında Türkiye’de sermayesnin katmerli emek sömürüsüne tabi artık nüfus olduğunu yani Türkiyeli yurttaşlardan daha ağır şartlarda, daha uzun saatler, daha düşük fiyatlara çalıştığını; inşaat, tarım, dokumacılık, imalat üzere kesimlerde ağır iş kollarında garantisiz ve geleceksiz bir biçimde çalıştığını, aslında kimsenin onları beslemediğini onların kendi hayatlarını çok makûs şartlarda kazanmaya çalıştığını bizim mümkün olduğunca anlatmamız gerekiyor.
Türkiye Emekçi Partisi(TİP) Genel Lideri Erkan Baş(ortada solda) ve TİP Parti Meclis Üyesi Fırat Çoban (ortada sağda) sineması bir arada seyretti.
Çok önemli bir manipülasyon var. Bu manipülasyon yalnızca Zafer Partisi ile de bitmiyor.Başka odaklar tarafından da, örneğin, nizam muhalefetinin odağı tarafından da büyütülen, sığınmacıların devletten yardım aldığına, para aldığına, konut yardımı aldığına dair çeşitli manipülasyonlar var. Bizim bunların gerçek olmadığını mümkün olduğunca göstermemiz gerekiyor. Bunu anlatırken de tıpkı vakitte bu sinemanın çok düzgün bir halde yaptığı üzere, Türkiye emekçi sınıfının bir katmanı olarak sığınmacıların göçmenlerin daha makûs şartlarda çalıştığını yaşadığını ve emekçi sınıfının sermaye tarafından birbiriyle rekabete zorlandığını, birbirini düşman belletmeye çalışıldığını mümkün olduğu kadar göstermemiz gerekiyor.
Zira tahlil, söylediğim üzere, emekçi sınıfının birliğinden geçecek. Bu hem sığınmacılar hem de yerli işçiler için geçerli. Fakat bunun yanında bizim çabayı memleketteki tüm meselelerin temel müsebbibi olan saray rejiminin, onun Türkiye’de yurttaşların hakkını hukukunu düşünmeyen sadece göçü bir dış poitika enstrümanı olarak gören o araçsallaştırıcı mantığına karşı uğraş etmemiz gerekiyor ve AB’yi de unutmamamız lazım. Suriye’yi yakıp yıkan, milyonlarca insanın yerinden edilmesine yol açan o AB’yi, 2016’daki mutabakatla Türkiye’yi bir göçmen yönetim merkezi haline getiren AB’yi de unutmamamız gerekiyor uğraş ederken”